به سراغ مردی رفتیم که در حوزه طراحی و دوخت برای بسیاری از قزوینی‌ها شناخته‌شده است. آقا مجتبی خیاط یا آقا طاها هرچند خیاطی را به مدد تجربه و تنها به اتکای دیدن فراگرفته است ولی امروز سبک دوخت منحصر به فرد خود را دارد. خیاطی که فقط با یک بار اندازه‌گیری بدون نیاز به پرو لباس را به دست مشتریانش می‌دهد. به اعتقاد مجتبی طاها، یکی از قدیمی‌ترین خیاطان قزوین، امروز اصلی‌ترین چالش پیش روی جامعه هرج‌ومرج ناشی از بی‌برنامگی در حوزه مد و طراحی است و طرح عناوینی چون مد و طراحی ایرانی ـ اسلامی تا زمانی که به شکل هیجان‌زده و بی‌برنامه و فصلی اجرا می‌شود نمی‌تواند دردی از جامعه آشفته این روزها را درمان کند.
- از چه سالی با این حرفه آشنا شدید؟
دوخت و طراحی در خانواده ما موروثی است و از همان روزهایی که اطرافم را شناختم با ابزار و آلات این کار آشنا شدم. شاید دست تقدیر یا پیچیدگی اعداد، کمان‌ها و قوس‌های نقشه‌هایی که روی کاغذهای الگوی خیاطی خواهرم بود مرا به این حرفه کشاند، ولی امروز از اولین باری که موفق شدم اولین دستمزدم را از طراحی و دوخت یک لباس بگیرم بیش از ۲۰ سال می‌گذرد و در این سال‌ها فقط با اتکا به تجربه کار طراحی و دوخت را انجام داده‌ام و سبک ویژه خود را در این کار دارم.
- از خیاطان قدیمی شهر کسی را به یاد دارید؟
از دیرباز در بازار قزوین آقایان تهرانچی، بخارایی، جراح و جعفری در حوزه طراحی و دوخت پرآوازه بودند و از تولیدی‌های کوچک این عزیزان که عمدتا مغازه‌های کوچکی در بازار بزرگ قزوین بود، خیاط‌ها و طراحان خوبی به شهر معرفی شد. صداقت در کار، دقت و انضباط کاری، خلق خوش و مردم‌داری از خصوصیات بارز این عزیزان بود و بعد از گذشت سال‌ها هنوز هم مردم شهر با احترام از آنها یاد می‌کنند.
- امروز طراحی و دوخت با روزهایی که کار خود را به عنوان یک خیاط جوان آغاز کرده بودید چه تفاوت‌هایی دارد؟
عصر زمخت صنعتی هرچند در کسری از ثانیه همه امکانات را در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد، ولی لذت‌های زیست ساده را از آنها گرفته است. امروز انسان ماشین‌زده نه فرصت دوخت دارد و نه در انتظار آماده شدن یک لباس خیالبافی می‌کند همه‌چیز برایش آماده و فراهم است. شاید در نگاه اول دلچسب باشد، ولی در این سرعت بسیاری از لذت‌ها از دست می‌رود. زمانی بخشی از لذت سفر طی کردن مسیر برای رسیدن به مقصد بود، اما امروز انسان ماشینی می‌خواهد بر فراز ابرها تا در کمترین زمان مسافت‌ها را طی کند. خیاطی هم از این قاعده مستثنی نبوده است.
- غیر از فاکتور زمان، قیمت پارچه و دستمزدها در میل مردم برای به خیاطی رفتن تاثیر گذاشته است؟
طبیعتا تاثیرگذار است. در تامین لباس‌های اداری و لباس‌های مناسب برای خانه مردم ترجیح می‌دهند به مراکز عرضه پوشاک مراجعه کنند، ولی برای تهیه لباس‌های مجلسی هنوز هم به دلیل پایین بودن قیمت تمام‌شده، تامین نظر و سلیقه مشتری و ارائه کیفیت بهتر، مردم همچنان از کار خیاط‌های معتبر استقبال می‌کنند.
- تامین نظر و سلیقه مشتریان یکی از پیچیدگی‌های حرفه خیاطی است، امروز مشتریان شما بیشتر به چه سبک و سلیقه‌ای تمایل دارند؟
امروز یکی از چالش‌های پیش روی طراحان تامین سلیقه مشتریانی است که در هجوم فضاهای مختلف رسانه و دسترسی‌های آسان به مدها و متدهای روز دنیا دچار آشفتگی شده‌اند. به دلیل این‌که حوزه مد و پوشش در داخل از یک متد و شیوه درست پیروی نمی‌کند مردم نیز در مواجهه با دنیای رنگارنگ مد سرگردانند و این آشفتگی گاهی در نوع سفارش‌ها و خواسته‌هایشان در مواجهه با خیاط بروز و ظهور می‌یابد. در سال‌های شروع انقلاب به دلیل جنگ و محبوب بودن یک سری از سریال‌ها برخی از پوشش‌ها و مدل‌ها در فضای پوشش مد وارد شد و در دوره دیگر هم برخی مدهای دیگر. به هر حال عرضه محصولات فرهنگی هم می‌تواند پوشش مردمان یک جامعه را تغییر دهد موضوعی که در این سال‌ها به شدت تحت‌تاثیر فرهنگ غربی است.
- آیا دوخت و طراحی وطنی قابل عرضه در بازار جهانی است؟ و چرا بعد از این همه سال ما هنوز در اصول اولیه دچار عقب‌گرد هستیم؟
با وجود آکادمیک شدن این رشته و طراحی دوخت هنوز فارغ‌التحصیلان این رشته نمی‌توانند بازار داخلی را با سبک و مد وطنی اقناع کنند. با این حال در این سال‌ها تولیدی‌های بزرگ پوشاک توانسته‌اند با تسلط بر سلیقه مشتریان بر برخی برندهای خارجی قدیمی بازار چیره شوند. برای حفظ وضعیت موجود مسئولان نیز باید با کنترل موضوع قاچاق لباس به عنوان بزرگ‌ترین بازار عرضه این موضوع را ساماندهی کنند.
- با وجود ارائه برخی طرح‌های ایرانی ـ اسلامی در این سال‌ها چقدر مشتریان شما از این طرح‌ها استقبال می‌کنند؟
در نگاه کلی آن چیزی که در پوشش بانوان به عنوان طرح ایرانی ـ اسلامی مطرح است استفاده از پارچه‌های خاصی با نقوش خاص و سبک طراحی ویژه است، اما باید یادآور شوم صرف استفاده از این پارچه‌ها در طراحی به مد ایرانی ـ اسلامی دست پیدا نمی‌کنیم. دست‌اندرکاران امر بیشتر از آن‌که درگیر رسیدن به طراحی ایرانی ـ اسلامی باشند درگیر موضوعات دیگرند و همین موضوع سبب شده است بعد از گذشت ۴ دهه از انقلاب به چارچوب مشخصی در این حوزه نرسیم.
- برای رسیدن به وضع مطلوب در بازار مصرف باید چه هدف‌گذاری‌هایی صورت گیرد؟
تامین مواد مورد نیاز مصرفی شامل پارچه با قیمت و کیفیت عالی و استفاده از ابزار و چرخ‌های به‌روز در تامین لباس می‌تواند بخشی از سلیقه بازار داخلی را تامین کند. دوخت و طراحی هرقدر هم ممتاز باشد تا زمانی که پارچه‌ها کیفیت لازم را نداشته باشند باز هم مخاطب را به بازار غیروطنی سوق می‌دهد، چراکه تامین پارچه‌های مرغوب یکی از اولویت‌های تجارت پوشاک است. از طرفی قیمت ابزار و چرخ‌ها در این حرفه بسیار بالاست و باید دولت با حمایت‌های مالی از تولیدکنندگان در این زمینه ابزار خوب در اختیارشان قرار دهد. دولت از یک سو موضوع طراحی ایرانی ـ اسلامی را مطرح می‌کند ولی از سوی دیگر به دلیل شرایط تحریم‌ها همه ابزار کار در این حرفه حتی پارچه چند برابر شده است و همین موضوع موجب می‌شود مردم به سمت بازار خارجی در رأس آنها چین سوق داده شوند که هیچ سنخیتی با فرهنگ و ارزش‌های این ملت ندارد.
- پوشش خاص قزوین
مجتبی طاها در پاسخ به این سوال که آیا مردم قزوین در گذشته پوشش خاصی داشته‌اند، می‌گوید: شلوارهای گشاد، کت‌های بلند با جیب‌های بزرگ و کلاه از پوشش مردان قزوین بوده است. در کنار مردان، زنان قزوینی هم دامن‌های پرچین و چادر گلدار می‌پوشیدند. زنان بیشتر لباس‌هایشان را خودشان در منزل تهیه می‌کردند و آموزش این حرفه به دختران قبل از ازدواج در این شهر از دیرباز مرسوم بوده است. در کل مردم قزوین به دلیل این‌که این استان سال‌ها بزرگ‌ترین بازار تجاری ایران بوده و تحت‌تاثیر فضای تجاری و عبور و مرور تجار مختلف از نقاط مختلف دنیا بوده است به شیک‌پوشی وخوش‌پوشی شهره‌اند و در گذشته هر مراسمی در این شهر لباس مخصوص به خود را داشته است.