تابلو زیبایی به نقش گل که قرار است روی دیوار محله و برای نخستین بار روی دیوار سرای محله طیب نصب شود. دیواری که تا امروز چرک و سیاه بود و هیچ‌گونه زیبایی بصری نداشت. این تابلو البته با قلم طراحی نشد و بهتر است بگوییم که بچه‌ها قلم بهتری از جنس در بطری پیدا کرده‌اند. گزارش ما را درباره طراحی دیوار توسط بچه‌ها در محله طیب بخوانید.
درهای بطری رنگارنگ زیادی جمع شده است. از سرای محله وارد حیاط می‌شویم و از آنجا به محل آموزش بچه‌ها می‌رویم. بچه‌ها با شور و اشتیاق درهای رنگارنگی را که خودشان و دیگر خانواده‌های محله طیب جمع کرده‌اند، روی میز می‌ریزند و مشغول چسباندن درها روی مقوای بزرگی می‌شوند. نوعی مشغولیت برای خود فراهم کرده‌اند. درهای سبز برای دوغ‌هایی است که به جای سطل زباله حالا در دست بچه‌هاست. درهای قرمز بطری‌های نوشابه هم کم نیست و درهای آبی هم زمینه کار بچه‌ها را فراهم می‌کند که همگی از بطری‌های آب معدنی جدا شده است. اما این تازه آغاز کار است.
- شست‌وشوی درها
«فاطمه عاقلی» کارشناس اجتماعی دفتر توسعه محله‌ای بافت فرسوده محله طیب لابه‌لای بچه‌ها مشغول کار است و طرح با حضور او نهایی می‌شود و به پایان می‌رسد. او می‌گوید: «ابتدا درهای بطری‌ها را می‌شوییم و بعد آنها را خشک می‌کنیم و در اختیار بچه‌ها قرار می‌دهیم. » در کف حیاط سرای محله بچه‌ها حالا مشغول ساختن نقاشی زیبایی هستند که ابتدا به نظر نمی‌رسید که بتوان با در بطری آن را ساخت.
- فرهنگ تفکیک پایین بود
طرح نقاشی بچه‌ها روی دیوار با همکاری دفتر توسعه محله‌ای طیب و سرای محله و همچنین شهرداری ناحیه یک منطقه ۱۵ پشتیبانی می‌شود. عاقلی به‌عنوان دبیر اجرایی این طرح می‌گوید: «فرهنگ تفکیک پسماند در محله طیب خیلی پایین بود و اهالی محله ما با تفکیک زباله چندان آشنا نبودند. در حقیقت این کار به توجه اهالی نسبت به فرهنگ تفکیک پسماند و بالا بردن این فرهنگ کمک می‌کند.»
فکر اولیه طرح
عاقلی ادامه می‌دهد: «پیش‌تر این کار در شهرهای اردبیل و مشهد انجام شده بود. من با مجریانش در این ۲ شهر تماس گرفتم و از چگونگی اجرایش پرسیدم. پس از آن تصمیم گرفتم که این طرح را در محله خودمان اجرا کنیم. دیوار سرای محله را برای اجرای این طرح در نظر گرفتیم چون ممکن بود نقاشی بچه‌ها روی دیگر دیوارهای محله آسیب ببیند و همچنین دیوار سرای محله هم کثیف بود و هم سیمای برهنه‌اش هیچ المانی را در ذهن تداعی نمی‌کرد.
اطلاع‌رسانی مجازی
تیغ آفتاب در حیاط سرای محله چشم‌های «عاقلی» را می‌زند و هرم گرما عرق بر پیشانی‌اش می‌نشاند. او می‌گوید: «بخشی از اطلاع‌رسانی به وسیله فضای مجازی صورت گرفت. بخشی دیگر هم در سرای محله و چهره به چهره بود. بخش قابل توجهی از این اطلاع‌رسانی نیز در مدارس انجام شد. » او می‌افزاید: «با رستوران‌ها و اغذیه‌فروشی‌های محله نیز ارتباط خوبی پیدا کردیم. خلاصه اینکه اطلاع‌رسانی ما از اواسط فروردین آغاز شد و البته این طرح باز هم ادامه دارد.»
- استقبال مردم
دبیر اجرایی این طرح ادامه می‌دهد: «مشارکت بچه‌ها در این طرح فوق‌العاده بود. همچنین اهالی هم استقبال خوبی از طرح داشتند. در زمینه اجرای این طرح، هدف اصلی ما مشارکت بچه‌ها و آموزش آنها برای تفکیک زباله بود. اینکه با در بطری‌هایی که به ظاهر دورریختنی‌اند و به نظر می‌رسد کارایی چندانی ندارند، نقاشی‌های دیواری زیبایی می‌توان ساخت.» - جلوگیری از هدررفت سرمایه با طلای کثیف
«مصباح عبداللهی» معاون شهرداری ناحیه یک منطقه ۱۵ شهرداری می‌گوید: «در حقیقت با ارتقای فرهنگ تفکیک زباله می‌توان از هدر رفت سرمایه ملی با جمع‌آوری طلای کثیف جلوگیری کرد. تا پیش از این اقدام تفکیک پسماند در محله طیب به شکل خودجوش و جسته و گریخته انجام می‌شد. اینکه شهرداری تهران به‌عنوان مجری اصلی طرح بتواند این موضوع را همه‌گیر کند و گسترش دهد، مهم‌ترین اصل سازمان محیط‌زیست را عملیاتی کرده است. البته در محله‌هایی غیر از طیب، آموزش پررنگ‌تر بود و محله طیب از آنجایی که جزو محله‌های کم‌برخوردار به شمار می‌رفت، در این عرصه اندکی عقب ماند. تلاش ما این است که هدر رفت سرمایه ملی در محله طیب به حداقل برسد و مردم با فرهنگ تفکیک پسماند آشنا شوند. طرف دیگر این موضوع اسراف است که در اسلام نیز حرام دانسته شده است.»
- طرحی برای نخستین بار
عبداللهی می‌گوید: «این طرح در منطقه ۱۵ برای نخستین بار انجام می‌شود و به نظر من طرح مؤثری خواهد بود. البته تا پیش از این طرح ما همان طرح صندلی چرخدار را داشتیم و در ازای تعداد قابل ملاحظه‌ای در بطری به شهروندان صندلی چرخدار هدیه می‌دادیم. اما چنین طرح هنرمندانه‌ای تا به حال در محله طیب انجام نشده بود. ناحیه ما به شکل ویژه پر کردن اوقات فراغت را نیز در کنار این طرح گنجاند تا برای بچه‌ها مفید باشد. با درهای بطری‌ای که شاید به ظاهر بی‌ارزش باشند، ده‌ها نقاشی زیبا خلق کردیم. اما در عین حال باید بدانیم که درهای بطری از مواد بازیافتی دیگر گران‌ترند. از حدود ۶ ماه پیش روی این طرح تمرکز کارشناسی شد و در حال حاضر ۲ دیوار را مزین به این نقاشی‌ها کرده‌ایم. امیدواریم در صورت استقبال بیشتر شهروندان آن را در نماهای بدنه شهری نیز همه‌گیر کنیم. در حقیقت با این اقدام تلاش می‌کنیم که دیوارهای شهرداری نواحی منطقه ۱۵ را هم به این طرح مزین کنیم. این طرح همچنان با مشارکت کودکان انجام خواهد شد. با آغاز بازگشایی مدارس به دلیل ارتباط بیشتری که با بچه‌ها داریم این طرح به شکل عمده‌تر ادامه خواهد یافت. سرای محله طیب هم یکی از پر ترددترین مکان‌های محله است و به همین دلیل آن را انتخاب کرده‌ایم. محله طیب بیش از ۳۰ هزار نفر جمعیت دارد و به همین دلیل این دیوار برای آغاز کار انتخاب شد و گام مؤثر و مثبتی برداشته‌ایم.»
- طرح به کوچه‌ها می‌رسد
«سیدحسین یاسینی» مدیر اداره امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری ناحیه یک منطقه ۱۵ نیز در ادامه می‌گوید: «پایه اصلی و ریشه چنین‌کاری، مردم‌نهاد و مردم‌محور است. سرای محله به نوعی ویترین و نماد فعالیت‌های مردم‌محور است و به همین دلیل این اقدام از سرای محله آغاز شد. در ادامه برخی نقاط نیز شناسایی شده که به‌زودی با همین نقاشی‌ها تزیین خواهد شد. این طرح در بلندمدت کوچه‌های محله را نیز در برخواهد گرفت اما پیش از آن باید خاطرجمع شویم که شهروندان آسیبی به این نقاشی‌ها نمی‌رسانند. این طرح همچنین قابلیت اجرا در بوستان‌ها را هم دارد. در بوستان‌هایی مانند «شهدای گمنام»، «شیرین» و فضای داخلی برخی مساجد مثل مسجد «نوروززاده» نیز این فعالیت ادامه خواهد یافت. همچنین باید یادآور شوم که درباره صرفه‌جویی و جلوگیری از اسراف بحث‌ها و روایت‌های اسلامی متعددی داریم. با بازگشایی مدارس این طرح را می‌توان به داخل مدارس هم برد.»
- تلنگری به دانش‌آموزان
یاسینی ادامه می‌دهد: «در یک کلام باید بگویم که این طرح می‌تواند تلنگری به دانش‌آموزان و کودکان باشد تا بدانند که هرچه ما لابه‌لای زباله‌ها می‌بینیم، زباله نیستند. در حقیقت می‌خواهیم به بچه‌ها آموزش دهیم که پسماند خشک دورریختنی نیست و با آن هزار و یک کار می‌توان انجام و ابتکارهای خاصی به خرج داد. اگر زیرساخت‌های فرهنگی چنین طرحی آماده شود بسیاری از معابر را نیز می‌توان با این اقدام‌های مشابه زیباتر کرد. کسانی که در سرای محله در بطری را به سرا تحویل دهند، با دخالت شهرداری، برای ثبت‌نام در کلاس‌های آموزشی تخفیف‌هایی نیز شامل حالشان خواهد شد. حتی برخی از دانش‌آموزان و کودکان را به همین شیوه با هدف ارتقای فرهنگ تفکیک پسماند، در برخی کلاس‌ها به شکل رایگان ثبت‌نام کرده‌ایم تا از اقدام آنها حمایت شود. بچه‌ها و خانواده آنها نیز از چنین طرح‌هایی استقبال می‌کنند. به‌طور متوسط هر ماه در سرای محله طیب ۳هزار در بطری به همین شکل جمع می‌شود. در یک مورد نیز یکی از بانوان محله چند مرتبه ۵هزار در بطری را در اختیار سرای محله قرار داد که البته هزینه‌اش صرف خرید ۲ صندلی چرخدار برای ۲ معلول شد. اینکه بازیافت شکلی هنری به خود بگیرد، دست‌کم در محله‌های جنوبی و منطقه ۱۵ تهران کمتر دیده شده و برای همه تازگی دارد.»