موزه‌ای که ویترین‌هایش پر از عروسک‌های قدیمی با پیراهن‌های رنگ‌ورو رفته است. ویترین‌هایی با اسباب‌بازی، عروسک، مهر و نشان، کاردستی، پوشاک، زیورآلات، پاپوش، کتاب، نشریه، عکس، پوستر، صفحه، کاست و کلی وسایل جذاب دیگر انتظار شما را می‌کشد. تماشاگران این موزه کودکان قد و نیم قد، نوجوانان، جوانان و گهگاهی بزرگسالان هستند. چیدمان موزه به گونه‌ای است که کودکان به راحتی می‌توانند آنها را تماشا کنند. مقابل برخی از وسایل با نخ‌های به هم تنیده شده، طناب‌کشی شده تا دسترسی به آنها آسان نباشد. با تماشای این موزه می‌توانید برای یکی، ۲ ساعت به دنیای کودکی سفر کنید.
روایت زندگی کودکانه پیش از تاریخ تا دوره باستان
دراین بخش اسباب‌بازی‌هایی که از گل و سنگ و چوب ساخته شده‌اند به نمایش درآمده است. لوح‌های مشق به دست آمده از تمدن ایلام با خط میخی که نشان‌دهنده توجه گذشتگان به آموزش خواندن و نوشتن به کودکان است ویترین شده‌اند. روی یکی از لوح‌های گلی ساختمانی ترسیم شده که تصویری از فضای آموزشی آن دوران است. ظرف سفالی کشف شده در شهر سوخته سیستان و بلوچستان متعلق به ۲۵۰۰ سال پیش گواه این مدعاست که در آن زمان امکان طراحی انیمیشن روی سفال هم داشته‌اند. طرح روی سفال بازدیدکنندگان را به بخش افسانه درخت آسوریک موزه هدایت می‌کند.
افسانه درخت آسوریک
در این بخش زیراندازی بافته شده از الیاف خرما به روی زمین پهن شده و روی دیواری، تصویری بزرگ از درخت خرما و روی دیوار دیگر تصویری از یک بز قاب شده است. در یکی از ویترین‌ها نخستین سفال با نقاشی انیمیشن و روی یک سه‌پایه کتاب بزرگ و شعر درخت آسوریک (افسانه درخت خرما و بزی) قرار گرفته است. این متن ادبی کودکانه قدمتی نزدیک به ۳ هزار سال دارد. «استرابو» جغرافیدان یونانی درباره این افسانه ایرانی می‌گوید: «ایرانی‌ها افسانه‌ای به شعر دارند که در آن ۳۶۰ بار از خرما نام برده‌اند.» این افسانه مربوط به دوران ساسانیان است. بخش دیگری از این موزه به معرفی افسانه «مو و میش» می‌پردازد که بیشتر در دامنه‌های جنوبی و شمالی زاگرس برای کودکان تعریف می‌شد و شامل رجزخوانی بین مو و میش است.
دوره مشروطه
در این بخش سعی شده تا زندگی کودکان در کتاب‌های چاپ سنگی نشان داده شود و قسمت بعدی آن مربوط به داستان عمو نوروز و ننه سرماست. «اشرف‌خانم» نام یک عروسک آلمانی است که به‌عنوان نخستین عروسک در سال ۱۳۰۰ برای کودکی به سوغات آورده شد. عروسک‌های دست‌ساز مردمی، عروسک ننه سرما از توابع میمند ایران، عروسک خدیجه بیعت فراز روستای ماهور گچساران، عروسک اسبک پسر و پدر، عروسک‌های دست‌ساز نمایش قشون و در بخش دیگر پوشاک کودکان در دوره قاجار نمایش داده شده است.
- کارگاه‌های موزه کودکی ایرانک
فعالیت دیگر موزه برگزاری کارگاه‌های متنوع در حوزه کودک و نوجوان است. کارگاه بازی‌ـ بازی، خمیربازی، ساخت عروسک محلی، خیمه‌شب‌بازی، تصویرسازی، ساخت اسباب‌بازی، آموزش انیمیشن، کارگاه چاپ و سیلک و در مناسبت‌های مختلف در طول سال کارگاه‌های متنوع و نمایش برگزار می‌شود.
- قصه های ماندگار
در این بخش می‌توانند تماشاگر هنر نگارگری باشید این صحنه‌ها با ماکت ساخته شده و کودکان و بازدیدکنندگان موزه در همه سنین را به خود جذب می‌کند. روایت ماندگار موش و گربه عبیدزاکانی هم در این موزه به نمایش گذاشته شده است که در ادبیات فارسی جایگاه ویژه‌ای دارد و هنوز هم در خیلی از آموزش‌ها از آن بهره می‌برند.
- آموزش مکتب خانهای
در این بخش از موزه ماکتی زیبا از یک مکتبخانه را می‌بینید و با روش آموزش مکتبخانه‌ای آشنا می‌شوید. معمولاً آموزش در مکتبخانه‌ها با این ترانه آغاز می‌شد: «الف نقطه ندارد/ ب یکی به زیر دارد/ ت دو تا به سر دارد/ ج یکی تو شکم دارد/ح هیچی ندارد/ و...» آنچه بعد از دوران مکتبخانه آموزش داده می‌شد کتاب نصیب الصبیان، بوستان و گلستان سعدی و کلیله و دمنه بود. وقتی کودکان وارد بخش آموزش و پرورش می‌شوند دنیای آموزش روز به روز مدرن‌تر می‌شود و در این بخش با تاریخ آموزش به‌صورت گفتاری، دیداری و شناختی مواجه می‌شوند که ناخودآگاه آنها را به تفکر و اندیشیدن وادار خواهد کرد. در یکی از ویترین‌ها چاپ سنگی، کتاب‌های ورقی، کتاب‌های درسی قدیمی، کتاب‌های مکتبخانه‌ای و مهرهای عیدی سازی(مهرهای سنگی که از آن به‌عنوان کارت پستال‌های کنونی استفاده می‌شده است.) دیده می‌شود. در ادامه این بخش کودکان با آثار و عکس‌های شخص فرهیخته‌ای به نام میرزاحسن رشدیه، مبدع سپاه دانش آشنا می‌شوند. لوح‌های تصویری در الفباآموزها، آشنایی با مدرسه نوگرایانه فرهاد و مهران در دوره رضا شاهی، تصویر جبار باغچه‌بان و همسرش و برخی از عملکردهای آنها در باب آموزش مهارت‌های زندگی، نمایش پیرترب، اثر جبار باغچه‌بان دیدنی‌های دیگر این بخش از موزه است. آخرین دیدنی این بخش هم مربوط به محمد بهمن بیگی، بنیانگذار و مروج آموزش و پرورش عشایری در سیاه چادرهای عشایر است.
- سالن نمایش خیمه شببازی یا شاه سلیمبازی
مبارک، سقا، فرخ خان، قابله، عروس، جاروکش، پهلوان و شاه‌سلیم همه صورتک‌های اصلی نمایش عروسکی خیمه‌شب‌بازی هستند. معمولاً ۲ نوازنده در دو طرف جلو خیمه می‌نشینند. نمایش خیمه شببازی در این بخش از پرطرفدارترین‌ها است. نمایش‌های عروسکی هم بخش جذاب دیگر موزه است که معمولاً با موضوعاتی مانند بازی خیال، پهلوان کچلک، شببازی، خم‌بازی، سایه‌بازی، عروسک پشت‌پرده و جی‌جی‌ویجی شما را غافلگیر می‌کند.
هدایای دیدنی موزه
این موزه از موزه‌های بسیار دیدنی است که برای جمع‌آوری وسایل آن زحمت زیادی کشیده شده است. وسایل این موزه ارزش زیادی دارد برخی از این وسایل توسط موزه‌داران خریداری شده و برخی از آنها توسط مردم عادی یا چهره‌های مردمی به موزه هدیه شده‌اند و برخی دیگر به‌صورت امانت در اختیار این موزه قرار گرفته است. در این میان برخی اقلام نیاز به معرفی دارند مانند:
شیرمک، (شیشه شیر) : وسیله‌ای که با آن به کودک شیر می‌دادند و در گورستان‌های قیطریه پیدا شده است.
ننو تابستانی (گهواره چوبی بزرگ) : محل ساخت آن روستای فشم و از جنس چوب و فلز و دست‌ساز است.
کیف کودکستان: جنس این کیف که بیشتر در دهه ۳۰ استفاده شده از مقوا با روکش چرم مصنوعی و دوردوزی نوارپارچه‌ای و دسته و قفل آن فلزی است. اهداکننده از اهالی شمیرانات به نام آرسینه ماردیروسیان است.
آدم آهنی نقره‌ای: اهدایی از طرف کامران ملک مطیعی که جنس آن پلاستیکی است.
روروئک: این وسیله بازی با چوب و بلبرینگ و قلاب فلزی، میله فلزی و میخ ساخته شده است. این وسیله متعلق به «محمدتقی محمدی» است.
هدایای مردم و چهره‌های شاخص
بخش‌های دیگر این موزه شامل تصویرگری کتاب‌های کودک، بازنویسی و گردآوری قصه‌ها، اسباب‌بازی‌ها در دوره پهلوی اول، اسباب‌بازی‌های حلبی سنتی و ماشین دودی است. بخشی هم مربوط به دوره پهلوی دوم و هدایایی است که زویاپیرزاد، نویسنده ارمنی‌تبار اهل ایران به موزه تقدیم کرده است. همچنین عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌های ملل و سایر هدایا از افراد بنام یا مردم عادی در این بخش به نمایش گذاشته شده است.
«فرزانه طاهری قندهاری»
سرپرست موزه کودکی ایرانک:
برای معرفی نیاز به حامی داریم
در انتهای خیابان حصاری در بلوار میرداماد و در سالن گنجینه اسناد ملی ایران، موزه‌ای با عنوان «موزه کودکی ایرانک» فعالیت فرهنگی‌اش را آغاز کرده است. موزه‌ای که نه تابلو بزرگی مانند سایر موزه‌های تهران دارد و نه اسمش را زیاد شنیده‌ایم. اما فعالیت موزه در فضای مجازی بیش از فضای واقعی است و این دلایل مختلفی دارد. «فرزانه طاهری قندهاری» سرپرست موزه کودکی ایرانک درباره فعالیت‌های فرهنگی این موزه برایمان می‌گوید.
موزه کودکی ایرانک با چه عنوانی فعالیتش را آغاز کرد؟
موزه کودکی ایرانک از ابتدای دهه ۸۰ با هدف برگزاری نمایشگاه‌های موضوعی کودک و نوجوان و تاریخ فرهنگ و ادبیات کودکان کار خود را آغاز کرد و جمع‌آوری اطلاعات و انجام پژوهش‌ها و هر آنچه که مربوط به کودک می‌شود برای آشنا کردن کودکان و نوجوانان و سایر اقشار با سیر تاریخی فرهنگ و ادبیات کودکان ایران بود در دستور کار این موزه قرار گرفت. این مؤسسه تاکنون توانسته ۹ نمایشگاه بزرگ و چندین نمایشگاه کوچک را با موفقیت و جذب طرفدار در مراکز گوناگون فرهنگی و آموزشی برگزار کند.
بنابراین موزه باید به خوبی برای اهل هنر شناخته شده باشد؟
بله اما برای شناخت بهتر و بیشتر همه مردم ما نیاز به حمایت مالی، مطالعاتی و تبلیغاتی داریم. این مؤسسه برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و رشد و تقویت تاریخ ادبیات کودکان ایران راه‌اندازی شد و مدیران فرهنگی و هنری باید این حرکت را بیشتر حمایت کنند تا دغدغه‌های ما برای برگزاری نمایشگاه کمتر شود.
چرا موزه کودکی ایرانک برای کسی شناخته شده نیست؟
مهم‌ترین دلیل آن برگزاری موقت موزه در مناطق است. این موزه براساس قراردادی که با مؤسسه‌ها و نهادها بسته شود فعالیتش را آغاز می‌کند. در حال حاضر موزه بعداز گذشت ۴ سال دوباره افتتاح شده است. ۴ سال پیش به مدت ۶ ماه در باغ نگارستان بودیم و حالا با توافقی که سازمان گنجینه اسناد با ما داشت این موزه را در این مکان برپا کردیم و از مرداد ۹۸ تا خرداد ۹۹ در این منطقه فعالیت داریم. البته از نمایشگاه قبلی تا امسال به خیلی از مراکز فرهنگی اعم از باغ کتاب و موزه‌ها و فرهنگسراها سر زده‌ایم اما فضا کوچک بود و یا اجاره‌بهایی که از ما می‌خواستند خیلی کلان بود و هنوزکه‌هنوز است آن فضا را به هیچ نهاد و مؤسسه‌ای اجاره نداده‌اند و خالی است. برای برپایی نمایشگاه موزه در هر مکانی ما به فضایی حدود ۲ هزارمترمربع بنا نیاز داریم به دلیل اینکه وسایلی که برای نمایش داریم متنوع و زیاد است. علاوه‌براینکه در جایی ثابت مستقر نیستیم، نداشتن تابلو و تبلیغات در محله‌های تهران هم مزید بر علت شده است. اما اجازه نداده‌ایم این دلایل مانع از فعالیت فرهنگی ما شود و خوشبختانه از سال ۷۵ که کار را به‌طور جدی آغاز کرده‌ایم پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم و آنهایی که باید ما را بشناسند، می‌شناسند و ارتباط و تعامل فرهنگی، پژوهشی و اطلاعات خوبی داریم.
برخورد اهالی محله میرداماد با موزه چگونه است؟
برای برپایی نمایشگاه موزه شرایطی را در نظر می‌گیریم که مهم‌ترین آن برپایی موزه در محیطی فرهنگی و هنری است مانند باغ نگارستان و یا همین سالن گنجینه اسناد ملی. محیط پیرامون هم مهم است که جای پارک برای مراجعه‌کننده فراهم باشد تا این مشکل مانع از حضورشان نشود. خوشبختانه اهالی محله میرداماد از این موزه استقبال کرده‌اند و معمولاً صبح‌ها شاهد حضور مادران به همراه کودکان در موزه هستیم و این استقبال حال من و سایر همکاران را خوب می‌کند. زمانی هم که در باغ نگارستان بودیم، عزیزانی که برای تماشای موزه نگارستان می‌آمدند از موزه ما هم بازدید داشتند.
برای موزه، تبلیغات محلی هم انجام داده‌اید؟
اداره زیباسازی شهرداری تهران تبلیغات بیلبوردی ندارد و به تازگی رایزنی‌هایی انجام داده‌ایم که اگر موافقت و همکاری کنند در ۷ نقطه از پایتخت بنر تبلیغاتی نصب شود. هرچند که نگاه ما به موزه، نگاه منطقه‌ای نیست و بسیار فراتر از آن است. اطلاع‌رسانی ما در همه جای ایران است چون هدف ما ترویج خواندن کتاب بین کودکان است.
برپایی این موزه بهانه‌ای شده تا با کانون‌های فرهنگی شهرهای مختلف نیز ارتباط بگیریم. از زمانی هم که به منطقه ۳ آمده‌ایم، بیکار ننشسته‌ایم و در فضای مجازی و مدارس خیلی خوب تبلیغ کرده‌ایم. برای معرفی موزه به مدارس منطقه ۳ رفته و طی جلساتی با مدیران مدارس، برخی از آنها را به بازدید گروه‌های دانش‌آموزی راضی کرده‌ایم و روزانه میزبان ۲ گروه دانش‌آموزی در صبح و بعداز ظهر هستیم. معمولاً برخی از دانش‌آموزانی که موزه برایشان جذابیت دارد به تنهایی یا همراه خواهر و برادر و کودکان فامیل برای بازدید به موزه می‌آیند. در حال حاضر صفحه اینستاگرام ما حدود ۱۲ هزار عضو دارد و سایت هم حدود ۸۰ هزار نفر عضو فعال دارد.
شاهنامه
بخش شاهنامه شامل سروده‌های فردوسی است که «نوشین صفاجو» با ساخت ماکت‌های بسیار جذاب، افسانه زال و سیمرغ، داستان فریدون، داستان تولد رستم، داستان سهراب و مادرش تهمینه را به تصویر کشیده است.