به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر سید سعیدرضا عاملی در نشست مدیران کل سازمان اوقاف و امور خیریه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با طرح این سؤال که فضای مجازی چه عرصه‌های جدیدی را برای وقف و نیات وقف فراهم می‌کند، گفت: وقتی ما از وقف در عرصه فضای مجازی صحبت می‌کنیم در واقع از وقف در عرصه جهانی صحبت می‌کنیم که فراهم‌کننده امکان دسترسی برای همگان است.
وی افزود: قابلیت رقومی که در فضای مجازی وجود دارد می‌تواند مزیت اتصال اینترنت به همه پدیده‌ها را محقق کند و همین افزایش سریع دسترسی اینترنت بوده که باعث شد اکنون با راه‌اندازی بستر IPV۶ تعداد IPها به عددی بسیار بزرگ برسد.
دکتر عاملی ادامه داد: امروزه از مفاهیم جدیدی چون Nano-Bio of everything صحبت می‌شود که به معنای اتصال همه دستگاه‌ها (Devices) در مقیاس نانو به همه عرصه‌های زیستی است و با این حساب عرصه گسترده پیشرو در فضای مجازی در واقع هم بستری از فرصت‌ها و هم بستری از آسیب‌ها و تهدیدهای بزرگ است.
وی افزود: محیط رقومی اینترنت یک محیط غیرمرکزی (dispersal) است که به دنبال آن همه از همه جا می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند؛ به این معنا که وقف یک نرم‌افزار در بستر اینترنت قابلیت دسترسی ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون کاربر متصل به اینترنت را فراهم می‌کند.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد: جمعیت گسترده کاربران متصل به اینترنت به نوبه خود افزایش‌دهنده تراکم اطلاعات و داده‌ها خواهد بود چنانکه به عنوان مثال دانشنامه برخط ویکی پدیا با استفاده از قابلیت محیط مجازی و انبوه جمعیت که از آن اصطلاحاً به (crowd sourcing) تعبیر می‌شود توانست به یک دایره‌المعارف قدرتمند در سطح جهان تبدیل شود.
وی افزود: اگر فرهنگ وقف را بتوانیم تبدیل به سرمایه اجتماعی برای استفاده انبوه کاربران کنیم مزیت‌های فزاینده‌ای را به همراه خواهد آورد که اقتصاد اینترنت یکی از آنهاست. امروز کسب‌وکارهای مجازی رشد خیره‌کننده دارند. به عنوان مثال گوگل ۲۰ سال پیش یعنی در سال ۱۹۹۸ با صد هزار دلار سرمایه‌گذاری شروع کرد و امروز از ارزش سرمایه یک تریلیون و ۴۰۰ میلیارد دلاری برخوردار شده است.
دکتر عاملی یادآور شد: امروز اقتصاد اینترنت بعد از اقتصاد آمریکا، چین، ژاپن و آلمان، اقتصاد پنجم جهان تلقی می‌شود و این نشان‌دهنده ظرفیت عظیمی است که پیش روی بستر اینترنت وجود دارد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به قابلیت الگوریتمی بودن فضای مجازی گفت: وقف در فضای مجازی دارای این خصوصیت اخلاقی است که می‌تواند به مثابه خدمات الگوریتمی نظام‌مند و بی‌منت ارائه شود.
وی افزود: عصر امروز را با عنوان عصر الگوریتم می‌شناسند و باید توجه داشت که مبحث الگوریتم، میراث خوارزمی دانشمند ایرانی است و از این رو می‌توان گفت که بنیان فضای مجازی توسط ایرانیان محقق شده است.
دکتر عاملی ادامه داد: وقف در فضای مجازی امکان بهره‌وری متمایل به بی‌نهایت را فراهم می‌کند و کار مجازی یک تلاش به منزله متمایل به بی‌نهایت تولید، توزیع و مصرف است. از این منظر وقف در فضای مجازی برکات بیشتر و فراگیرتر را فراهم می‌کند. به عنوان مثال یک کتاب که در فضای مجازی منتشر شود به میزان بی‌نهایت می‌تواند دانلود و استفاده شود یا نرم‌افزاری که برای خدمات بانکی تولید می‌شود با یک بار عرضه در اینترنت قابلیت استفاده بی‌نهایت را داراست و اصلاً تمام نمی‌شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد که جامعه ایرانی یک جامعه مسلمان ارزش‌گرا است که جهانی فکر می‌کند و اهل کار خیر است. بر اساس مطالعات صورت گرفته ۹۸ درصد مردم ایران اهل دادن صدقه هستند. یعنی همه مردم ایران به فکر دیگران هستند و خیر آنها شامل نیازمندان می‌شود. این ظرفیت فکری و انگیزه‌ای، منبع بزرگی برای گسترش وقف است.
وی با تقسیم‌بندی قابلیت‌های فضای مجازی برای وقف به دو محور وقف در فضای مجازی و فضای مجازی برای موقوفات، یادآور شد: وقف در فضای مجازی را می‌توان در سه زیرمحور وقف در حوزه زیرساخت فضای مجازی (وقف برای حمایت از تحصیل در حوزه فناری اطلاعات و ارتباطات، وقف برای تجاری‌سازی دانش و فناوری، وقف برای تحقیق و توسعه زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات؛ خدمات فضای مجازی (امور عام‌المنفعه‌ای که می‌تواند تبدیل به وقف شود، وقف خدمات آموزشی و علمی آنلاین) و محتوای فضای مجازی دسته‌بندی کرد.
وی افزود: در حوزه خدمات فضای مجازی برای شهر مجازی تهران ۷۹ لایه و ذیل آن ۱۷۰۰ خدمات تعریف کرده‌ایم که می‌توان با تعریف آن در فضای مجازی ۴۰ درصد از ترددهای بین‌شهری درون کلانشهر تهران را کاهش داد و از این طریق چیزی به نام انتقال پایتخت از تهران معنا پیدا نمی‌کند.
دکتر عاملی ادامه داد: در مسئله محتوای فضای مجازی به عنوان زیرمحور سوم گفت: شبکه ملی اطلاعات توانست با ایجاد زیرساخت‌ها موفق عمل کند اما در حوزه خدمات و محتوا نیازمند توجه بیشتری هستیم که ظرفیت وقف در فضای مجازی می‌تواند به این عرصه کمک کند چرا که مشکل بزرگ شبکه ملی اطلاعات کشور ضعیف بودن لایه خدمات و به صورت مشخص‌تر لایه محتواست.
وی افزود: انقلاب اول دیجیتال تبدیل داده آنالوگ و فیزیکی به اطلاعات دیجیتال را محقق می‌کرد که همان رقومی کردن اطلاعات سخت و فیزیکی محسوب می‌شود و می‌تواند موضوع وقف شود، این نوع تبدیل‌ها زمینه استفاده محدود سرمایه‌ها به استفاده متمایل به بی‌نهایت را فراهم می‌کند.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران در تبیین قابلیت فضای مجازی برای موقوفات، گفت: در صنعت تلویزیون، از تلویزیون در جریان و تلویزیون ذخیره‌ای صحبت می‌کنیم که تلویزیون در جریان، اشاره به برنامه‌هایی دارد که بعد از پخش تمام شده از بین می‌رود حال آنکه تلویزیون ذخیره‌ای به منزله انبار داده و اطلاعات است که پس از نمایش ذخیره شده با ترکیب داده‌ها در بستر مجازی، محتواهای بدیعی قابل تحقق است که نشان‌دهنده همان انقلاب دوم دیجیتال است. از همین منظر وقف رسانه‌ای برای صنعت آنالوگ و صنعت دیجیتال تفاوت‌های بهره‌وری کاملا متفاوت دارد.
وی افزود: انقلاب دوم دیجیتال، خروجی گرفتن از داده‌ها و اطلاعات رقومی شده به صورت نیمه هوشمند و تمام هوشمند است که مرتب داده‌های مشخصی به صورت اتوماتیک، به تفکیک افراد مختلف و متناسب با سلایق آنها قابل احصاء و تولید است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: ما یک وقف در جغرافیای مکانی و یک وقف در جهان مجازی داریم که باید این دو را به هم متصل کنیم و به عنوان نمونه شهر تهران ۱۲۶ لایه داده اطلاعات در جغرافیای شهری خود داراست که با تشکیل سامانه اطلاعات جغرافیایی می‌توان خدمات بسیار زیادی را فراهم کرد که داده‌های آن در محیط برخط است. ما نیازمند سامانه جغرافیایی وقف در ایران و موقوفات ایران در جهان هستیم. سامانه داده‌های بزرگ مجازی وقف می‌تواند کمک زیادی در توسعه سامانه داده‌های بزرگ کند.
دکتر عاملی در تبیین قابلیت‌های سامانه داده‌های بزرگ با اشاره به فعالیت‌های گوگل، گفت: گوگل بر اساس فعالیت کاربران در فضای مجازی توانسته است تمایلات و علایق رفتاری مختلف افراد را شناسایی و مشخص کند و از این‌رو اگر اولویت‌های رفتاری بر اساس افراد، شهر و کشور احصاء شود، می‌توان سیاستگذاری‌های لازم برای تسهیل نیازهای انسانی در سطح فرد، شهر و جامعه را در بستر اینترنت فراهم کرد.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به توسعه عرصه اینترنت از بستر وب ۱ به وب ۵، گفت: بنیان وب ۵ بر واقعیت گسترده (Extended reality) است و شعارش این است که در جهان دوم واقعیت را آنقدر واقعی نشان دهد که تفاوت آن با جهان اول و واقعی محسوس نباشد.
وی افزود: وقف می‌تواند در صنایع حاصل از بستر وب ۵ خدمات و عملکرد محسوسی برای تسهیل نیازهای بشری فراهم کند چنان که در صنعت پزشکی ۲۴ تله(Tele) از طریق اینترنت به وجود آمده که به دنبال آن یک پزشک می‌تواند بیمار را از راه دور درمان کند و این صنعت در آینده بنیان پزشکی جهان را تغییر خواهد داد و وقف می‌توانددر این صنایع یاریگر باشد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: در حال حاضر ۳.۵ میلیارد جمعیت دنیا از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و دلیل اصلی موفقیت رسانه‌های مطرح همچون Facebook و IMDB استفاده از ظرفیت انبوه کاربران برای ایجاد سرمایه خودشان است.
بر طبق این گزارش، عاملی در آغاز این سخنرانی که با عنوان «وقف با بهره‌وری متمایل به بی‌نهایت؛ وقف‌های جدید و فضیلت‌های بزرگ» صورت گرفت، گفت: در فرهنگ وقف، استناد ما به آیات قرآن و سیره ائمه معصومین است چنانکه در سوره کهف نیز بطور کلی بر میراث صالح تاکید شده است. در واقع وقف یعنی عمل خیر ماندگار است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با طرح این سؤال که چرا در گام دوم انقلاب اسلامی وقف موضوعیت محوری دارد، گفت: مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، مسیر بسیار روشنی را مشخص کرده‌اند که در آن تحقق تمدن نوین اسلامی به عنوان جامعه مطلوب مدنظر است. می‌توان از این منظر نیز گفت هدف‌گیری ما در توسعه فرهنگ وقف نیز باید به سمت تحقق تمدن نوین اسلامی باشد. به طور حتم وقف برای یک امر خیر صورت می‌گیرد و هدف واقف خیر رساندن به جامعه است.
وی خاطرنشان کرد: برای تحقق تمدن نوین اسلامی، اهداف سه گانه‌ای ترسیم شده که شامل خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی است و این سه هدف وجه مشترک هدف‌گذاری در گام اول و دوم انقلاب اسلامی محسوب می‌شود.
دکتر عاملی در تبیین اهداف سه گانه تحقق تمدن نوین اسلامی، ادامه داد: دوران دفاع مقدس تجربه درخشانی از خودسازی را برای ما گشوده است و امروزه با استفاده از تجارب این‌چنینی باید به تقویت خودسازی در جامعه کنونی اهتمام کنیم.
وی در تبیین هدف جامعه‌پردازی به عنوان هدف دوم در تحقق تمدن نوین اسلامی گفت: جامعه‌پردازی نوعی زرگری اجتماعی محسوب می‌شود که لطافت‌های جامعه‌سازی را در درون خود دارد و برای استقرار جامعه اسلامی باید از مسیر جامعه‌پردازی عبور کنیم.
استاد گروه ارتباطات دانشگاه تهران ادامه داد: در هیچ دوره‌ای از تاریخ بشر، حساسیت اجتماعی به میزان کنونی تجربه نشده است و ما امروزه با واکنش‌های جدی توسط جامعه مواجه هستیم که عمل مسئولین را به دقت زیر ذره‌بین قرار می‌دهند. در واقع علت افزایش حساسیت اجتماعی، توسعه دسترسی به اطلاعات و شیشه‌ای شدن ارتباطات اجتماعی است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به محورهای بیانیه گام دوم انقلاب گفت: رهبر معظم انقلاب در این بیانیه ۷ راهبرد را مطرح کرده‌اند که راهبرد اول آن علم و پژوهش است و این دانایی است که منبع حل مسئله، پیشرفت و استحکام جامعه تلقی می‌شود.
وی افزود: راهبرد دوم معنویت و اخلاق و راهبرد سوم این بیانیه بحث اقتصاد است که البته مقام معظم رهبری اشاره داشته‌اند که امروزه اقتصاد هدف نیست اما بدون تأمین سازوکارهای اقتصادی لازم به هیچ یک از اهداف دست پیدا نمی کنیم و از این‌رو اگرچه اقتصاد زیربنا نیست اما در اولویت مهمی قرار دارد.
دکتر عاملی با اشاره به عدالت و مبارزه با فساد به عنوان رکن چهارم، استقلال به عنوان رکن پنجم، عزت ملی به عنوان رکن ششم و سبک زندگی به عنوان رکن هفتم در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، گفت: هر ۷ رکن مذکور دانش‌بنیان و فرهنگ مبناست و ما می‌توانیم در تحقق راهبردهای ۷ گانه از ظرفیت‌های وقف و امور خیریه استفاده کنیم.
وی با اشاره به قابلیت وقف در تحقق اهداف گام دوم انقلاب اسلامی، تأکید کرد: وقف ظرفیت مهمی برای ماندگار کردن مشارکت مردمی در مسیر تمدن نوین اسلامی است و از این منظر قابلیت‌های نهفته بسیاری وجود دارد.