اما آرام‌آرام از تجربه‌های زندگی درس می‌گیرد و سال‌ها بعد نام آن را تغییر می‌دهد تا نسل‌های بعدی آن روز را به‌عنوان روز جهانی بدون‌خودرو به‌خاطر بسپارند و برای یک روز هم که شده خودروهای کم‌تری در خیابان‌های جهان حرکت کنند!
۲۲ سپتامبر یا ۳۱ شهریور، همان روز است؛ روزی که قدیم‌ترها روز جهانی خودروسازی بود و حالا روز جهانی بدون‌خودرو نام گرفته تا در این روز، مردم تشویق شوند برای سفرهای درون شهری، کم‌تر خودروهای شخصی را به خیابان بیاورند و اگر می‌توانند پیاده‌روی کنند یا در حد امکان از وسایل نقلیه‌ی عمومی و یا دوچرخه برای رفت‌وآمد درون‌شهری استفاده کنند.
ماجرای روز جهانی بدون‌خودرو از پویشی ملی در سال ۱۹۹۷ میلادی در انگلیس آغاز شد. سال بعد، یعنی ۸۹۹۱، مردم فرانسه با شعار«من، بدون ماشین در شهر» آن پویش را ادامه دادند و در سال ۲۰۰۰ میلادی هم کمیسیون اروپا این روز را در سراسر اروپا به رسمیت شناخت. سپس روز بدون‌خودرو جهانی شد و حالا ۲۵۰۰ شهر از ۵۰ کشور جهان، عضو این پویش هستند.
- یکی از ۲۵۰۰شهر
محمد درویش، کنشگر، فعال محیط‌زیست و عضو هیئت‌علمی مؤسسه‌ی تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت‌وگو با هفته‌نامه‌ی دوچرخه در این مورد می‌گوید: «روز جهانی بدون‌خودروی امسال برای ما این ویژگی را دارد که برای اولین‌بار ایران هم به این پویش جهانی پیوسته و حالا تهران هم یکی از۲۵۰۰ شهری است که عضو این پویش هستند.
تاکنون در ایران استقبال بسیار خوبی از این روز شده و قرار است بسیاری از مقامات کشور از دوشنبه ۲۵ شهریور تا یک‌شنبه ۳۱ شهریور که هفته‌ی بدون‌خودرو است از وسایل حمل و نقل عمومی یا دوچرخه استفاده کنند.»
- سه‌شنبه‌های بدون خودرو
البته برای ایران این اولین تجربه نیست و از چهار سال قبل سه‌شنبه‌های بدون‌خودرو در شهرهای ایران در حال اجراست.
محمد درویش، معتقد است که بخش مهمی از استقبال گسترده‌ی مردم ایران از روز جهانی بدون‌خودرو به پویش سه‌شنبه‌های بدون‌خودرو در ایران مربوط می‌شود؛ پویشی که از آذر ۱۳۹۴، جوانی اراکی به نام محمد بختیاری آن را آغاز و مطرح کرد.
او می‌گوید: «این جوان اراکی می‌تواند الگوی خوبی برای نوجوانان باشد. از زمان آغاز این پویش، بیش از هزار کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری در شهرهای کشور ایجاد شده است. این پویش در ۱۸۳ شهر ایران در حال اجراست و یکی از طولانی‌ترین و مردمی‌ترین پویش‌هایی است که چهار سال دوام داشته است؛ درحالی که پویش‌ها، معمولاً عمر زیادی ندارند و زود فراموش می‌شوند.»
- شهرداران و محیط‌زیست
شاید آن‌روز که خبر پویش سه‌شنبه‌های بدون‌خودرو منتشر شد، کم‌تر کسی فکر می‌کرد روزی پای این پویش و موضوع استفاده از دوچرخه به انتخاب شهرداران نمونه‌ی کشور هم باز شود، اما امسال این اتفاق افتاده است. به گفته‌ی درویش، آذر امسال قرار است وزیر کشور سه شهردار نمونه‌ی کشور را انتخاب، معرفی و از آن‌ها تقدیر کند و فعالان این پویش توانستند از منظر محیط‌زیست بر این انتخاب تأثیر بگذارند.
این فعال و پژوهشگر محیط‌زیست می‌گوید: «در انتخاب شهردارهای برتر اولویت‌ها کمی تغییر کرده و شهردار بهتر کسی است که مسیر دوچرخه‌سواری ایمن یا ایستگاه‌های دوچرخه‌ی بیش‌تری ایجاد کرده باشد و یا توانسته باشد مبلمان شهری را از وضعیتِ خودرومحوری به محیط‌زیست‌محوری تغییر دهد، در حالی که قبلاً بهترین شهرداران کسانی بودند که پل می‌زدند و یا خیابان‌های بیش‌تری می‌ساختند.»
- مسئله‌ی تک‌سرنشین‌ها
مشارکت در پویش‌هایی مانند سه‌شنبه‌های بدون‌خودرو یا روز جهانی بدون‌خودرو، برای نوجوانان مخصوصاً در فصل مدرسه دشوار است، چون در بسیاری از مدرسه‌ها امکان رفت‌وآمد با دوچرخه وجود ندارد.
محمد درویش در این زمینه می‌گوید: «در پویشی دیگر هدفمان این است که مردم کم‌تر با خودروهای تک‌سرنشین به خیابان‌ها بیایند و به‌جای آن از روش‌های جایگزین استفاده شود؛ روش‌هایی مثل خودروی اشتراکی، وسایل حمل‌ونقل عمومی، دوچرخه‌سواری و یا پیاده‌روی... چون مهم‌ترین معضل شهرهای ما، شمار زیاد خودروهای تک‌سرنشین است. در تهران، ۲/۴۴درصد خودروها تک‌سرنشین هستند.»
- مدرسه‌های فعال
از درویش می‌پرسیم که تعداد زیادی از مخاطبان طرح‌های بدون خودرو به‌ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان دانش‌آموز هستند. برای گسترش اجرای این طرح در مدرسه‌ها هم فعالیتی صورت گرفته است؟
درویش می‌گوید: «شهرداری تهران با چهار مدرسه هماهنگ کرده و قرار است در این چهار مدرسه، به‌عنوان مدارس نمونه فعالیت‌هایی در این زمینه صورت پذیرد. برخی مدارس شهرهای بناب، مراغه، میاندوآب، بیرجند و بجنورد هم دارند این کار را انجام می‌دهند.»
- نقش نوجوانان
سؤال دیگر این است که آیا نوجوانان می‌توانند در گسترش این پویش نقشی داشته‌باشند؟ یا باید منتظر تصمیم بزرگ‌ترها بمانند؟
درویش درباره‌ی انتظارهایش از نوجوانان هم این‌طور می‌گوید: «انتظار ما از نوجوانان این است که روی پدر و مادر خود تأثیر بگذارند تا آن‌ها از خودروی تک‌سرنشین استفاده نکنند.
خودشان هم اگر می‌توانند مسیر مدرسه تا خانه را پیاده بروند و البته معتقدیم باید مسیرهای امن در راه مدرسه‌ها ایجاد شود.
وزن دانش‌آموزان ما بالا رفته است و کم‌تحرک شده‌اند. وزن دانش‌آموزان زیر ۱۲ سال دوبرابر شده و این خطرناک است و باعث می‌شود بعدها در اوج کارآفرینی نسل جوانِ ما به بیماری‌های قلبی و فشار خون مبتلا بشوند.
البته از مدیران مدرسه‌ها هم می‌خواهیم دانش‌آموزانی را که با دوچرخه یا پیاده به مدرسه می‌روند، تشویق کنند.»
- چرا سه‌شنبه؟
محمد بختیاری، طراح ایده‌ی سه‌شنبه‌های بدون خودرو، در گفت‌وگویی با روزنامه‌ی شهروند گفته بود: «اعتقاد داشتم دولت به تنهایی ازعهده‌ی معضل آلودگی هوا بر نمی‌آید و لازم است که مردم را به‌صورت جدی درگیر ماجرا کنیم.»
او گفته است که من فکر کردم روز میانی هفته، می‌تواند پرترددترین روز هفته باشد؛ برای همین تصمیم گرفتم روز میانی هفته یا سه‌شنبه را به‌عنوان روز مناسب این پویش مطرح کنم و امیدوارم که این حرکت مردمی به سایر روزهای هفته نیز تعمیم پیدا کند.