«ناصر احمدبیگی» مهندس مکانیک و مخترع ساکن محله اکباتان از همان روزهای ابتدای جنگ راهش را انتخاب کرده است. او که روزی تانک و ماشین‌های زره‌ای طراحی می‌کرد، این روزها سخت مشغول ساخت «قاصدک» است. قاصدک، نخستین خودرو «هواسوزی» است که نمونه جهانی ندارد و می‌تواند تحول چشمگیری در صنعت خودروسازی ایجاد کند. گفت‌وگوی ما با ناصر احمدبیگی در کارگاه او در دانشکده «هواپیمایی» کشور انجام شد. حال و هوای او حال وهوای سربازی است که پس از پایان جنگ تحمیلی، هنوز بیکار ننشسته و خوب می‌داند چگونه باید مقابل جنگ اقتصادی دشمن ایستاد. او اتکا به تولید داخلی را یک وظیفه ملی می‌داند.
آقای احمدبیگی نخستین اختراعتان چه زمانی بود؟
متولد سال ۱۳۲۷ و نخستین فرزند خانواده هستم. سال ۱۳۴۴ نخستین اختراعم را ساختم وآن یک «آپارات» سینما بود. کلی در محله‌مان سر و صدا کرد. آن روزها تلویزیون نبود و بچه‌ها دور هم جمع می‌شدیم و با آپارات فیلم تماشا می‌کردیم. حتی ۴ دستگاه از آن را هم ساختم و به قیمت ۵ تومان فروختم.
در جایی خواندم که ادیسون در وصیتنامه‌اش نوشته است برای هر اختراع و ایده‌ای اگر ۲۰درصد خلاقیت و تلاش لازم باشد، ۸۰درصد احتیاج لازم است. شما هم براساس نیاز و احتیاجتان عمل کردید؟
بی‌شک همین‌گونه است. احتیاج موجب می‌شود تا فکر خلاق به تکاپو بیفتد و چیزی خلق شود. همان سال‌ها رادیو جیبی ساختم، چون رادیو نداشتیم. یک رادیو کوچک که خریداران زیادی هم پیدا کرد. تقریباً هر اختراعی که سراغش رفتم، انگیزه اصلی‌ام برآوردن نیاز و احتیاج شخصی و بعدها ملی بود.
چه شد که به ساخت ماشین‌های نظامی علاقه‌مند شدید؟
فوق دیپلم هنرستان بودم. وقتی وارد ارتش شدم کارهای مکانیکی و فلزکاری انجام می‌دادم و سپس وارد دانشگده «خودکفایی» ارتش شدم و مدرک مهندسی مکانیک گرفتم. سال ۱۳۴۷ من و تعدادی از دانشجویان برای آموزش از طرف ارتش به روسیه اعزام شدیم. ماشین‌های نظامی و زره‌ای روسیه بسیار برایم جالب بود. آنقدر به روش ساخت ماشین‌ها دقت و آنها را زیرو رو می‌کردم که گاهی دوستانم مسخره‌ام می‌کردند. دوست داشتم ببینم چگونه یک تانک را ساخته‌اند.
همین بهانه‌ای شد تا تانک ذوالفقار را بسازید؟
بله. زمانی که به ایران برگشتم به‌عنوان استادیار در پادگان «جی» مشغول شدم. وقتی جنگ آغاز شد ما هم با گروه مهندسی ارتش وارد عمل شدیم. ماشین‌ها و تانک‌های خراب را تعمیر می‌کردیم. سال دوم جنگ بود که یک نفربر آتش گرفت. درهای نفربرهای روسی از بالا باز می‌شد، در نتیجه سربازها راه فرار مناسبی نداشتند. به همین دلیل تعدادی از رزمنده‌هایمان شهید شدند. همان موقع دعا کردم یعنی می‌توانم این مشکل را برطرف کنم. با شهید «صیاد شیرازی» موضوع را مطرح کردم. ایده‌ام این بود که نفربری طراحی کنم که درهایش از کنار و عقب باز شود. بسیار خوشحال شد و گفت یاعلی بگو و شروع کن. کار را به همراه دوستانم آغاز کردیم. نتیجه‌اش شد نفربر ذوالفقار آبی و خاکی ساخت «صنایع دفاعی» کشور.
به تولید انبوه هم رسید؟
این نفربر سال ۱۳۶۵ ساخته شد و وقتی رهبر معظم انقلاب آیت‌الله خامنه‌ای آن را دیدند، بسیار از من تشکر کردند. ایشان گفتند باید دستانت را به سبب ساخت این نفربر بوسید. همان موقع گریه‌ام گرفت. نمی‌دانستم باید چه بگویم. ۳۰۰ دستگاه تولید شد.
سپس ذوالفقار ۲ را طراحی کردید؟
بله. ساخت تانک بسیار سخت و مهم است. هر تانک حداقل ۵۰۰متر سیم‌کشی دارد. ساخت بدنه آن بسیار اهمیت دارد. تانک‌های روسی و آمریکایی، بدنه‌های فولادی داشت که بسیار قوی بود. ما برای تعمیر و ساخت آن باید نمونه‌های زیادی را آزمایش می‌کردیم. برای اینکه بدنه تانک ضد گلوله شود انواع و اقسام مواد را امتحان کردم تا بالاخره به نتیجه مطلوب رسیدم. تانک ذوالفقار۲ در سال۱۳۷۲، زیر نظر صنایع دفاع ساخته شد.
ماکت تانک و نفربر را هنوز هم نگه‌داشته‌اید؟
بله. برایم خیلی اهمیت دارد. راستش هنوز هم از این ماکت استفاده می‌شود. در سریال «پایتخت۶»، زمانی که قرار بود نفربر وارد آب شود، از همین ماکت استفاده کردند. در سکانس‌هایی هم که خانواده «نقی معمولی» در نفربر بودند، همان ذوالفقار یک بود.
کارگردان، آب را وارد نفربر ضد آب کرد. درست است؟
بله (باخنده) به آقای مقدم گفتم من با این نفربر داخل سد «لتیان» رفته‌ام. در زمان جنگ، نفربر وارد دجله می‌شد و یک قطره آب هم داخلش نفوذ نمی‌کرد. اکنون شما داخلش را شبیه استخر کرده‌اید. آقای مقدم خندید و گفت برای جذابیت سکانس و خنده بوده است.
پس از جنگ چه کردید؟
کار من و امثال من زمان جنگ و غیر جنگ ندارد. در مرامنامه زندگی من همیشه یک اصل وجود دارد؛ هیچ‌گاه نباید از مبارزه ایستاد. زمانی که جنگ بود باید با ساخت تانک و نفربر و ماشین‌های نظامی به کشور خدمت می‌کردم و اکنون که جنگ نیست باید با تولید ملی و رونق اقتصاد ملی کشور را مصون نگه داشت.
ماشین هم ساخته‌اید؟
بله. طراحی «ون سمند» را انجام دادم، بسیار جذاب و کاربردی است. ولی باورتان می‌شود با وجود کارایی بالای این ون، هنوز به تولید نرسیده است. راستش برای خودم یک ماشین ساختم و با دردسر زیاد پلاکش کردم. وقتی در شهر با آن می‌رفتم، همه تعجب می‌کردند که این چه ماشینی است.
از آن ماشین‌های سخت جنگی چگونه به این ماشین کوچک قاصدک رسیدید؟
«قاصدک» کوچک است، اما دست‌کمی از آن ماشین‌های جنگی و سخت ندارد. سوخت آن از هوای پاک است و هزینه‌ای ندارد. نه تنها آلودگی هوا را از بین می‌برد بلکه در ذخیره منابع نفتی و بنزین هم بسیار اهمیت دارد.
چه سالی قاصدک ساخته شد؟
ایده ساخت آن، سـال ۱۳۹۰ عملی شد. بچه که بودم با پدرم زیاد به شهر ری می‌رفتیم. آنجا حرکت قطارها من را مجذوب می‌کرد. بعدها فکر کردم آیا هوا هم می‌تواند موجب حرکت قطار شود. سال ۱۳۹۰ با راه‌آهن هماهنگ کردیم تا طرحمان را اجرایی کنیم. طرح من جواب داد و هوای فشرده مانند یک منبع سوخت عمل کرد وچرخ را چرخاند.
آیا این فرایند می‌توانست یک خودرو را هم به حرکت در بیاورد؟
برای تکمیل کارم به یک کارگاه احتیاج داشتم. دانشکده هواپیمایی کشور این فضا را در اختیار من قرار داد. با کمک همکارانم دکتر «حسین قنبری» ریاست دانشگاه، «فرداد ایزدی» و «علی کهندانی» و مهندس «خلبانی» ماشین ساخته شد و در حال تکمیل است.
این اختراع بی‌تردید تحولی در صنعت خودروسازی ایجاد خواهد کرد؟
نه تنها در صنعت خودروسازی کشور بلکه در دنیا هم بی‌رغیب است. هم‌اینک شرکت پژو و شرکت‌های دیگر اعلام آمادگی کرده‌اند تا طرح را به تولید برسانند. حتی دولت «مکزیک» هم درخواست ۴ هزار دستگاه از این خودرو را داده است. امیدوارم نگاه مسئولان کشور همراه‌تر شود و ما با اتکا بر دانش خودمان تولید کنیم.
- قاصدک نفسی تازه برای شهرهای آلوده
دکتر «حسین قنبری» رئیس دانشگاه هواپیمایی کشور، یکی از حامیان اصلی ساخت خودرو «قاصدک»، این روزها همراه احمدبیگی است تا این خودرو را برای تولید آماده کند. او به خبرنگار همشهری محله می‌گوید: «ما به سمتی پیش می‌رویم که باید روش‌مان را در استفاده از سوخت‌های فسیلی تغییر دهیم. در حال حاضر در کارگاه ساخت قاصدک در دانشگاه هواپیمایی کشور، اتفاق‌های خوبی می‌افتد طرحی که تلفیقی از دانش هواپیمایی و خودروسازی را با خود همراه کرده است. در حقیقت ما صنعت هواپیمایی را به خودرو وارد کرده‌ایم. برایمان جالب بود که این امکان را بسنجیم. قاصدک می‌تواند وارد شهر شود. در شهرهای آلوده بسیار کارآمد خواهد بود. در صنعت نظامی، در پالایشگاه‌های نفت که احتمال آتش‌سوزی زیاد است، قاصدک بسیار کاربردی است. در مناطق سردسیر که سوخت یخ می‌زند نیز می‌توان از خودرو قاصدک بهره‌گرفت. بی‌تردید در آینده کاربردهای دیگری می‌توان برایش تعریف کرد. حمایت‌های زیادی لازم است تا این ایده و اختراع وارد خط تولید شود.»