شاید به تعبیر ساده‌تر آنچه مردم با آن زندگی می‌کنند، همان فرهنگ عمومی است که این فرهنگ شامل رعایت حقوق شهروندی، حفظ و احترام به محیط‌زیست، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، رعایت آداب شهرنشینی، رعایت حقوق حیوانات مواردی از این دست باشد که نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم دارد. با همین رویکرد ارتقای فرهنگی و تأمین نیازهای آموزشی شهروندان براساس شعار «تهران، شهری برای همه»، روی میز مدیریت شهری منطقه۱۰ قرار گرفته است. به گفته شهردار منطقه۱۰، برای تحقق توسعه فرهنگی باید همه نهادهای مسئول و متولیان برنامه‌ریزی فرهنگی مستقر در منطقه مکمل یکدیگر باشند و با عهده‌دار شدن گوشه‌ای از کار برای کاهش معضلات فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی پیشگام باشند. به همین بهانه در این گزارش با «حسین بحیرایی» شهردار منطقه ۱۰، درباره اهم رویکردهای فرهنگی مدیریت شهری در تکه دهم پایتخت به گفت‌وگو نشستیم.
- چگونه و از چه مسیری می‌توان به ارتقای فرهنگی در منطقه دست پیدا کرد؟
فرهنگ، مجموعه ارزش‌های حاکم در یک جامعه است. خوشبختانه بسیاری از سنت‌های حسنه و نیکو مانند مهمان‌نوازی، مطالعه، کمک به دیگران و... در فرهنگ ما ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد. با برپایی مسابقه‌های ورزشی و سرگرمی در بوستان‌ها و اماکن عمومی، اجرای برنامه‌های معارفی در مساجد ویژه جوانان و خانواده‌ها قصد داریم برای پر رنگ شدن این ویژگی‌های نیکوی اخلاقی که در نهایت به ارتقای کیفیت زندگی منتهی می‌شود، گام برداریم. با این اتفاق می‌توانیم به سهم خودمان، هرچند کم و جزئی، برای کاهش مشکلاتی مانند اعتیاد، ناهنجاری‌های اجتماعی، در محدوده‌ای که مسئولیتش را برعهده داریم، کاری انجام دهیم و آثار و نتایجش را در دراز مدت شاهد باشیم. این موضوع باید سرلوحه کار همه مسئولان و مدیران فرهنگی در منطقه قرار بگیرد که هرکسی در جایگاه خود کاری که از دستش بر می‌آید، انجام دهد و همه کارها به‌ویژه فرهنگسازی را به دیگری نسپارد.
- پیشنهاد شما برای پیشگیری از موازی‌کاری برنامه‌های فرهنگی شهرداری با سایر نهادها و ارگان‌های فرهنگی مستقر در منطقه چیست؟
باور دارم برای اجرای برنامه‌های فرهنگی نباید جزیره‌ای عمل کنیم. نهادهای مختلفی در منطقه مانند آموزش و پرورش، بسیج، شهرداری و سایر ارگان‌ها هر یک نسبت به مناسبت‌های مختلف برنامه‌های فرهنگی مختلفی را برای پر کردن کارنامه خود اجرا می‌کنند و در پایان با ارائه یکسری عدد و رقم اعلام می‌کنند که در حوزه فرهنگی برای مثال در ماه مبارک رمضان، محرم یا سایر مناسبت‌های مذهبی برنامه‌های مختلفی را برای ارتقای فرهنگی شهروندان اجرا کردیم. اما متأسفانه در پایان همه این برنامه‌ها، هیچ توجهی به بازده و اثر آن بر مخاطب نمی‌شود و برآوردی نداریم از اینکه خروجی این برنامه‌ها چه میزان به کاهش آسیب‌های اجتماعی، حفظ محیط‌زیست و مقوله‌هایی از این دست‌کمک کرده است. چرا با وجود این تعداد برنامه فرهنگی که بسیاری از آنها در بسیاری از نهادها مشترک است، هنوز هوای شهر تهران آلوده است. هنوز هم مردم برای تردد در شهر بیشتر از خودروهای تک‌سرنشین استفاده می‌کنند و باز هم آمار تولید روزانه زباله تر از سوی شهروندان تهرانی همچنان بالاست. تاکنون که چنین بوده است.
اگر به این فکر کنیم که هرکسی باید کار خود را انجام دهد و زمانی که مسئول یا مدیر بالاتر، گزارش عملکرد می‌خواهد با ارائه آمار پاسخ دهیم که کارمان را انجام دادیم، هیچ کمکی به ارتقای فرهنگی نکرده‌ایم. چون در عمل هیچ کار فرهنگی عمیقی اتفاق نیفتاده است. کار فرهنگی را باید یک پروژه مشترک در میان همه نهادهای متولی امر فرهنگسازی بدانیم. به همین دلیل باید همه نهادها از آموزش و پرورش، بسیج، سپاه برای برنامه‌ریزی فرهنگی منطقه، کنار هم باشیم و به‌عنوان مکمل، هرکدام اجرای بخشی از کار را برعهده بگیریم. تعامل و همکاری با نهادهای فرهنگی منطقه کمک زیادی به ارتقای فرهنگی و کاهش اجرای برنامه‌های تکراری و بی‌اثر می‌کند. ما رفع این مشکل و پرهیز از موازی‌کاری‌ها را در دستور کار داریم.
- در این مسیر ویژگی‌های بومی ـ منطقه‌ای را در اجرای برنامه‌های فرهنگی در نظر گرفته‌اید؟ یا مقید به اجرای برنامه‌های ابلاغ شده هستید؟
معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری یکسری برنامه‌های روتین را برای شهروندان ۲۲ منطقه شهر تهران تعریف و ابلاغ کرده است. اما آیا این برنامه‌ها متناسب با نیاز شهروندان منطقه ۱۰ است؟ بی‌تردید نیاز فرهنگی شهروندی که در منطقه یک زندگی می‌کند با شهروندی که ساکن منطقه ۱۰ است تفاوت بسیاری دارد. نخستین اقدام در منطقه باید نیازسنجی از شهروندان باشد. باید بدانیم نیاز ساکنان منطقه چیست و براساس آن برای دوره‌های آموزشی در مراکز فرهنگی، سرای محله‌ها و... برنامه‌ریزی کنیم. برای مثال یکی از معضلات اساسی ما فرهنگسازی برای حفظ محیط‌زیست میان شهروندان است. آلودگی هوا از آن دست مشکلات است که هرگز نمی‌توانیم نقش مخرب آن را در زندگی کتمان کنیم. باید با فرهنگسازی ترویج استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی، دوچرخه‌سواری و بسیاری از این موارد، مردم را از این بحران نجات دهیم. نخستین گام برای رسیدن به این امر مهم، فرهنگسازی و کار مداوم و منسجم فرهنگی است.
- به نظر شما فرهنگسازی در حوزه محیط‌زیست به عهده نهاد خاصی است؟
ما روزانه حدود ۸ یا ۹ تن تولید پسماند داریم که این به معنای نابودی محیط‌زیست است. باید کار را با دانش‌آموزان در مدارس، مردم در مساجد، سرای محله‌ها، مراکز فرهنگی و... و. شروع کنیم. اما به سبب اثرگذاری آموزش‌ها بر دانش‌آموزان، نهاد آموزش و پرورش مهم‌ترین ارگانی است که در این زمینه می‌تواند، پیشگام باشد. چراکه دانش‌آموزان مانند زمین‌های بکری هستند که هر بذری در آن بکاریم آن را برداشت می‌کنیم. ما در روایت‌های دینی از سوی ائمه(ع)، توصیه‌های فراوانی برای حفظ محیط‌زیست داریم. ائمه جماعات در مساجد این نکته را به خوبی می‌توانند به مردم متذکر شوند و مردم را دعوت کنند به حفظ محیط‌زیست و ترجیح دادن منافع عمومی به منافع شخصی. کاهش تولید زباله علاوه بر اینکه از اسراف پیشگیری می‌کند به حفظ سلامت کره زمین کمک فراوانی می‌کند. یا برای نمونه وقتی در خانه مراسم مذهبی داریم به جای توزیع آب معدنی میان مهمانان و تولید پسماندهای پلاستیکی از ظروف معمولی استفاده کنیم. در واقع به هر میزان که در زمینه فرهنگی در آموزش‌ها پیشگام باشیم به همان میزان به افزایش کیفیت زندگی فردی و ارتقای فرهنگی جامعه کمک می‌کنیم.