چه بسیار کودکانی که در مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست نیازمند آغوش گرم خانواده هستند، اما تعداد آنها کمتر از تعداد خانواده‌هایی است که روزها و سال‌ها را در انتظار دریافت فرزند از این مراکز سپری می‌کنند.
- شرایط فرزندخواندگی
مدیرکل سازمان بهزیستی قزوین گفت: فرزندخواندگی یعنی اهدای سرپرستی کودکی که به دلیل بی‌سرپرست بودن به سازمان بهزیستی سپرده شده است. این سازمان طبق قانون حمایت از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست، به افراد متقاضی که واجد شرایط دریافت فرزند هستند کودکی را واگذار می‌کند. «علیرضا وارثی» اظهار کرد: زوج‌هایی که ۵ سال از ازدواجشان گذشته باشد و در طول این مدت صاحب فرزند نشده باشند و همچنین براساس تشخیص پزشکی قانونی توانایی فرزندآوری نداشته باشند در اولویت اول دریافت فرزند هستند. اولویت دوم مربوط به زنان و دختران مجرد است که نوزادی از جنس خودشان به آنها واگذار می‌شود. در نهایت زوجینی که خود فرزند دارند و متقاضی دریافت فرزند هستند در اولویت آخر ما قرار می‌گیرند. از آنجایی که در استان قزوین تعداد متقاضیانی که شرایط دریافت فرزند را دارند بیشتر از میان زوج‌هایی است که توانایی فرزندآوری ندارند، بسیار کم پیش آمده است ما سرپرستی کودکی را به افرادی واگذار کنیم که در اولویت دوم و سوم قرار دارند.
وی شرایط دریافت فرزند را این‌گونه توضیح داد: ایرانی و تابعیت ایرانی داشتن، تمکن مالی، اشتغال، داشتن بیمه پایه اجتماعی، داشتن خانه اعم از استیجاری یا شخصی، عدم اعتیاد و سوءپیشینه، سن یکی از زوجین باید حداقل بالای ۳۰ سال باشد، مبتلا نبودن به بیماری‌های واگیردار و صعب‌العلاج و سلامت جسمی و روانی. همچنین ما برای تایید سلامت جسمی و روانی افراد را به پزشکی قانونی ارجاع می‌دهیم.
- شرایط کودک
مدیرکل سازمان بهزیستی قزوین شرایط کودکان را برای واگذاری چنین بیان کرد: امکان شناسایی پدر، مادر و جد پدری کودک نباید وجود داشته باشد یا پدر، مادر و جد پدری در قید حیات نباشند. همچنین کودکانی که به مدت ۲ سال در مرکز ما نگهداری شده‌اند و طی این مدت نیز هیچ‌کس از خانواده یا اقوام سببی و نسبی به ملاقات آنها نیامده باشد. اگر کودک این شرایط را داشته باشد، می‌توانیم براساس حکم قضایی او را به دادگاه معرفی کنیم تا دستوری صادر شود مبنی بر این‌که کودک را می‌توان به خانواده متقاضی واگذار کرد. وی افزود: برای دریافت فرزندخواندگی، خانواده‌ها باید به بهزیستی مراجعه کنند و تقاضای خود را به صورت کتبی ارائه بدهند تا در زمان مقرر به درخواست آنها رسیدگی شود. پس از بررسی، خانواده‌های واجد شرایط به کمیسیون فرزندخواندگی دعوت می‌شوند.
این کمیسیون متشکل است از مدیرکل سازمان بهزیستی، معاونت امور اجتماعی، کارشناس مسئول شبه خانواده، کارشناس فرهنگ و کارشناس حقوقی. در این کمیسیون سوالاتی همچون نگرش زوجین در مورد فرزندخواندگی پرسیده می‌شود و در صورت تایید، برای خانواده پرونده‌ای برای ارسال به دادگاه و گرفتن حکم موقت (شش‌ماهه) تشکیل می‌شود. قبل از هرچیز هر ۲ نفر باید راضی به دریافت فرزند باشند، زیرا در بیشتر مواقع خانم‌هایی به بهزیستی مراجعه می‌کنند که همسرشان راضی به قبول فرزندخواندگی نیست.
- حکم موقت برای بررسی وضعیت کودک
مدیرکل سازمان بهزیستی قزوین خاطرنشان کرد: طی ۶ ماهی که کودک موقتا به خانواده متقاضی سپرده شده است، شرایط فرزند در آن خانواده بررسی می‌شود و حداقل کارشناسان ما ۳ بار برای بازدید مراجعه می‌کنند. دریافت حکم دادگاه و شناسنامه هم نیازمند تایید بهزیستی بعد از گذراندن دوره موقت است. همچنین شناسنامه کودک به نام خانواده متقاضی صادر می‌شود و در توضیحات آن ذکر می‌شود این شناسنامه براساس رأی دادگاه گرفته شده است.
به همین دلیل ما همیشه به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم فرزندخواندگی را به‌هیچ‌وجه از خانواده خود به خصوص کودک پنهان نکنند. وارثی ادامه داد: برای بحث محرمیت، سازمان بهزیستی با یک موسسه در قم قرارداد دارد که ما خانواده‌ها را برای محرمیت کودک و خانواده به آنجا ارجاع می‌دهیم. همچنین یکی دیگر از برنامه‌های ما ارجاع خانواده‌ها به مشاوره روان‌شناسی و مذهبی است و آنها موظفند همه این دوره‌ها را بگذرانند.
- تعداد بالای متقاضیان
مدیرکل بهزیستی قزوین گفت: تعداد متقاضیان دریافت فرزندخواندگی در استان بسیار بیشتر از تعداد کودکان است به همین دلیل اکثر خانواده‌ها سال‌ها در نوبت منتظر می‌مانند. ما اکنون در حال بررسی پرونده‌های سال ۹۱ هستیم. مثلا اکنون تقریبا از ۸۰۰ خانواده‌ای که ثبت‌نام کرده‌اند فقط حدود ۳۸۰ خانواده واجد شرایط هستند. بنابراین بهزیستی موظف است از بین خانواده‌های متقاضی بهترین سرپرست را برای کودکان انتخاب کند.
وارثی یادآور شد: در بعضی از موارد وقتی شرایط نگهداری از فرزند برای خانواده‌ها توضیح داده می‌شود آنها از تقاضایشان صرف نظر می‌کنند، زیرا این کودکان طبق قانون از ارث محروم هستند و بنابراین برای ایجاد یک پشتوانه مالی و به خطر نیفتادن منافع کودک، خانواده باید در یک دفترخانه رسمی یک‌سوم اموال خود را به نام فرزند بزند، کودک را بیمه عمر کند، یک حساب پس‌انداز نیز برای او باز کند و طی مدتی که فرزند را نگه داشته است تمام امکانات رفاهی و درمانی را برای کودک فراهم سازد. بهزیستی نیز تا ۵ سال به بازدیدهای خود ادامه می‌دهد تا از وضعیت کودک اطمینان حاصل کند.
- وضعیت نگهداری کودکان در موسسه خیریه فرشتگان
مدیرعامل موسسه خیریه فرشتگان راه آسمان قزوین گفت: وظیفه موسسه خیریه فرشتگان راه آسمان نگهداری از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرستی است که بهزیستی پس از طی مراحل قانونی آنان را به ما سپرده است. این مرکز که با بهزیستی برای نگهداری از کودکان تفاهم‌نامه منعقد کرده، ساختمانی است با سوئیت‌های مختلف که در هر قسمت آن یک گروه از بچه‌ها زندگی می‌کنند. به هریک از این بخش‌ها اصطلاحا خانه یا شبه‌خانواده گفته می‌شود. همچنین ورود و خروج کودکان به این محل نیز با دستور مقام قضایی و معرفی بهزیستی صورت می‌گیرد، بنابراین ما نمی‌توانیم کودکی را خودسرانه بپذیریم.
«علی‌اصغر عاملیان» اظهار کرد: در این مرکز هر گروه از بچه‌ها متناسب با سنی که دارند، کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و پرسنل ما نیز اعم از مربی، مادریار، مددکار، مدیر فنی و پرستار به صورت شبانه‌روزی در کنار کودکان حضور دارند و به امور زندگی آنها نظارت و رسیدگی می‌کنند. همه اموری که در یک منزل انجام می‌شود در این مرکز نیز به همان صورت است با این تفاوت که اینجا به شکل جمعی اداره می‌شود.
وی ادامه داد: همه امور بچه‌ها همچون بهداشت و درمان، آموزش، تغذیه و هر آن چیزی که نیاز زیستی یک فرد است در اینجا تامین می‌شود. به عبارتی این مرکز محل زندگی کودکان است و محل تحصیل آنها مثل سایر بچه‌های جامعه در مدارس عادی است و مدرسه خاصی ندارند. تمام تلاش ما این بوده است که اوقات فراغت بچه‌ها به شکل‌های مختلف با آموزش، ورزش، تفریحات سالم و مسافرت‌های سیاحتی و زیارتی پر بشود، بنابراین اغلب بچه‌ها در تابستان هفته‌ای ۲ یا ۳ بار از استخر و سالن‌های ورزشی استفاده می‌کنند.
مدیرعامل موسسه خیریه فرشتگان راه آسمان قزوین افزود: هیج جایی برای این کودکان خانه و خانواده نمی‌شود و ما اگر بهترین امکانات را هم برای کودکان در اینجا مهیا کنیم، برای آنها تداعی‌کننده خانواده خود نیست. به همین دلیل سیستم بهزیستی کشور بیشتر دغدغه بازگشت کودکان به دامن خانواده را دارد. بنابراین لازم است شرایطی فراهم شود که خانواده بتواند از فرزند خود نگهداری کند یا خانواه‌هایی بتوانند داوطلب نگهداری از این کودکان باشند.
عاملیان گفت: این کودکان می‌توانند تا ۱۸ سالگی در مرکز زندگی کنند، اما گاهی ما ناگزیریم تا سنین بالاتر نیز از آنها نگهداری کنیم. مثلا دختری که در حال ادامه تحصیل است و جایگاهی کسب نکرده تا زمان کسب استقلال یا ازدواج در همین مرکز می‌ماند. یا پسرها تا ۶ ماه پس از اتمام سربازی در کنار ما هستند تا بتوانند شغلی پیدا بکنند و مستقل بشوند. همچنین هنگام استقلال نیز بهزیستی کمک مالی به آنها پرداخت می‌کند تا بتوانند برای فعالیت خود دستمایه‌ای داشته باشند. برای کسانی که در این مرکز بزرگ شده‌اند نیز حساب پس‌اندازی باز می‌کنیم تا روزی که می‌خواهند مستقل شوند پشتوانه مالی داشته باشند.
وی خاطرنشان کرد: با این‌که بعضی از نهادها مانند اتوبوسرانی، اداره برق و یا شهرداری با ما همکاری خوبی داشته‌اند، اما گاهی اوقات شاهد این هستیم که برخی دیگر به این مرکز بی‌مهری می‌کنند. مثلا اخیرا یکی از مدارس بدون در نظر گرفتن وضعیت موسسه از ما طلب شهریه کرد. توقع ما این است که مدارس و سایر نهادها با ما تعامل خوبی داشته باشند تا ما نیز بتوانیم در این مسیر گام‌های بهتری برداریم.