همشهری آنلاین-بهاره خسروی: در واقع یکی از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی فرهنگسراها گام برداشتن در مسیر توسعه فرهنگ جهانی شدن بود تا تهران، این کهنه پایتخت ایرانی، در میان جهانشهرهای معروف دنیا برای خودش جایی باز کند. به همین بهانه فرهنگسرای عطار نیشابوری تقریباً از سال ۷۵ در محله بریانک با ۵ مرکز تابع حراء، توحید، مجتمع فرهنگی و هنری اعتماد، خانه موزه شهیدان اقبالی و کتابخانه هفت‌چنار راه‌اندازی شد و با برنامه‌های آموزشی و فرهنگی پر و پیمان حالا ۲۴ سال است خدمات فرهنگی به اهالی ارائه می‌دهد. البته این روزها با شیوع بیماری کووید ۱۹ و برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی، رسالت مراکز فرهنگی تغییر کرده و به جای میزبانی از شهروندان، این بار شهروندان در خانه میزبان برنامه‌های فرهنگی فرهنگسراها و مراکز فرهنگی هستند. در این گزارش با «محمدرضا جمالی» که ۴ سال است سکان مدیریت فرهنگی و هنری تکه دهم پایتخت و فرهنگسرای عطار نیشابوری را برعهده گرفته است، درباره رویکرد و اهداف برنامه‌های فرهنگی در دوران کرونا گفت‌وگو کردیم.
اگر هرکدام از مناطق تهران را به یک کشتی تشبیه کنیم، تکه دهم پایتخت یک کشتی کوچک ۳۴۰ هزار نفری است؛ کشتی‌ای که امکانات آن به دلیل بافت جغرافیایی، فضای موجود و بافت جمعیتی و فرهنگی متفاوتی که دارد، چندان پاسخگوی نیازهای مسافرانش نیست. اما با همه کاستی‌های موجود با تأمین خوراک فرهنگی اهالی با استفاده از پتانسیل‌های موجود و ایجاد حس مشارکت در اهالی می‌توان رضایت ساکنان آن را به دست آورد. رئیس فرهنگسرای عطار نیشابوری این را می‌گوید و درباره اهمیت کارکرد فرهنگی فرهنگسراها توضیح می‌دهد: «یکی از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی فرهنگسراها تبدیل شدن تهران به شهری جهانی بود. در واقع فرهنگسراها باعث تولید فکر از سوی شهروندان برای توسعه و پیشرفت فرهنگ می‌شوند. فرهنگسراها بهترین مکان برای الگوسازی و ترویج فرهنگ درست رفتاری در میان مردم هستند. در واقع فرهنگسراها با توجه به کارکرد متفاوتی که دارند، می‌توانند در نهادینه شدن بسیاری از رفتارهای اجتماعی و شهروندی مؤثر باشند. نخستین‌کاری که فرهنگسرها با اجرای برنامه‌هایشان انجام می‌دهند، ایجاد فضای شاد و پرنشاط است.»
به گفته «محمدرضا جمالی» نوع برنامه‌های فرهنگسراها و همچنین نحوه رفتار و برخورد کارکنان و مدیران فرهنگی در فرهنگسرا نقش مهمی در تصحیح بسیاری از رفتارهای غلط اجتماعی دارد.
- حلقه اتصال فرهنگ‌های متنوع
زندگی شهری در پازل دهم پایتخت به واسطه قنات‌های بریانک، فرمانفرما و قلعه جی و قلعه ارمنی (بوستان رضوان فعلی) جان گرفت. به دلیل مجاورت با پادگان‌های جی و باغ شاه نخستین ساکنان اهالی منطقه بعد از کشاورزان، نظامیان و خانواده‌های آنها بودند. موزه حیات وحش هفت‌چنار که زمانی کارخانه جوراب‌بافی بود، برق محله بریانک و هفت‌چنار را تأمین می‌کرد و این روزها گنجینه غنی از آثار هنرمندانی چون استاد تناولی است. جمالی با این توصیف درباره پازل دهم پایتخت به ویژگی‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهای فرهنگی آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «منطقه ۱۰ با همه پیشینه غنی فرهنگی که دارد، این روزها شبیه جزیره دورافتاده‌ای شده و کمتر مورد توجه مسئولان و متولیان فرهنگی قرار می‌گیرد. این منطقه میان بزرگراه‌های نواب و یادگار امام خمینی(ره) واقع شده و از جنوب به خیابان قزوین و از شمال به خیابان آزادی منتهی می‌شود. هرچند تعدادی از مسئولان زمانی ساکن این محله بودند، اما در حال حاضر هیچ مسئولی در این منطقه زندگی نمی‌کند و مسیر گذر آنها هم نیست. به همین دلیل بسیاری از مشکلات اجتماعی، فرهنگی و حتی شهری آن پنهان باقی می‌ماند.»
به گفته جمالی، مهاجرپذیر بودن منطقه ۱۰ و اجتماع خرده فرهنگ‌های مختلف در آن از دیگر مواردی است که نقش برنامه‌های آموزشی فرهنگسرا و مراکز فرهنگی را در این منطقه پررنگ می‌کند. او در ادامه توضیح می‌دهد: «همین مهاجرپذیر بودن باعث اجتماع خرده فرهنگ‌های متفاوت شده است. برای مثال، بافت فرهنگی و اقتصادی اهالی منطقه در ۳ ناحیه آن بسیار متفاوت و حتی در بعضی محله‌ها، کوچه به کوچه سبک زندگی اهالی متفاوت است. در محله‌هایی با آسیب‌های اجتماعی، وندالیسم، درگیری، اعتیاد و مشکلات زنان سرپرست خانوار مواجه‌ایم. این تفاوت فرهنگی باعث تفاوت در رفتارها و رعایت قوانین زندگی شهروندی هم می‌شود.»
«در این میان فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ حلقه اتصال فرهنگی هستند. به همین دلیل با تعامل با ۶۵ مسجد، ۳ حوزه علمیه و تنها دانشگاه موجود در منطقه و معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری سعی کردیم حلقه اتصال فرهنگی باشیم.» مدیر مراکز فرهنگی و هنری منطقه ۱۰ این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «سعی کرده‌ایم با برگزاری برنامه‌ها و کلاس‌های آموزشی برای همه گروه‌های سنی و حمایت از زنان سرپرست خانوار با کمک ظرفیت‌های موجود با حداقل هزینه‌ها نیازهای فرهنگی اهالی تأمین شود. همچنین به نظرم با اجرای برنامه‌های فرهنگی در خیابان رودکی و برپایی گذر فرهنگ در دل محله‌ها می‌توانیم میزان تعامل فرهنگی را میان اهالی افزایش دهیم و بسیاری از برنامه‌ها را با مشارکت شهروندان اجرا کنیم.»
- برنامه‌های دوران کرونا
بیماری «کووید ۱۹» باعث شد تا دنیای مجازی به جزء جدانشدنی زندگی تبدیل شود. شاید تا پیش از شیوع بیماری کرونا مردم چندان برای امور روزمره‌شان به دنیای مجازی وابسته نبودند. اما این بیماری نقش فضای مجازی را در زنگی انسان‌ها بسیار پررنگ کرد، چراکه عادی‌ترین مسائل روزمره هم برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی به فضای مجازی گره خورده است. جمالی با بیان این مطلب می‌گوید: «تا قبل از کرونا فرهنگسرا یک صفحه اینستاگرام داشت که بخشی از فعالیت‌های فرهنگسرا در آن منعکس می‌شد. اما بعد از شیوع بیماری هر کسی که تلفن همراه دارد، در واقع یک فرهنگسرا همراه دارد. چراکه بیشتر برنامه‌های مراکز و فرهنگی و آموزشی مورد نیاز شهروندان در همین اینستاگرام و فضای مجازی منتشر می‌شود.» این روزها فضای مجازی دربرگیری بیشتری میان شهروندان پیدا کرده و تقریباً برنامه‌های فرهنگسراها هم در فضای مجازی مخاطبان بیشتری پیدا کرده‌اند. رئیس فرهنگسرای عطار نیشابوری با تأکید بر این موضوع درباره برنامه‌های تهیه شده در روزهای همه‌گیری کرونا توضیح می‌دهد: «در این روزها برنامه‌های آموزشی فرهنگسرای عطار و مراکز تابعه به‌صورت پادکست، اینفوگرافی، موشن گرافی و فتو کلیپ در فضای مجازی اجرا می‌شود و به‌طور کلی تا نیمه اردیبهشت ماه حدود ۵۴۰ محصول از سوی فرهنگسرا تولید شده است.»
نظر شما