اگرچه مدرن‌ترین مراکز تجاری و بیشترین شریان‌های بزرگراهی را در این پهنه می‌بینیم و در سال‌های اخیر اقبال شهروندان به زندگی در این مناطق به اوج خود رسیده است. اما تعریف توسعه زندگی شهری در این مناطق چیزی جز افزایش جمعیت و ساخت‌وساز بی‌رویه نبوده است. بی‌تردید رشد جمعیت در این مناطق بیشتر از توسعه و ساخت فضاهای درمانی، تفریحی و ورزشی و مهم‌تر از همه آموزشی پیش رفته است آنقدر که وقتی پای صحبت مدیران آموزش و پرورش این مناطق می‌نشینیم از وضع بحرانی کمبود مدرسه در این مناطق خبر می‌دهند.
جمعیت دانش‌آموزی که چند برابر مدارس منطقه ۲۲ در حال رشد است و مدارس فرسوده و زهوار در رفته‌ای که با بیش از ۶۰ سال قدمت، بدون هیچ‌گونه عملیات نوسازی، اول مهرماه، میزبان دانش‌آموزان منطقه ۹ خواهند بود. مدارس منطقه ۵ نیز سال‌هاست بار دانش‌آموزی منطقه ۲۲ را به دوش می‌کشد و در نهایت، دریغ از یک‌متر فضای آموزشی برای ۶ هزار واحد مسکونی ساخته شده در منطقه ۲۱.
- منطقه ۵
بزرگ‌ترین منطقه آموزشی کشور
منطقه ۵ آموزش‌وپرورش شهر تهران سال‌هاست لقب بزرگ‌ترین منطقه آموزشی کشور را به دوش می‌کشد. ۱۲۵هزار دانش‌آموز در این منطقه تحصیل می‌کنند. منطقه‌ای که شامل منطقه ۵ و ۲۲ شهرداری می‌شود و مدیریت آموزشی ۲ منطقه از شهرداری تهران را برعهده دارد. تشکیل ستاد «پروژه مهر» در آموزش و پرورش و مناسب‌سازی و نوسازی مدارس در غرب تهران، بهانه‌ای شد تا پای صحبت مدیران آموزش و پرورش بنشینیم. مدیرانی که بر یک نکته مهم تأکید داشتند و آن، کمبود مدرسه در پهنه غربی پایتخت است.
«علی ندیری» رئیس آموزش و پرورش منطقه ۵ که همزمان مدیریت آموزش و پرورش منطقه ۲۲ را نیز برعهده دارد می‌گوید: «حرف زدن درباره بزرگ‌ترین منطقه آموزشی کشور که با کمبود مدرسه مواجه است کار ساده‌ای نیست. بی‌شک نوید ساخت مدرسه و نوسازی مدارس در این محدوده، برای خانواده دانش‌آموزی غرب تهران خوشایند است اما سرعت توسعه مدارس با رشد جمعیت دانش‌آموزی مناطق ۵ و ۲۲ همخوانی ندارد به‌ویژه که این معضل در منطقه ۲۲، تبدیل به یک بحران شده است. بحرانی که بی‌تردید فاجعه اجتماعی همراه خواهد داشت.»
ندیری، فعالیت‌های مستمر وکارآمد ستاد مهر را در غرب تهران برای سال تحصیلی جدید امیدوارکننده ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «با تشکیل ۵ کارگروه در حوزه‌های سازماندهی نیروی انسانی، تجهیز و تعمیر مدارس، تبلیغ و اطلاع‌رسانی، تأیید صلاحیت و ارزیابی، تلاش داریم سال تحصیلی بی‌دغدغه و پر باری را برای دانش‌آموزان رقم بزنیم. برخلاف گمان عموم جامعه که تابستان مدارس تعطیل است، کادر اداری آموزش و پرورش شلوغ‌ترین و پرکارترین روزهای خود را می‌گذراند تا بتواند جوابگوی نیاز ۱۲۵ هزار دانش‌آموز خود باشد.»
ساخت مدارس خیّرساز
از مجموع ۴۶۰ مدرسه دولتی و غیردولتی که در مناطق ۵ و ۲۲ شهرداری پایتخت قرار دارد، منطقه ۵ بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. با این حال، رشد جمعیت دانش‌آموزی این منطقه بالاست و کلاس‌ها به‌ویژه در مقطع ابتدایی، جوابگو نیست.
رئیس آموزش و پرورش منطقه می‌گوید: «مهاجرت تحصیلی که از منطقه ۲۲ به سوی منطقه ۵ انجام می‌شود، مشکل‌ساز شده است. امسال در منطقه۵، کلنگ ساخت مدارس نوساز و خیّرساز زده شده است به‌ویژه اینکه در این منطقه شاهد ساخت نخستین مدرسه «سبز» کشور خواهیم بود که با استانداردهای بالای زیست‌محیطی ساخته می‌شود. نگرانی ما بیشتر درباره منطقه ۲۲ است. متأسفانه در منطقه ۲۲ به موضوع سرانه‌های آموزشی، چندان توجهی نشده است.
زمانی که منطقه ۲۲ در حال ساخت بود مدیریت شهری باید به سرانه آموزشی آن توجه ویژه‌ای می‌کرد.»
- منطقه ۲۲
صندلی‌های خالی مدارس غیردولتی
در منطقه ۲۲ به آموزش و پرورش بی‌مهری شده است. رئیس آموزش و پرورش این منطقه می‌گوید: «منطقه ۲۲ دچار بحران شدیدی است که به تنهایی قادر به خروج از این بحران نیست. یعنی اگر امروز به فکر حل این مسئله نباشیم، فردا دیرخواهد بود. این منطقه کمبود مدارس دولتی دارد و مردم هم تمایلشان بیشتر به سمت مدارس دولتی است. در منطقه ۲۲ تقریباً ۴۰درصد صندلی‌های مدارس غیردولتی خالی است و این نشان دهنده این است که باید به فکر ساخت مدارس دولتی جدید باشیم. در منطقه ۲۲، ۴۲ مدرسه دولتی و ۴۹ مدرسه غیردولتی است و برای سال ۱۴۰۳، ۲ هزار و ۴۰۰ کلاس پیش‌بینی کرده‌ایم که اگر این تأمین نشود، تبدیل به بحران اجتماعی خواهد شد. دیگر زمان اینکه به منطقه ۲۲ نگاه حاشیه‌ای داشته باشیم پایان یافته است. اکنون این منطقه در متن شهرنشینی پایتخت قرار گرفته است. بنابراین برای بهبود وضعیت این محدوده، باید برترین مدیران با بهترین برنامه‌ریزی‌ها حضور داشته باشند.»
مدارس ۲۲ برند شده اند
کیفیت تحصیلی در منطقه ۲۲ رونق یافته و از رقیب خود یعنی منطقه ۵ پیش افتاده است. علی ندیری از «برند» شدن مدارس منطقه ۲۲ خبر می‌دهد و می‌گوید: «بسیاری از مدارس برند ما در منطقه ۲۲ قرار گرفته و یک مهاجرت معکوس نیز در حال اتفاق است. خیلی از دانش‌آموزان که از منطقه ۲۲ به منطقه ۵ می‌آمدند اکنون به سمت منطقه خود بازگشته‌اند. تراکم بیش از حد مدارس ما هم در دوره ابتدایی و هم در دوره متوسطه یک و ۲، بیانگر این موضوع است که کیفیت مدارس منطقه ۲۲ بهبودیافته است.»
به باور رئیس آموزش و پرورش، مشکل کمبود مدرسه در منطقه ۲۲ نبود زمین است. او می‌گوید: «هم اینک اگر در منطقه ۲۲ زمین داشته باشیم، خیّران پای کارهستند. آموزش و پرورش نیز به سبب اضطراری که در این منطقه وجود دارد، آمادگی ساخت مدرسه را دارد. با رایزنی‌هایی که انجام داده‌ایم هم خیّران اعلام آمادگی کرده‌اند و هم اداره نوسازی این قول مساعد را داده است که به محض در اختیار قرار دادن زمین به ایشان، بلادرنگ کارساخت مدرسه را آغاز می‌کنند. متأسفانه زمینی در اختیارمان قرار نمی‌دهند.
در این‌باره بی‌شک شهرداری می‌تواند کمک کند. بیشتر زمین‌های این منطقه، ۳۰درصد سهم مالکانه دارد و ۷۰درصد برای توسعه خدمات شهری در نظر گرفته شده است. در نتیجه شهرداری می‌تواند به ما کمک کند.»
- منطقه ۹
مدارس فرسوده و خطرآفرین
«علی‌اکبر محسنی‌نسب» مدیر آموزش و پرورش منطقه ۹ که مسئولیت آموزش و پرورش منطقه۲۱ شهرداری تهران را نیز برعهده دارد، از مدارسی صحبت می‌کند که فرسوده هستند و می‌توانند برای دانش‌آموزان خطرآفرین باشند. منطقه ۹ آموزش و پرورش با اضافه شدن منطقه ۲۱، سرانه آموزشی مناسبی ندارد. کمبود مدرسه و پراکندگی آن در منطقه ۲۱ از یک سو و فرسودگی مدارس در منطقه ۹ از سوی دیگر، این بخش آموزشی را با مشکل روبه‌رو کرده است. مدیر آموزش و پرورش منطقه ۹ مــــــی‌گوید: «۵۲ هزار دانش‌آموز در این مناطق تحصیل می‌کنند که تنها ۱۸۷ مدرسه جوابگوی نیاز آنهاست. بخشی از مدارس عمری بیش از ۴۰ تا ۶۰ سال دارند. این وضعیت در محله‌های «شمشـــــیری» و «مهرآباد» بحرانی‌تر است.
اگرچه عملیات ساخت ۲ مدرسه به نام‌های «امام موسی صدر» که توسط خیّران ساخته می‌شود و مدرسه «اسوه» که اداره کل نوسازی مسئولیت ساخت آن را برعهده گرفته است، تا سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد، ولی مشکل کمبود مدرسه مناسب در منطقه پابرجاست.»
چیزی شبیه آتش زیر خاکستر
در منطقه ۹ آموزش و پرورش تنها کمبود مدرسه معضل نیست بلکه فرسودگی مدارس نیز بحران‌زا شده است. مدیر آموزش و پرورش منطقه ۹ می‌گوید: «متأسفانه مدارس ما خیلی قدیمی هستند بعضی از آنها استحکام لازم را ندارند، این نکته را به اداره نوسازی مدارس منتقل کرده‌ایم آنها نیز بر اساس بودجه و اولویت‌بندی کار را آغاز کرده‌اند. اکنون مناطق ۹، ۱۰، ۱۱، و ۱۲ جزو مناطق فرسوده تهران هستند. فرسوده بودن مدارس و قدمت بالای آنها خطرآفرینند و چیزی شبیه آتش زیر خاکستر هستند.»
- منطقه ۲۱
۳ مدرسه ۲ شیفته
پراکندگی جمعیت و رشد بی‌رویه ساخت‌وساز در منطقه ۲۱ با سرانه آموزشی این منطقه همسان نیست. مدرسه «هفت آذر» که به همت خیّران درحال ساخت است، قرار است اسفند ماه، میزبان دانش‌آموزان باشد. محسنی‌نسب، پروژه مدرسه‌سازی در منطقه ۲۱ را کند ارزیابی می‌کند و با اشاره به ساخت واحدهای مسکونی جدید در این منطقه می‌گوید: «متأسفانه سازمان مسکن و نوسازی برای ۶ هزار واحد مسکونی که در انتهای تهرانسر ساخته است یک متر فضای آموزشی در نظر نگرفته است. بی‌تردید درآینده‌ای نزدیک همه این ساکنان، فضای آموزشی لازم خواهند داشت. این مشکلات موجب شده تا امسال برخلاف میلمان، ۳ مدرسه از منطقه ۲۱ را ۲ شیفته کنیم. زیادی دانش‌آموزان و تراکم آنها موجب شد تا این تصمیم را بگیریم و این امر از نظر توسعه سند آموزشی کشور، یعنی عقب گرد. با این حال با سازمان مسکن و شهرسازی رایزنی‌هایی انجام داده‌ایم تا بتوانیم سال آینده وضعیت را بهبود ببخشیم.»
- ۴۶۰ مدرسه در مناطق ۵ و ۲۲ وجود دارد.
- ۱۲۵ هزار دانش‌آموز در مناطق ۵ و ۲۲ تحصیل می‌کنند.
- ۱۰ مدرسه روستایی در پهنه غربی پایتخت فعال است.
- ۵ درصد مدارس منطقه ۹ قدمتی بالای ۴۰ سال دارند.
- ۵۲ هزار دانش‌آموز در مناطق ۹ و ۲۱ تحصیل می‌کنند.
- ۱۸۷ مدرسه در مناطق ۹ و ۲۱ میزبان دانش‌آموزان است.