امتداد این دیوار طولانی در انتهای خیابان شهید سلامت‌بخش شما را به ورودی شرکت مدیریت تولید برق بعثت می‌رساند. اگر قصد رفتن به داخل نیروگاه برق را داشته باشید باید برای عبور از اتاقک نگهبانی و حراست با روابط‌عمومی هماهنگ کنید، در غیراین صورت نمی‌توانید وارد شوید.
پس از عبور از اتاقک نگهبانی و ارائه اصل کارت ملی وارد محوطه وسیع و بزرگی می‌شویم که سرسبز و خرم است و تماشای آشیانه پرندگان در بالای درختان کاج و سرو و لانه حیوانات وحشی در لابه‌لای تپه‌ها و سبزه‌زارها این تصور را به ما می‌دهد که وارد یک بوستان یا پارک جنگلی شده‌ایم.
بخش بزرگی از نیروگاه برق بعثت به فضای سبز و پوشش گیاهی آن اختصاص دارد که کمتر دیده شده و مابقی به بخش تأسیسات و تجهیزات تولید برق، کنترل و اموراداری و مدیریت نیروگاه برق مربوط می‌شود که از بیرون دیوارها قابل دیدن است.
در گزارش میدانی از قدیمی‌ترین نیروگاه تولید برق تهران در محله خزانه بخارایی تلاش شده تا ضمن معرفی این مجموعه بزرگ تولیدی، از اتفاقات جالب داخل نیروگاه بگوییم که تا به حال عنوان نشده است.
شاید از نزدیک شدن به محوطه نیروگاه تولید برق هراس داشته باشید و فکر کنید در معرض امواج مغناطیسی و گازهای سمی قرار می‌گیرید و بیمار می‌شوید. در باور عموم هم هیچ جنبنده و موجود زنده‌ای در داخل و اطراف نیروگاه برق پیدا نمی‌شود. جالب اینکه هنوز برخی‌ها بدون هیچ سند و مدرکی کم شدن جمعیت حیواناتی مثل کبوتر و گربه در محدوده خزانه بخارایی و اطراف آن را به فعالیت نیروگاه برق بعثت نسبت می‌دهند که کارشناسان اجتماعی آن را باور اشتباهی می‌دانند و عقیده دارند با اطلاع‌رسانی و برنامه‌های فرهنگی می‌توان آنها را اصلاح کرد.
- همه فرضیات درباره یک نیروگاه
در گوشه و کنار فضای سبز و لابه‌لای شمشادها تعدادی توله روباه این طرف و آن طرف می‌دوند و والدینشان از دور مراقب آنها هستند. «مسعود نقی‌زاده» کارشناس روابط‌عمومی نیروگاه برق بعثت عنوان می‌کندکه روباه‌ها در اینجا زندگی آرام و بی‌دغدغه‌ای دارند. کارکنان هر روز برایشان آب و غذا کنار می‌گذارند تا گرسنه نمانند. بامزه‌تر اینکه در این سال‌ها روباه‌های نیروگاه برق بعثت به خوردن تخم‌مرغ آبپز و بیسکوییت عادت کرده‌اند. آنها بدون ترس به کارکنان نزدیک می‌شوند و حتی آموخته‌اند چگونه ازدست آنها غذا بگیرند.
آمار دقیقی از تعداد روباه‌هایی که در این محل زیست می‌کنند وجود ندارد، اما به گفته کارکنان قدیمی، تعداد روباه‌ها در فضای این نیروگاه به بیش از ۸ قلاده می‌رسد که در فصل تابستان بیشتر خودشان را نشان می‌دهند. حین صحبت کارشناس نیروگاه برق یک قلاده روباه گرسنه از راه می‌رسد و از روی زمین تخم‌مرغ آبپزی را به دهان می‌گیرد و به آرامی به راهش ادامه می‌دهد.
دیدن این صحنه‌ها همه شایعه‌ها را از ذهنمان پاک می‌کند. حرف‌هایی که بیشتر بر پایه حدس و گمان بوده تا مشاهده عینی و واقعیت. نقی‌زاده می‌گوید: «کارشناسان محیط‌زیست که به‌طور مداوم فعالیت نیروگاه برق را رصد و آزمایش می‌کنند اعلام کرده‌اند که این نیروگاه به سلامت شهروندان، هوا و محیط‌زیست آسیبی نمی‌رساند. اگر چنین بود تنوع جانوری در اینجا به وجود نمی‌آمد. اهالی بدانند در این محل جز روباه سرخ انواع پرندگان مثل قمری، کبوتر و حتی طوطی و جغد زندگی می‌کنند و فعالیت نیروگاه به سلامت‌شان کوچک‌ترین آسیبی نرسانده است.» - اینجا فقط یک فصل دارد؛ گرما
به دلیل محدودیت زمان از فضای سبز و زیستگاه جانوری فاصله می‌گیریم تا با نمای دیگری از نیروگاه برق بعثت آشنا شویم. تأسیسات و کارگاه‌های تولید برق از جاهایی است که به اندازه موزه جاذبه دارد و به زحمت دیدنش می‌ارزد. از یک طرف با مراحل مختلف تولید برق در نیروگاه آشنا می‌شویم و وقتی ببینیم چه رنجی برای روشن شدن چراغ خانه‌ها کشیده می‌شود قدر این نعمت را بیشتر می‌دانیم و برای صرفه‌جویی در مصرف برق بیشتر تلاش می‌کنیم. «محمدکامیار» مدیر روابط‌عمومی نیروگاه برق بعثت برای تهیه گزارش از قسمت‌های مختلف نیروگاه برق همراهی‌مان می‌کند. فاصله بین ساختمان اداری تا سایت اصلی و تأسیسات نیروگاه برق به اندازه یک خیابان است. اینجا هر کوچه برای خودش اسمی دارد، از کوچه محیط‌زیست گرفته تا سلامت و...
در قسمت شمالی خیابان محیط‌زیست استخر پرآبی قرار گرفته که منبع اصلی تأمین آب دستگاه‌های خنک‌کننده است. آب با فشار وارد لوله‌های انتقال شده و به کارگاه تولید برق و توربین‌ها راه پیدا می‌کند. پس از چرخش بخشی از آب در اثر حرارت زیاد به بخار تبدیل شده و بخشی دیگر دوباره به مخزن آب بازمی‌گردد. گاز سفید رنگی که از برج‌های خنک‌کننده نیروگاه برق به هوا بلند می‌شود همان ذرات بخار آب است که از فاصله دور به شکل دود سفید رنگ دیده می‌شود.
این‌طورکه کامیار توضیح می‌دهد از سال ۱۳۹۲ سوخت اصلی نیروگاه از «مازوت» به «گاز» تغییر پیدا کرده که علاوه برکاهش هزینه‌ها در زمینه حفظ محیط‌زیست و کاهش آلایندگی بسیار مؤثر بوده است. در فاصله چند متری توربین‌های نیروگاه برق صدای بلندی به گوش می‌رسد که حاصل فعالیت موتور توربین‌هاست. کارشناس نیروگاه برق با نشان دادن توربین‌هایی که به دستگاه «صدا خفه‌کن» مجهز شده‌اند عنوان می‌کند که تا پایان سال و با تأمین منابع مالی مورد نیاز توربین‌های باقیمانده نیز به این دستگاه تجهیز می‌شوند و این مقدار سر و صدا هم از بین می‌رود. برق تولیدی در نیروگاه برق حرارتی چند مرحله را طی می‌کند تا به ولتاژ مناسب برق خانگی تبدیل شود. در محوطه نیروگاه برق بعثت همه ساختمان‌ها و کارگاه‌ها با یکدیگر ارتباط یکپارچه دارند و سایت مرکزی و اتاق کنترل از مهم‌ترین بخش‌های نیروگاه است. اگر وارد کارگاه اصلی و قلب نیروگاه بعثت شوید، بدون تردید هوای گرم و سوزان تابستان را فراموش می‌کنید! دمای اینجا آنقدر بالاست که نفس را به شماره می‌اندازد.
۲ کارگر کنار کوره پر حرارت و داغ نیروگاه مشغول کارند که به آنها نزدیک می‌شویم. یکی جوان و یکی دیگر سن و سال‌دار. از آقای جوان درباره کارش می‌پرسیم. با آستین عرق از روی پیشانی‌اش پاک می‌کند و قبل از اینکه از راه باریک کوره پایین برود، می‌گوید: «خدا را شکر، راضی‌ام. هر کاری سختی‌های خودش را دارد. » از کامیار می‌پرسم که آیا کار در کوره‌ها و توربین‌ها جزو مشاغل سخت و زیان‌آور شناخته می‌شود؟ می‌گوید: «نه متأسفانه، اما مدتی است که این موضوع را مدیریت نیروگاه پیگیری می‌کند تا حقی از کارگران پایمال نشود.» گزارش میدانی از این مجموعه در حالی به پایان می‌رسد که حرف‌های ناگفته زیادی باقیمانده است. مثلاً اینکه نیروگاه برق با وجود قدمت بالای ۵۰ سال با توان و دانش جوانان کشورمان همچنان خدمت‌رسانی می‌کند و از کار نیفتاده و از همه مهم‌تر اینکه تحریم‌ها نتوانسته خللی درکار نیروگاه وارد کند و در سال حمایت از تولید ملی بسیاری از تجهیزات آن توسط جوانان ایرانی ساخته شده است.
- رئیس اداره محیط‌زیست منطقه ۱۶:
- نیروگاه بعثت آلایندگی ندارد
در طول سال کارشناسان اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه ۱۶ وسازمان حفاظت محیط‌زیست از بخش‌های مختلف نیروگاه برق بعثت بازدید می‌کنند تا وضعیت آن را در زمینه آلایندگی مورد تحقیق وبررسی قرار دهند. «نسیم اقبال» رئیس اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه ۱۶ با بیان اینکه در مجموعه نیروگاه برق بعثت سیستم ودستگاه پالایش و تست آلودگی آنلاین نصب شده، می‌گوید: «براساس گزارش‌های ارائه شده از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست، نیروگاه از نظر زیست‌محیطی هیچ‌گونه آلایندگی ندارد، بنابراین اهالی نگران نباشند.» اقبال درباره احتمال وجود آلودگی صوتی در نیروگاه بعثت می‌گوید: «سر و صداهایی که در محدوده توربین‌های تولید برق شنیده می‌شود فقط برای کارکنان این قسمت مضر است و برای محیط بیرونی و محله‌های اطراف تأثیری ندارد. براساس تست‌های انجام شده این نوع صداها را نمی‌توان در فهرست آلودگی صوتی قرار داد. فقط امکان دارد کارکنان نیروگاه برق به دلیل قرار گرفتن در نزدیکی توربین‌ها دچار آسیب شوند که به این منظور گوشی‌های ویژه در اختیار آنها قرار گرفته است.»
- نظر سرپرست نیروگاه برق بعثت درباره شایعه آلایندگی مرکز
- فعالیت‌ها با محیط‌زیست سازگار است
هرچند دفتر سرپرست نیروگاه برق بعثت جایی شلوغ و پرکار است، اما کسی پشت در نمی‌ماند و هر مراجعه‌کننده‌ای می‌تواند در زمان مناسب خواسته‌اش را با مدیریت مجموعه مطرح و پاسخ مناسب دریافت کند. با مهندس «مسعود شیخ» سرپرست نیروگاه برق بعثت گفت‌وگو کردیم.
از زمان ساخت و بهره‌برداری از نیروگاه برق بعثت حدود نیم قرن گذشته است. فکر می‌کنید با توجه به افزایش جمعیت و توسعه شهر که بار زیادی برای تولید برق به نیروگاه وارد می‌کند این مجموعه تا چند سال دیگر می‌تواند فعالیت داشته باشد؟
در دنیا عمر مفید نیروگاه‌های برق ۴۰ سال است، اما نگهداری مناسب و مرمت و بازسازی تجهیزات آن می‌تواند این مدت زمان را بیشتر کند. نیروگاه بعثت نیز این‌گونه است و توانسته با مراقبت و نگهداشت مناسب همچنان در چرخه تولید باقی بماند و نیاز برق بخشی از تهران را تأمین کند.
در زمینه فعالیت این نیروگاه و شایعه آلایندگی آن چه صحبتی دارید؟
تاکنون سازمان محیط‌زیست هیچ موردی درباره آلایندگی نیروگاه برق اعلام نکرده است. کارشناسان سازمان محیط‌زیست همه فعالیت‌های نیروگاه برق را زیر ذره‌بین دارند و مطمئن باشید اگر به مسئله‌ای برخورد کنند با جدیت وارد عمل می‌شوند. در یک کلام می‌توان گفت که مبنای فعالیت این نیروگاه حفظ محیط‌زیست بوده و در طول این سال‌ها موفق به کسب چندین لوح و تندیس محیط‌زیستی از سازمان‌های دولتی به‌ویژه سازمان محیط‌زیست شده است. در واقع این افتخار نه تنها برای کارگران نیروگاه، بلکه متعلق به اهالی منطقه ۱۶ است.
با اینکه از زمان تأسیس نیروگاه برق بعثت ۵۰ سال می‌گذرد خیلی‌ها شناخت درستی از این مجموعه ندارند. به نظر شما در این زمینه چه‌کاری می‌توان انجام داد؟
راه‌اندازی تورهای گردشگری در محله‌ها و بازدید از قسمت‌های مختلف نیروگاه برق بعثت می‌تواند در تغییر نگرش و آگاهی جامعه تأثیرگذار باشد. این مرکز آمادگی دارد در این زمینه با مدارس، دانشگاه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی و اجتماعی همکاری کند. مطمئناً تنوع پوشش گیاهی و جانوری مثل زیستگاه روباه سرخ می‌تواند جاذبه دیدنی برای دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی و راهنمایی داشته باشد.
شنیده‌ایم نیروگاه برق بعثت در سال حمایت از تولید ملی افتخارات زیادی به دست آورده است.
یکی از مسائل مهم در نگهداشت نیروگاه تأمین تجهیزات و قطعات مورد نیاز آن است که در گذشته از خارج از کشور تأمین می‌شد و پس از تحریم‌ها واردات آنها به مشکل خورد. در این شرایط نیروهای جوان با تکیه بر دانش و توان خود توانستند این قطعات را تولید کنند تا چرخ نیروگاه از حرکت باز نایستد.
معمولاً در فصل تابستان مصرف برق بالاتر می‌رود و به همین دلیل گاهی با خاموشی مواجه می‌شویم. برای عبور از این بحران چه توصیه‌ای دارید؟
شهروندان باید به ساعات اوج مصرف برق دقت و توجه ویژه‌ای داشته باشند. مثلاً در ۶ ماهه اول سال پیک روز از ساعت ۱۲ تا ۱۶ و پیک شب از ساعت ۲۰ تا ۲۴ است. در ۶ ماهه دوم سال اوج مصرف از ساعت ۱۷ تا ۲۱ است. در ساعات اوج مصرف که بار مصرفی شبکه برق به حداکثر می‌رسد مشترکان با ایجاد تغییرات ساده می‌توانند به بهینه‌سازی و کاهش مصرف برق کمک کنند.
اگر با ساکنان منطقه ۱۶ سخنی دارید، بفرمایید.
افتخار نیروگاه برق بعثت این است که ۸۰ درصد از نیروی کار خود را از میان شهروندان ساکن در منطقه۱۶ انتخاب کرده و تلاش می‌شود که اهالی از خدمات فرهنگی و اجتماعی این مجموعه استفاده کنند.