کمبود فرهنگسرا در قم بیشتر حس می‌شود اما در طول سال هم ضعف بسیاری از آموزش‌های شهروندی یا ایجاد حرکت‌های جمعی برای جلب مشارکت در امور جاری و مهم، به نبود ارتباط مستقیم مردم با یکدیگر و حاکمیت شهری بر می‌گردد که یکی از کلیدهایش فرهنگسراها هستند. یکی از مسائلی که در این سال‌ها اتفاق افتاده تغییرکاربری یکی پس از دیگری فرهنگسراها در قم است. با این‌که ساخت فرهنگسرا در قم از دهه ۷۰ شروع شد، اما در این سال‌ها این موضوع بیش از این‌که به پیش رود دچار عقبگرد شده است.
ساختمان‌های مختلفی به نام فرهنگسرا با استفاده از بودجه‌های دولتی یا بودجه دفتر مقام معظم رهبری در قم ساخته شدند، اما هیچ‌گاه با کاربری فرهنگسرا به کار خود ادامه ندادند. نمونه‌اش ساخت فرهنگسرای شهید آوینی در خیابان جمهوری بود که به ساختمان اداری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم تبدیل شد یا فرهنگسرای شهید کلهری که امروز به عنوان دانشگاه از آن استفاده می‌شود.
- فقط ۲ فرهنگسرای فعال در قم وجود دارد
«اکرم عروجی» سرپرست امور مراکز فرهنگی سازمان فرهنگی شهرداری قم می‌گوید: در قم فقط ۲ فرهنگسرای فعال داریم که یکی همان فرهنگسرای ایثار و دیگری فرهنگسرای کوثر در بوستان نرگس است. وی البته از وجود ۲ سرای محله در منطقه نیروگاه قم خبر می‌دهد و از این‌که تا پایان تابستان ۳ سرای محله دیگر به این تعداد اضافه خواهند شد.
عروجی بیان می‌کند: پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال در قم ۱۰ سرای محله داشته باشیم. به گفته سرپرست امور مراکز فرهنگی سازمان فرهنگی شهرداری قم، سراهای محله مکان‌هایی کوچک‌تر هستند که به صورت مشارکتی اداره می‌شوند، اما اداره فرهنگسراها به دست شهرداری صورت می‌گیرد. وی با اشاره به رویکرد سازمان فرهنگی شهرداری قم برای برگزاری دوره‌های مهارت آموزی در همه مکان‌های فرهنگی اظهار می‌کند: راه‌اندازی اشتغال خانگی یکی از ثمره‌های این کار است. همچنین تلاش دیگرمان برگزاری دوره‌های مهارت زندگی است تا مشکلات درون خانواده‌ها با این مهارت‌ها به حداقل برسد.
عروجی با اشاره به این‌که شهر قم از نظر سرانه فرهنگی با استانداردها فاصله بسیاری دارد می‌گوید: وقتی نگاهی به شهرهای دیگر می‌اندازیم متوجه می‌شویم که فرهنگسرای ما به اندازه سرای محله شهرهای دیگر امکانات و فضای فیزیکی ندارد. وی با بیان این‌که در فرهنگسراهای کنونی محدودیت شدید فضا وجود دارد اظهار می‌کند: مدام از سمت مردم و مربی‌ها شکایت و درخواست برای افزایش فضای فیزیکی داریم.
- وضع نامناسب فرهنگسراها
«فرهنگسرا برای این به وجود آمده تا نقشی در ارتقای آگاهی‌های اجتماعی داشته باشد. همچنین فرهنگسراها می‌توانند در پرکردن اوقات فراغت یا اشتغال‌زایی نقش داشته باشند». این تعریفی است که «فاطمه حسین‌پور» کارشناس مسائل اجتماعی از فرهنگسرا ارائه می‌دهد. او می‌گوید: فرهنگسراها در قم بیشتر مورد اقبال خانم‌ها قرار می‌گیرند و این فرصت خوبی برای آموزش در حوزه زنان است.
حسین پور با اشاره به این‌که قم نسبت به سایر استان‌ها وضعیت خوبی از نظر فرهنگسرا ندارد بیان می‌کند: در تهران یک سرای محله کوچک هم مرکزی برای تقویت ارتباطات اجتماعی است. خیلی از مشکلات اجتماعی و شهری در همان سرای محله مطرح و حل می‌شود، اما در قم هنوز نتوانسته‌ایمچنین پایگاهی برای ارتباطات اجتماعی ایجاد کنیم. وی می‌افزاید: اراک، همدان، اصفهان، شیراز و... از قم در این زمینه بهتر عمل کرده‌اند و بخش عمده‌ای از آموزش‌های شهروندی شبیه به مسائل ترافیکی یا تفکیک پسماند در فرهنگسرا صورت می‌گیرد.
این کارشناس مسائل اجتماعی معتقد است این عملکرد و این سرمایه‌گذاری به خوبی بهبود رفتار اجتماعی را پس از مدتی در پی دارد. وی با اشاره به این‌که شهر قم حداقل باید ۱۲ فرهنگسرای مجهز داشته باشد ادامه می‌دهد: گاهی یک سرای محله کوچک در مناطقی مانند نیروگاه پر از جمعیت می‌شود و این طور مواقع ظرفیت‌های خوبی برای کاهش و کنترل آسیب‌های اجتماعی وجود دارد.
- ارتباط مدیریت شهری با مردم از طریق فرهنگسراها
حسین پور با اشاره به این‌که فرهنگسرا نقطه اتصال مستقیم با مردم است می‌گوید: شهرداری اگر می‌خواهد با مردم ارتباط برقرار کند باید از طریق فرهنگسرا این کار را انجام دهد، چراکه برگزاری جشن‌ها و مراسم اقدامی موقت است. وی معتقد است اگر ارتباط مدیریت شهری و مردم برقرار شود، راه‌حل بسیاری از مشکلات را می‌توان در گفتار و نیازهای خود مردم جست وجو کرد و اثرگذاری کار فرهنگی را چند برابر ارتقا داد.
این کارشناس مسائل اجتماعی می‌گوید: ما مدام جلسه می‌گذاریم و صحبت می‌کنیم که چه کنیم تا وضعیت فرهنگی و اجتماعی جامعه بهتر شود، اما کار به این پیچیدگی نیست. کافی است از خود مردم بپرسیم که چه نیازهایی دارند و این کار با ایجاد ساختار اجتماعی در فرهنگسراها ممکن است تا مردم خودشان وارد عرصه مطالبه گری و پیگیری نیازها شوند. به نظر می‌رسد موضوعات مهمی مانند ضعف فرهنگ شهروندی یا مسأله اوقات فراغت که در سال‌های گذشته از چالش‌های گسترده قم بوده نیاز به ایجاد فضاهایی برای حل و فصل دارد. فرهنگسراها در کنار مساجد و دیگر پایگاه‌های فرهنگی شهر می‌توانند نقش پر رنگی در حل و فصل این چالش‌ها ایفا کنند.