ساختمان‌های بزرگ و کوچکی که بیشتر در محله‌های مرکزی پایتخت واقع شده و به بهانه خرید روزانه میزبان هزاران نفر از جمعیت بومی و غیربومی در پایتخت هستند.
با سوختن و ریزش ساختمان پلاسکو و زمزمه احتمال تکرار این حادثه در ساختمان‌های مشابه، دیگر کسی کمتر جرئت تردد در این سازه‌ها را داشت. شهرداری‌های نواحی و آتش‌نشانی ظرف یک هفته با بازرسی از مراکز تجاری قدیمی و جدید، لیست بلندبالایی از ساختمان‌های ناایمن در پایتخت تهیه کردند و دادستان تهران به جد وارد موضوع شد و اعلام کرد در صورت ایمن‌سازی نکردن این ساختمان‌ها پلمب خواهند شد. یکی از ساختمان‌هایی که پس از حادثه تلخ پلاسکو زیر ذره‌بین ناایمنی قرار گرفت، ساختمان «آلومینیوم» بود. همان ساختمان عظیم‌الجثه واقع در خیابان جمهوری که در بین کاسبان و اهالی بومی منطقه به «خواهر پلاسکو» شهرت دارد. ترس و واهمه مردم و کاسبان از ورود به ساختمان پس از حادثه پلاسکو و تمرکز آتش‌نشانی و شهرداری روی آن موجب شد تا در صورت بی‌توجهی مالکان، بازسازی و رفع نواقص فنی ساختمان، موضوع هشدارهای مکرر دادستانی تهران و تهدید به پلمب آن قرار گیرد. شهرداری منطقه ۱۱ با توجه به حساسیت موضوع در رایزنی با بنیاد مستضعفان، مالک اصلی ساختمان و کاسبان، زمینه نوسازی و رفع نواقص ایمنی ساختمان را فراهم کرد. برای تهیه گزارش دراین‌باره به ساختمان آلومینیوم رفتیم تا ببینیم در این راستا تا به حال چه کارهایی انجام شده است.
از سه‌راه جمهوری که به سوی پل حافظ می‌رویم، داربست‌های نصب شده جلو ساختمان آلومینیوم حکایت از اجرای عملیات نوسازی در آن را می‌دهد. چند ماهی می‌شود که داخل پاساژ نیز این داربست‌ها به بهانه ایمن‌سازی جا خوش کرده‌اند. درست است وجودشان مسیر تردد کاسبان و مشتریان را تا حدودی محدود کرده اما کسی از وجود آنها ناراضی نیست چراکه همه این آهن‌ها در سایه همدلی کاسبان به امید ایمن‌سازی محل کسب‌وکارشان روی هم سوار شده‌اند تا شر هر حادثه‌ای را از سر آلومینیوم کم کند.
موانع و روند ایمن‌سازی
«محمد طهان‌پور» رئیس اتحادیه لوازم خانگی از کاسبان قدیمی پاساژ آلومینیوم، وقتی ما را مشغول تهیه گزارش می‌بیند، به ما نزدیک می‌شود و می‌گوید: «درست است که پلاسکو رفت، اما کاسبان اینجا با مشارکت در ایمن‌سازی از خواهر دوقلویش محافظت می‌کنند.» او می‌افزاید: «پس از حادثه پلاسکو، هیچ‌کدام ما نمی‌خواستیم این حادثه بار دیگر در تهران تکرار شود، به همین دلیل پس از دریافت اخطاریه‌های شهرداری و دادستانی همه کاسبان برای ایمن‌سازی ساختمان و حفاظت از جان خود و دیگر شهروندان دست به کار شدند. طهان‌پور، گرچه امروز از اجرای عملیات ایمن‌سازی در پاساژ راضی است اما می‌گوید: «برخی بروکراسی‌های اداری سرعت کار را گرفته است.» او ادامه می‌دهد: «اکنون که کاسبان داوطلبانه پا به میدان گذاشته‌اند و شهرداری بخش قابل‌توجهی از موانع اداری را برای تسهیل امور از سر راه برداشته است در بخش‌های دیگر نیز باید دست‌اندازهای اداری حذف شوند و با انتخاب پیمانکارانی اصلح و مورد تأیید، روند ایمن‌سازی ساختمان تسهیل شود.»
یکی دیگر از کاسبان پاساژ با تأکید بر ضرورت اجرای عملیات ایمن‌سازی ساختمان آلومینیوم می‌گوید: «سال ۱۳۹۴ آتش‌سوزی جزئی در طبقه چهارم ساختمان رخ داد، هرچند آتش به سرعت مهار شد اما اگر این حادثه در سطح وسیع‌تری اتفاق می‌افتاد، محال بود به سرعت کنترل شود.» او با اشاره به وجود درهای محافظ در هر طبقه پیش از اجرای عملیات ایمن‌سازی می‌افزاید: «در گذشته، کاسبان هر طبقه برای افزایش ضریب ایمنی واحدهای تجاری خود در برابر سرقت، درهای آهنی در طبقات نصب کرده بودند که در صورت بروز هر حادثه آتش‌نشانان تا می‌خواستند از این موانع عبور کنند کل ساختمان در آتش سوخته بود. در حالی که دیگر امروز از این موانع در طبقات خبری نیست.»
در کنار کاسبان، مشتریان واحدهای کسبی این پاساژ نیز از اتفاق‌هایی که در آلومینیوم در حال وقوع است، ابراز خرسندی می‌کنند. «رضا حسینی» یکی از شهروندان تهرانی می‌گوید: «پس از پلاسکو همه نگاه‌های هراسان متوجه این ساختمان قدیمی شد که با کوچک‌ترین لرزه‌ای امکان ریزشش وجود داشت. نه به پنجره‌های قدیمی و زهوار دررفته‌اش می‌شد اطمینان کرد نه به کولرهای قدیمی آویزان از در و دیوار آن که با کوچک‌ترین تلنگر کنده می‌شد.» حرف‌های حسینی را پیرمرد سالخورده‌ای ادامه می‌دهد و می‌گوید: «چند سال پیش یک تکه از سنگ نمای ساختمان سمت خیابان جمهوری افتاد و متأسفانه یک نفر جان خود را از دست داد. من پس از آن حادثه همیشه با ترس و لرز از کنار ساختمان می‌گذشتم.»
ایمن‌سازی با ۱۵ میلیارد تومان هزینه
حرف‌های کاسبان و مردم را که می‌شنویم برای شنیدن صحبت‌های شورای پاساژ که این روزها امور اجرایی نوسازی این مجموعه تجاری را عهده دارند، به طبقه هفتم ساختمان می‌رویم. «محمد مقانی»، «محمدعلی سقائیان» و «جلال جعفرزاده» میزبان همشهری محله در دفتر شورای پاساژ می‌شوند. مقانی، صحبت‌هایش را با تشریح شناسنامه ساختمان قدیمی آلومینیوم آغاز می‌کند و می‌گوید: «این ساختمان را که امروز نیم قرن از عمرش می‌گذرد، «حبیب القانیان» سازنده پلاسکو ساخته است. در این ساختمان ۶۲۰ واحد تجاری در ۱۳ طبقه و ۳ هزارمترمربع زیربنا فعال است که هزار مترمربع آن به‌عنوان پارکینگ استفاده می‌شود.» از استحکام بنا برایمان می‌گوید: «براساس کارشناسی‌های انجام شده، این بنای ۵۰ ساله به حدی محکم از سازه بتنی ساخته شده که حتی یک سانتیمتر هم نشست نکرده است، اما به سبب مجهز نبودن به سیستم اعلام و اطفای حریق و همچنین فرسودگی نمای آن، خطرآفرین بوده و هست.»
این عضو شورای ساختمان آلومینیوم با اشاره به پیگیری‌های شهرداری منطقه ۱۱ و جلب رضایت و مشارکت بنیاد مستضعفان به‌عنوان مالک ساختمان می‌گوید: «خوشبختانه در سایه پیگیری‌های جدی شهرداری منطقه ۱۱ و مشارکت و همراهی بنیاد مستضعفان نوسازی و رفع نواقص ایمنی ساختمان ممکن و مقرر شد کاسبان و مالک به شکل مشارکتی وارد عمل شوند.» مقانی ادامه می‌دهد: «برای انجام پروژه نوسازی و مرمت ساختمان، نما و همچنین نصب سیستم‌های اعلام و اطفای حریق در کنار تغییر سیستم برق ساختمان، بالغ بر ۱۵ میلیارد تومان هزینه می‌شود.»
ایمن‌سازی در سایه مشارکت‌های همه‌جانبه
در ادامه توضیحات مقانی، محمدعلی سقائیان هم با ۲۵ سال سابقه فعالیت در این پاساژ و عضو شورای ساختمان آن می‌گوید: «پس از پلاسکو که مصیبت بزرگش دامن کاسبان را گرفت، شهرداری منطقه همه هم‌وغم خود را روی بهسازی ساختمان‌های ناایمن گذاشت و در تعامل سازنده با کاسبان کوشید تا سایه خطر از سر واحدهای تجاری ناایمن و مردم منطقه کم شود.»
او می‌افزاید: «درباره ساختمان آلومینیوم هم اگر همکاری‌ها و تعامل سازنده شهرداری منطقه و شهرداری ناحیه نبود، بی‌تردید این پروژه وارد فاز اجرایی نمی‌شد. اما همکاری و تعامل سازنده شهرداری با کاسبان و پیگیری امور فارغ از بروکراسی‌های اداری موجب شد تا عملیات اجرایی نوسازی و ایمن‌سازی پاساژ آلومینیوم سرعت گیرد.»
در ادامه «جلال جعفرزاده» یکی دیگر از کاسبان قدیمی پاساژ آلومینیوم می‌گوید: «اتفاق مهم و خوبی که در ساختمان آلومینیوم برای ایمن‌سازی رخ داد، همراهی و مشارکت مالک ساختمان بود؛ موضوعی که کاسبان خیلی از واحدهای تجاری ناایمن در خیابان جمهوری هنوز با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند و هنوز هم به نتیجه نرسیده‌اند. این در حالی است که ما در پاساژ آلومینیوم با جلب مشارکت مالک، موفق شدیم هزینه‌های ایمن‌سازی ساختمان را مشارکتی پرداخت کنیم.»
او که این روزها در کنار دیگر دوستانش به شدت درگیر اجرای پروژه نوسازی و ایمن‌سازی ساختمان است یادآور می‌شود: «اگر امور مربوط به تنظیم قرارداد اطفای حریق و شبکه برق پاساژ هرچه زودتر از سوی بنیاد مستضعفان به سرانجام برسد، ما می‌توانیم کارها را سریع‌تر دنبال کنیم.»
اینجا خانه دوم ماست
سقائیان در ادامه صحبت‌های دوستانش می‌گوید: «پاساژ آلومینیوم برای کاسبان آن حکم خانه دوم را دارد به همین دلیل در چنین وانفسای مشکلات اقتصادی و رکود بازار که اغلب کاسبان با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند، به ایمن‌سازی ساختمان رأی دادند و در آن مشارکت دارند. از این‌رو، کاسبان مایلند عملیات ایمن‌سازی ساختمان به معنای واقعی اتفاق بیفتد تا در صورت بروز هر حادثه‌ای، خطری جان فروشندگان و مردم را تهدید نکند.
او با ابراز خرسندی از کارهای انجام شده در پاساژ آلومینیوم می‌گوید: «با تلاش‌های انجام شده موفق شدیم یک ایستگاه مجهز آتش‌نشانی را در ورودی پاساژ مستقر کنیم و این امر امنیت خاطری را در میان کاسبان ایجاد کرده است.»
خطر در یک قدمی ما بود
مقانی در ادامه توضیحات سقائیان می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین کارهایی که در راستای نوسازی و ایمن‌سازی ساختمان آلومینیوم انجام شد، تعویض پنجره‌های قدیمی و جابه‌جایی کولرهای ناایمن بود. خطری که در یک‌قدمی ما بود. وقتی برای تعویض کولرها و پنجره‌های قدیمی اقدام کردیم متوجه شدیم تا چه حد خداوند ما را حفظ کرده است.» او می‌افزاید: «تا پیش از وقوع حادثه در پلاسکو کسی خطر را جدی نمی‌گرفت. شاید اگر دادستان هم ماجرا را جدی دنبال نمی‌کرد، محال بود به فکر این تغییرات باشیم. وقتی کار مرمت را آغاز کردیم متوجه بزرگی خطری که هر لحظه تهدیدمان می‌کرد شدیم. برای مثال هنگام جابه‌جایی کولرها متوجه شدیم هر لحظه امکان کنده شدن آنها و سقوطشان وجود داشته است. اگر این اتفاق می‌افتاد بی‌شک جمع زیادی از شهروندان جان خود را از دست می‌دادند.»
ضرورت به‌کارگیری پیمانکار واجد شرایط
ایمن‌سازی ساختمان قدیمی آلومینیوم در سایه مشارکت و همکاری شهرداری و کاسبان پاساژ یکی از اتفاق‌های خوب در منطقه است. اتفاقی که می‌تواند برای دیگر مجموعه‌های تجاری ناایمن در منطقه تکرار شود. این کار قرار است با هزینه‌های هنگفت انجام شود و برای تحقق مطلوب آن چاره‌ای نیست جز اینکه مجریان با انتخاب پیمانکاران واجد شرایط، آموزش‌دیده و مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی امور مربوط به ایمن‌سازی را دنبال کنند. انتخاب پیمانکار از لیست مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی می‌تواند نه تنها موفقیت و استاندارد بودن ایمن‌سازی را ضمانت کند، بلکه از تکرار هزینه‌های هنگفت برای جبران نواقص جلوگیری می‌کند.
پس از حادثه پلاسکو، هیچ‌کدام ما نمی‌خواستیم این حادثه بار دیگر در تهران تکرار شود، به همین دلیل پس از دریافت اخطاریه‌های شهرداری و دادستانی همه کاسبان برای ایمن‌سازی ساختمان و حفاظت از جان خود و دیگر شهروندان دست به کار شدند.
شهرداری از ایمن‌سازی واحدهای تجاری حمایت می‌کند
شهردار ناحیه یک منطقه ۱۱ در گفت‌وگو با همشهری محله می‌گوید: «پس از حادثه پلاسکو و شناسایی ساختمان‌های ناایمن در منطقه، یکی از اولویت‌های ما در این بخش ایمن‌سازی ساختمان آلومینیوم بود، چون به سیستم اعلام و اطفای حریق مجهز نبود و فرسودگی بنا نیز به این مشکلات افزوده شد.»
طاهری می‌افزاید: «با توجه به اینکه کاسبان آمادگی کامل برای ایمن‌سازی ساختمان را داشتند و مالک، بنیاد مستضعفان بود، رایزنی‌های لازم از سوی شهرداری منطقه برای جلب مشارکت مالک انجام شد و خوشبختانه با همراهی مالک در این مسیر پروژه ایمن‌سازی وارد فاز اجرایی شد.»
او ادامه می‌دهد: «عملیات ایمن‌سازی ساختمان از دی سال گذشته آغاز شد و خوشبختانه امروز شاهد ایجاد یک ایستگاه آتش‌نشانی و استقرار یک نیروی آتش‌نشان به شکل شبانه‌روزی در ساختمان هستیم که ضریب ایمنی ساختمان را افزایش داده است.»
شهردار ناحیه یک منطقه ۱۱ در ادامه با اشاره به پیشرفت ۵۰درصدی عملیات ایمن‌سازی ساختمان در پاساژ آلومینیوم اظهار می‌دارد: «عملیات بهسازی ساختمان در قالب نماسازی و اصلاح شبکه برق در حال انجام است و پس از پایان این مرحله می‌توانیم مدعی شویم که ساختمان آلومینیوم از فهرست ساختمان‌های ناایمن منطقه خارج شده است.»
طاهری با اشاره به همکاری شهرداری منطقه در ایمن‌سازی ساختمان آلومینیوم می‌گوید: «شهرداری ناحیه و منطقه ضمن همکاری با کاسبان در برطرف کردن تخلف‌های عمرانی داخل ساختمان، در بخش نوسازی نمای ساختمان کوشید با اخذ مصوبه کمیته نمای شهر تهران، عملیات اجرایی این پروژه را تسهیل کند.»