در نامگذاری این تشکل‌ها از زبان فارسی کهن استفاده شده تا دانش‌آموزان درباره پشتوانه ادبی کشورشان کنجکاو شوند. در مدرسه هیئت امنایی شهید چمران بچه‌ها باید هم فارسی، ریاضی و مطالعات اجتماعی را به خوبی بیاموزند و هم آچار و پیچ‌گوشتی به دست گرفتن و تخته و الوار به هم چسباندن را تمرین کنند. به قول «عظیم گلمحمدی» بچه‌ها در این مدرسه آزادند ببرند و بدوزند و خراب وآباد کنند، ولی اگر پژمرده و بی‌حال و بی‌تفاوت باشند به آنها خرده گرفته می‌شود. گلمحمدی مدیر این دبیرستان است. او در اداره مدرسه روش‌های خاص و متفاوتی دارد.
در ضلع غربی میدان بهاران و در همسایگی چند مدرسه دیگر قرار گرفته است. در کنار نام و سال تأسیس مدرسه که روی تابلوی نونوار سردر آن نوشته شده، جملاتی به چشم می‌خورد که نوشتن آنها روی این تابلوها معمول نیست: هدف «تربیت شهروند مسئول خداجوی مردم‌نواز»، شعار «مسئولیت در برابر دانش‌آموز مسئولیت در برابر خدا است.» حیاط ضلع شمالی مدرسه نقلی است. وقتی در شیشه‌ای راهروی مشرف به حیاط را باز می‌کنی، هیاهوی شاد بچه‌ها و صدای دویدن سوزن چرخ خیاطی گوشت را پر می‌کند. زنگ تفریح است، در همه مدارس معمول است که زنگ تفریح مأمور انتظامات جلو در بایستد و به هیچ دانش‌آموزی اجازه ورود به کلاس و راهرو را ندهد، اما اینجا از مأمور انتظامات خبری نیست. در دو سوی راهرو میز و نیمکت‌های مطالعه چیده شده و تعدادی از دانش‌آموزان در حالی که با لذت کیک یا بیسکوییت گاز می‌زنند، مشغول مطالعه کتاب‌های درسی یا غیردرسی هستند.
کسب درآمد آزاد است
در ابتدای راهرو دانش‌آموزی پشت چرخ خیاطی نشسته و مشغول دوخت‌ودوز است. کنار میز او نوشته شده: «تشکل درزی‌ها». گویا پیراهن همکلاسی‌اش را که پاره شده می‌دوزد. کنار میز خیاطی آکواریومی پر از ماهی‌های‌ریز و درشت قرار گرفته است. دانش‌آموزی که مشغول غذا دادن به ماهی‌هاست، می‌گوید: «من عضو تشکل پرورش آبزیان هستم. نظافت، تغذیه و نگهداری آبزیان برعهده اعضای این تشکل است. حتی در روزهای تعطیل در مدرسه به روی ما باز است و می‌توانیم به ماهی‌ها سر بزنیم. وقتی به اندازه کافی رشد کردند، با فروش آنها درآمد به دست می‌آوریم. مربیان مدرسه روش پرورش آبزیان را به ما آموزش داده‌اند.» چند دانش‌آموز منتظرند تا استاد سلمانی سرو موی آنها را صفا دهد. استاد سلمانی، یکی از دانش‌آموزان همین مدرسه و عضو «تشکل پیرایشگران» است. مشتریان او برای اصلاح سر و صورتشان مبلغی پرداخت نمی‌کنند، اما مدیر مدرسه به ازای هر مشتری به دانش‌آموز پیرایشگر دستمزد می‌دهد. دانش‌آموزانی که باغبانی و پرورش گل و گیاه مدرسه را برعهده گرفته‌اند فهرست عریض و طویلی از وسایلی که لازم دارند نوشته‌اند تا مسئولان مدرسه تهیه کنند. هریک از آنها از باغبانی و درختکاری در مزرعه یا زمین کشاورزی آبا و اجدادی خود خاطره‌ای خوش دارند و با علاقه وارد «تشکل‌باغبانان» شده‌اند.
برنامه‌های تفریحی و خانوادگی برپاست
درقسمتی از راهرو که به کتابخانه مشرف است، چند کمد و قفسه قرار گرفته که داخل آنها پایان‌نامه‌های پژوهشی فارغ‌التحصیلان پایه نهم مدرسه چیده شده و ۲ دانش‌آموز مسئول امانت‌دادن این پایان‌نامه‌ها به دانش‌آموزان دیگر و نگهداری از آنها هستند. موضوعات پایان‌نامه‌ها متنوع است و محتوای اغلب آنها جالب و پروپیمان. تحقیق و پژوهش در این مدرسه از اهمیت زیادی برخوردار است و دانش‌آموزان همه پایه‌ها موظفند در طول سال چند طرح پژوهشی ارائه دهند. کتابخانه در ساعات درسی و زنگ‌های تفریح میزبان بچه‌هاست و در قفسه‌های آن کتاب‌های متنوعی با موضوعات مختلف به چشم می‌خورد. «علیرضا جعفرنژاد» معاون اجرایی مدرسه که چند کتاب آموزشی در زمینه ادبیات فارسی منتشر کرده، مسئولیت اداره کتابخانه را برعهده دارد. او می‌گوید: «در کتابخانه انجمن ادبی، تشکل‌های کار و هنر، مناسبت‌ها، تفریح و سرگرمی فعالیت می‌کنند. انجمن‌های ادبی برای شناسایی و پرورش استعدادهای ادبی دانش‌آموزان تشکیل می‌شود. اعضای تشکل کار و هنر روش کار با چوب، فلز، سنگ‌های تزیینی، رنگ روغن و... را می‌آموزند و تزیین مدرسه در مناسبت‌های مختلف برعهده آنها و اعضای تشکل مناسبت‌ها است.
در تشکل تفریح و سرگرمی برای والدین و دانش‌آموزان مسابقات کتابخوانی، اردو و مسابقات کوهنوردی خانوادگی تدارک دیده می‌شود. متأسفانه برخی از مسئولان آموزش‌وپرورش، دانش‌آموزان مستعد و برندگان مسابقات علمی‌ـ ادبی را به‌صورت شایسته‌ای حمایت و تشویق نمی‌کنند و بسیاری از استعدادهایی که در قالب این تشکل‌ها شناخته و پرورش داده می‌شوند، پس از مدتی انگیزه خود را از دست می‌دهند.» بسیاری از قفسه‌های کتابخانه را دانش‌آموزان عضو تشکل کار و هنر ساخته‌اند. این قفسه‌ها ظرافت آثار استادان این فن را ندارند، ولی از آنها برای چیدن کتاب و لوازم کتابخانه استفاده می‌شود تا دانش‌آموزان تشویق شوند. سایت رایانه‌ای مدرسه که در طبقه دوم قرار دارد، مجهز و روبه راه است. اینجا دانش‌آموزان برای انجام فعالیت‌های علمی و پژوهشی به اینترنت دسترسی دارند، اما براساس قوانین مدرسه، سرک‌کشیدن به سایت‌ها و گروه‌های غیرمجاز تخلف است و از چشم اعضای «تشکل‌انفورماتیک» پنهان نمی‌ماند. یکی از اعضای تشکل با راهنمایی معاون فن‌آوری مدرسه تعمیر قطعات و عیب‌یابی کامپیوتر را انجام می‌دهد و تعدادی از آنها هم سایت را اداره می‌کنند.
مسیر امدادرسانی بسته است
در گوشه‌ای از حیاط وسیع مدرسه میز پینگ‌پنگ و فوتبال دستی قرار گرفته و تعدادی از بچه‌ها زنگ تفریح را به بازی می‌گذرانند. تور بسکتبال و والیبال در حیاط نصب است، اما آب فراوانی که از باران بر جای مانده، سنگفرش حیاط را به برکه کم‌عمقی تبدیل کرده و بچه‌ها بدون ورزش و جست‌وخیز، تا زانو در آن فرو می‌روند. مدیر مدرسه لوازم آسفالت مدرسه را به زحمت مهیا کرده و برای دفع آب‌های سطحی حیاط هم راه‌حلی سراغ دارد، اما مدرسه دری برای ورود و خروج خودروهای حامل آسفالت و نخاله‌های ساختمانی ندارد. «عظیم گلمحمدی» مدیر دبیرستان می‌گوید: «در زمان ساخت این مدرسه و ۲ مدرسه اطراف آن مسیری برای امدادرسانی پیش‌بینی نشده و اگر اتفاقی بیفتد، فاجعه بار خواهد بود.» در مدرسه شرفی که همسایه دیوار به دیوار دبیرستان شهید چمران است، محل مناسبی برای باز کردن مسیر امدادرسانی وجود دارد.
گلمحمدی می‌گوید: «رئیس اداره آموزش و پرورش منطقه با تعبیه دری برای عملیات‌های عمرانی و امدادرسانی به ۳ مدرسه در مواقع اضطراری، موافقت کرده و در صورت موافقت فرزندان واقف مدرسه شرفی به‌زودی این کار انجام می‌شود.» بوفه مدرسه شلوغ است و تعداد مشتریان آن زیاد، ولی ۳ دانش‌آموزی که بوفه را می‌چرخانندتر و فرز هستند و مشتریان را سریع راه می‌اندازند. آنها عضو «تشکل بوفه» هستند و وظیفه دارند وسایلی را برای فروش در بوفه سفارش دهند که سوددهی داشته باشد و میزان سود و زیان کسب خود را به مدیر مدرسه گزارش دهند. قسمتی از حیاط برای پرورش زالو، ماکیان و جوجه‌کشی در نظر گرفته شده و مسئولان مدرسه در حال تدارک مقدمات این مشاغل هستند. درآشپزخانه مدرسه فقط آشپزی و پخت‌ـ وپز برعهده بزرگ‌ترهاست و از توزیع غذا تا شست وشوی ظروف و نظافت سلف هم به وسیله دانش‌آموزان انجام می‌شود. گلمحمدی گاهی در نظافت و رفت‌وروب مدرسه مشارکت می‌کند تا دانش‌آموزان انجام این کارها را باعث پایین آمدن شخصیت خود ندانند.
مهارت‌آموزی باعث پرورش ذهن می‌شود
«عظیم گلمحمدی» معتقد است فعالیت‌های علمی و عملی مکمل یکدیگرند و نباید آنها را از هم جدا بدانیم. او مدیر دبیرستان دوره اول شهید چمران و مبتکر طرح مهارت‌محوری در مدارس تهران است. گلمحمدی در گفت‌وگوی زیر به جوانب اجرای این طرح پرداخته است. دبیرستان دوره اول شهید چمران از مدارس نمونه دولتی جنوب تهران است که در سال تحصیلی جدید براساس مصوبه وزارت آموزش‌وپرورش کشور به مدرسه هیئت امنایی تبدیل شده است.
چطور شد که تصمیم گرفتید مدرسه را بر پایه مهارت‌آموزی و تشکل‌محوری اداره کنید؟
اصول توسعه منابع انسانی اقتضا می‌کند که نظام آموزشی هر کشور براساس اهداف و افق‌های آینده‌نگرانه طراحی و اجرا شود. با توجه به شرایط کنونی جامعه، ما باید دانش‌آموزی تربیت کنیم که اگر نتواند پشت میز بنشیند، اعتماد به نفس و انگیزه‌اش را از دست ندهد و با توانایی‌های خود مسیر پیشرفتش را پیدا کند. در طرح مهارت‌محوری، دانش‌آموز با شیوه اجرای امور مختلف آشنا می‌شود و نقش‌های آینده خود در جامعه را امروز و در مدرسه تمرین می‌کند. چنین نسلی در جامعه کمتر آسیب می‌بیند و دچار بزهکاری نمی‌شود.
پرداختن به فعالیت‌های عملی به پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان آسیب نمی‌زند؟
ما به این شعار ایمان داریم که دانستن برای توانستن است. نباید برنامه‌های تئوری و عملی را از هم جدا بدانیم. این دو در راستای هم و مکمل یکدیگرند. حتی می‌توان گفت مهارت‌های عملی که با فطرت انسان سازگارند، ذهن را فعال و قدرت یادگیری را افزایش می‌دهند، ولی کسی که فقط به حفظ و انباشت معلومات می‌پردازد در فعالیت‌های عملی توانایی ندارد. همه برنامه‌های مدرسه شهید چمران با هدف پویاکردن ذهن دانش‌آموزان انجام می‌شود، مثلاً همه دانش‌آموزان پیش از آغاز برنامه درسی یکربع شطرنج بازی می‌کنند تا سیستم فکری برنامه‌ریز و سالمی داشته باشند و مطالب درسی را بهتر بیاموزند. از سوی دیگر ما با برگزاری آزمون‌های جامع ماهانه، اجرای منظم برنامه هفتگی، توجه به سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و عمل به برنامه درس ملی، شرایط پیشرفت علمی دانش‌آموزان را به وجود می‌آوریم. این مدرسه از معدود مدارس تهران است که با ظرفیت کادر آموزشی و کمترین هزینه به‌صورت ماهانه آزمون جامع استاندارد برگزار می‌کند.
بر اساس برنامه‌های نظام آموزش‌وپرورش کشور هدایت تحصیلی دانش‌آموزان در مقطع دبیرستان دوره دوم و با توجه به نمرات دروس تئوری دانش‌آموز انجام می‌شود. روی‌آوردن به فعالیت‌های عملی در مقطع دبیرستان دوره اول، دانش‌آموز را در شناسایی استعدادهایش سردرگم نمی‌کند؟
نوجوانان در دوره اول به سن بلوغ نرسیده‌اند و مشغله‌های ذهنی کمتری دارند. پر از شور و شوق هستند و شخصیت آنها هنوز شکل نگرفته، بنابراین برای استعدادیابی و هدایت شغلی از شرایط مطلبوب‌تری برخوردارند. در اغلب کشورهای پیشرفته مانند سوئد، سوئیس و فنلاند در مقطع ابتدایی هوش انتزاعی، استعداد تحلیلی، هوش ریاضی و توانایی‌های مختلف کودک شناسایی و هدایت می‌شود. در سال‌های اخیر آموزش‌وپرورش کشور هم نتایج امتحانات نوبت دوم پایه‌های هفتم تا نهم را برای هدایت تحصیلی دانش‌آموزان ملاک قرار می‌دهد.
- ۴۲۰ دانش‌آموز در پایه‌های مختلف در دبیرستان دوره اول پسرانه هیئت امنایی شهید چمران تحصیل می‌کنند.
- ۴۲۰۰ جلد کتاب درسی و غیردرسی در کتابخانه مدرسه شهید چمران وجود دارد.
- ۳۵ اردوی علمی، تفریحی، زیارتی و خانوادگی، سال تحصیلی گذشته در مدرسه شهید چمران برگزار شد. تدارک اردوهای متنوع از برنامه‌های این مدرسه است.
از ابروخفن‌ها تا مستوفیان دعوتند!
در میان ۲۵۶ تشکل دانش‌آموزی مدرسه شهید چمران نام‌های عجیب و غریبی مانند «ابروخفن‌ها»، «مستوفیان»، «کمیته‌سپاس»، «شورای عدالت» و «زاییچه» دیده می‌شود. دانش‌آموزانی که ابروهای پیوندی پرپشت دارند عضوتشکل ابروخفن‌ها هستند. آنها با برگزاری جلسات بحث و گفت‌وگو برای همسالانشان فرهنگسازی می‌کنند که ویژگی‌های ظاهری یکدیگر را بدون قضاوت بپذیرند و اگر ویژگی خاصی دارند، احساس شرمساری نکنند. مستوفیان، وظیفه ارائه گزارش مالی مدرسه به اولیا را برعهده دارند و اعضای کمیته سپاس از دانش‌آموزان موفق تقدیر می‌کنند. به موارد انضباطی دانش‌آموزان در مجمع «روی‌سپیدان» و توسط دانش‌آموزان صاحب محاسن رسیدگی می‌شود، ولی اگر فرد خاطی به رأی صادره اعتراض داشته باشد، شورای عدالت با حضور مدیر مدرسه و تعدادی از دانش‌آموزان خوش‌سابقه برگزار می‌شود تا درستی رأی را بررسی کنند. اعضای زاییچه هر روز با یک کارت تبریک و مبلغی وجه نقد سراغ متولدان آن روز می‌روند و تولدشان را تبریک می‌گویند. دانش‌آموزان با عضویت در چنین تشکل‌هایی با مشاغل مختلف آشنا می‌شوند و چالش‌ها و مشکلات را تجربه می‌کنند.
مدیری متفاوت
و پرسپولیسی در برنامه تلویزیونی ماه عسل که ماه‌رمضان سال ۱۳۹۷ از تلویزیون پخش شد، از بینندگان خواستند قهرمان زندگی خود را معرفی کنند. یکی از نوجوانان ساکن منطقه ۱۷ نوشته بود: «قهرمان من مدیر مدرسه‌ام «عظیم گلمحمدی» است که از نظر من و خیلی‌های دیگر با بقیه مدیرها و حتی آدم‌ها فرق دارد. ایشان برای دانش‌آموزهای مدرسه بیشتر مثل یک پدر می‌مانند، توجهشان نسبت به بچه‌های محروم بیشتر از بقیه است، اسم و فامیلی اکثریت بچه‌ها را بلد هستند، به مناسبت‌های مختلف به دانش‌آموزان هدیه می‌دهند، حتی برای تولدشان... ن. تو دوران جنگ، رزمنده بودند و مدتی هم الهیات خوانده‌اند.» گلمحمدی ۳۲ سال از عمر ۵۱ ساله خود را به تدریس و مدیریت در مدارس منطقه ۱۷ گذرانده و در همان مدارسی که تحصیل کرده به‌عنوان معلم و مدیر خدمت کرده است. او از پیشکسوتان ورزش کشور است و عضویت در تیم‌ملی فوتسال، ۵ سال حضور در لیگ حرفه‌ای فوتبال و بازی در تیم فوتبال باشگاه‌های پرسپولیس، بانک‌ملی و راه‌آهن را در کارنامه ورزشی خود دارد. مدیر متفاوت مدرسه شهید چمران در مقاطع مختلف رشته‌های مطالعات اجتماعی و علوم اسلامی تحصیل و مدرک مربیگری رشته‌های ورزشی مختلف را دریافت کرده است.