لباس‌های ایرانی برند مشهور فرانسوی در خیابان امیریه

همشهری آنلاین- بهاره خسروی : مدگرایی از پدیده‌های منفور میان خانواده‌های ایرانی در دهه ۲۰ بود و کمتر کسی به این پدیده توجه داشت. اما زینت خانم معروف به « زینت جهانشاه» با بازگشتش از فرنگ و راه‌اندازی خیاط خانه مشهورش در خیابان امیریه تا حدودی این تابو را میان زنان ایرانی شکست و با تلفیق سنت و مدرنیته سعی کرد تا بانوان ایرانی هم کمی در لباس پوشیدن تابع مد باشند. برای همین نام او در تاریخ ایران به‌عنوان اولین زنی که مدگرایی را رایج کرد دیده می‌شود او که نخستین بوتیک مدرن پایتخت را  هم راه اندازی کرده معتقد بود شیک پوشی خیلی خوب است ولی نباید خیلی آلامد شد و دربست و چشم بسته از مد پیروی کرد. 

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

تحصیل درلته فراین و کشف استعداد

زینت جهانشاه فرزند «سرهنگ حبیب‌الله فرود» که سرپرستی محصلان وزارت جنگ در اروپا را برعهده داشت بعد از سفر ماموریتی پدر به آلمان وارد مدرسه دخترانه لته فراین که یک آموزشگاه بین‌المللی معروف بود، شد. در این مدرسه دانش‌آموزان با علم خانه‌داری تکمیلی، تندنویسی و ماشین‌نویسی، علوم قضائی، آشپزی، پرنده‌شناسی، حیوان‌شناسی و حتی نحوه ذبح و تمیز کردن و پختن جانوران، خیاطی،شستن، اتو و رفو، وصله کردن لباس و... آشنا می‌شدند. علاقه و استعداد زینت جهاشاه به هنر خیاطی هم درواقع در همین مدرسه کشف شد. او یک سال و نیم در این مدرسه تحصیل کرد.

خانه بخت و شاگردی پیر بالمن

زینت جهانشاه خانم بعد از مدتی با یک جوان خوش آتیه دست‌برقضا مانند پدرش نظامی بود ازدواج کرد و راهی خانه بخت شد. اما این خانه بخت شهر بن پایتخت سوئیس بود. در واقع فرصت خوبی برای این دختر جوان جویای نام فراهم شد تا زیر نظر بهترین استادان طراح مد و لباس آموزش ببینند. او روش برش پارچه از روی مانکن را از یک خانم سوئیسی آموزش می‌بیند. با هرتغییر و ماموریت کاری که برای پدر و همسر این بانو پیش می‌آمد درواقع یک پنجره تازه برای کشف دنیای جدیدی از هنر خیاطی و مد و تازه‌های جهان به رویش گشوده می‌شد. این تغییر، ماموریت همسر به فرانسه و شهر پاریس مرکز مدجهان بود. هنوز آتش جنگ جهانی دوم شعله‌ور نشده بود که خبر رسید پیر بالمن طراح معروف سال‌های دور برای مادرش بوتیکی باز کرده و برای خیاط خانه‌های پاریس لباس طراحی می‌کند. البته بالمن آن روزها چندان شناخته شده و معروف نبود و آشنایی دختر ایرانی با او به این خاطر بود که زینت از مشتریان مادر بالمن به‌حساب می‌آمد و این فرصت خوبی بود تا جهانشاه از این مادر و فرزند هنرمند، بخواهد که مدتی در کنارشان با روش برش و دوخت آنها آشنا شود. با این تقاضا موافقت شد و در مدت یک ماه این دختر ایرانی به رموز خیاطی مدرن ، همین‌طور نحوه اداره یک بوتیک آشنا شد. زینت جهانشاه مدرک تخصص خیاطی خود را در پاریس گرفت. او چنان در کار خود ورزیده شد که لباس‌های رسمی خودش را هم می‌دوخت و با آن لباس‌ها در جمع آشنایان به زنی خوش پوش، معروف شد.

‌
خیاط خانه مشهورخیابان امیریه

سال ١٣٢١ زمان عزیمت جهانشاه به سرزمین مادری بود. سالی که  ایران هم مانند سایر کشورها در کوران جنگ جهانی دوم بود و شاید کمتر توجهی به موضوع مد و ماجرای جانبی آن می‌شد. اما جهانشاه اهل گوشه خانه نشستن و بیکار ماندن نبود. او در سال ١٣٢٢ نخستین خیاط خانه مدرن تهران در محله اعیان نشین امیریه تهران قدیم راه اندازی می‌کند. اما برای جذب مشتری و آشنایی بیشتر بانوان با صنعت مد و پوشاک و تازه‌های جهان دست به ابتکار جالبی می‌زد. این ابتکار اجرای نخستین فش شوی در ایران و پایتخت بود. نمایشی که حسابی خیاط خانه‌اش را مشهور کرد. او در این کارگاه خیاطی ۵ کارگر را استخدام می‌کند با همراهی آنها در روز افتتاحیه فشن شو، ویژه بانوان راه اندازی می‌کند. زینت جهانشاه خانم با فرستادن کارت دعوت و پیغام و چند تلفن به خانم‌های معتبر، موفق شد تا از سر کنجکاوی هم که شده ١۵ از نفر زنان فرنگ رفته با نمایش مد و لباس آشنایی داشتند برای حضور در مراسم افتتاحیه دعوت کند. در مراسم افتتاحیه ٩٠ دست لباس زنانه به نمایش گذاشته شد و مجری مراسم خودش بود و درباره هر لباس و ویژگی‌های آن توضیح می‌داد.

لباس‌های ایرانی

جهانشاه به خوبی با فرهنگ ایرانی و نوع تمایل بانوان به لباس‌های پوشیده آشنا بود. اینکه بیشتر آنها تمایل به پوشیدن لباس‌های متناسب با جامعه سنتی ایرانی دارند، به همین دلیل با بهره‌گیری از جامه‌های کهن و سنتی ایرانی، لباس‌هایی  شبیه برند فرانسوی آن زمان  (کریستن دیور) را طراحی کرد و دوخت. او حتی برای این کار به موزه‌ی مردم‌شناسی می‌رفت تا با پوشاک سنتی ایرانی که در گذشته‌ها کاربرد داشته‌ است، بیش‌تر آشنا شود. در یکی از این بازدیدها بود که ایده‌ی طراحی پوششی بلند برای زنان در ذهنش نقش بست. طرح او برگرفته از ردای بلند مردان کهن بود و آستین‌های راسته گشاد داشت. این نوع پوشش حسابی موردتوجه بانوان ایرانی قرار گرفت. همچنین در نخستین اجرای نمایشی که در خیاط خانه هم داشت از همین ایده کمک گرفت و نام لباس‌ها را فصل‌ها یا گل‌های ایرانی گذاشت.
مدل کفش‌ها نوک گرد و بی‌پاشنه و باریک بودند. اما از پالتو پوست و کلاه در این مجموعه خبری نبود. چون قیمت پوست گران بود و خرید آن برای هرکسی مقدرو نبود و از طرفی هم جهانشاه شخصی که بتواند کلاه خوب بدوزد را سراغ نداشت. روی لباس‌های شب پولک و منجوق دوزی دیده می‌شد. رنگ اکثر لباس‌ها سیاه و قهوه‌ای بود.

اجرت دوخت لباس در خیاط خانه جهانشاه

نمایشی که زینت جهانشاه برای افتتاحیه خیاط خانه اش راه‌انداخت باعث شد تا این خیاط خانه جدید و منحصربه‌فرد حسابی سرزبان‌ها بیفتد و کانون توجه بسیاری از بانوان ایرانی شود. همه خانم‌های تهرانی از راه دور و نزدیک با هر قیمتی شده ترجیح می‌دادند سفارش دوخت لباس را به این خانم فرنگ رفته بدهند به‌ویژه قیمت لباس‌ها در زمان اجرای نمایش تقریبا تغییر می‌کرد و کمتر از زمان معمول آن بود. برای مثال در نمایش فشن شو قیمت هر دست لباس بین ۵٠ تا ١٠٠ تومان بود. اجرت دوخت لباس هم به شرح ذیل بود :
لباس روز از ۱۱۰ تا ۱۵۰ تومان
لباس شب بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ تومان
کت و دامن یا پالتو با روسری۳۰۰ تومان

نخستین بوتیک تهران

تقریبا ١٠ سال بعد از افتتاح خیاط خانه زینت جهانشاه نخسین بوتیک مدرن تهران را راه اندازی کرد و تقریبا تا سال ١٣٤٧ به‌صورت جدی به‌کارش ادامه داد. او عقیده جالبی در مورد مد و بازگشت آن در دوره‌های زمانی متوالی دارد. او می‌گوید:« طی سال‌ها خیاطی به این نتیجه رسیدم که مد سیر دورانی دارد، مثلا خیلی از مدل‌های مجموعه من بعد از سال‌ها دوباره متداول شدند. »
اوهمچنین معتقد بود که یکی از اصول شیک پوشی خانم‌ها، همان ساده پوشی و رعایت تعادل مد است. زینت جهانشاه بعد از دنیا آمدن دخترش زهرا کم‌کم به بازنشستگی روی آورد و کارش را کم‌کرد.