این پدیده هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم در کشورهای در حال توسعه وجود داشته و دارد و تنها تفاوت آن در کشورهای توسعه‌یافته با کشورهای در حال توسعه، از نظر ریشه‌های تاریخی به وجود آورنده آن و رفتار کالبدی و اجتماعی آن است.
تاریـــخ شــکل‌گیری پدیده حاشیه‌نشینی در ایران به سال‌های پایانی دهه ۴۰ برمی‌گردد. در این دهه شهرنشینی رشد کندی داشت و فقط حدود ۳۳درصد از جمعیت کشور در شهرها زندگی می‌کردند اما با اجرای طرح اصلاحات ارضی و افزایش در آمدهای نفتی در دهه ۵۰، رشد شهرنشینی شتاب بیشتری گرفت و چنان سرعت پیدا کرد که در سال ۱۳۵۷ جمعیت شهرنشین کشور به ۶۴درصدرسید.
مهاجرانی که اغلب از روستاها و شهرهای کوچک روانه حاشیه پایتخت شدند و کم‌کم حاشیه شهر، خود به شهرهای کوچک‌تری تبدیل و مشکلات و چالش‌ها یکی یکی آغاز شد؛ از ساخت‌وسازهای غیرمجاز که مثل یک تومور سرطانی در زمین‌های خالی پیشرفت می‌کرد تا تخریب پوشش گیاهی و فضای سبز و قطع درختان. مشکلی که به دلیل گرانی مسکن در پایتخت در دهه‌های اخیر شدت بیشتری گرفته و هفته‌ای ۷ هزار نفر به جمعیت حریم پایتخت اضافه می‌شوند.
به گفته مدیرکل حریم شهر تهران تا سال ۱۴۰۴، حدود۲۰درصد جمعیت کل ایران در محدوده ۶ هزار کیلومتری حریم کلانشهر تهران مستقر می‌شوند و این زنگ خطری برای همه مسئولان شهری، امنیتی، آموزشی، درمانی و اجتماعی پایتخت و حتی کشور است تا به جای امروز و فردا کردن خیلی سریع با مطالعه و برنامه‌ریزی دقیق، راهکاری اصولی برای حل این معضل بیابند.
حریمی که صیانت از آن به دلیل نبود مدیریت واحد و اختلاف بر سر حاکمیت‌کاری غیرممکن است. هرچند دی ماه سال ۹۷ اعضای شورای‌شهر تهران در جریان بررسی لایحه برنامه سوم توسعه، شهرداری را موظف به حفظ و صیانت از حریم پایتخت با استفاده از ظرفیت‌های قانونی کردند، اما خلأهای قانونی راه را برای مسئولان شهری پایتخت دشوار کرده است.
تاریخ انتشار: ۱۵ آبان ۱۳۹۸ - ۱۰:۳۸
زکیه سعیدی-دبیرتحریریه: حاشیه‌نشینی و زندگی در حریم شهر تهران، یک پدیده اجتماعی است که مختص عصر فعلی نیست و ریشه در ادوار و اعصار گذشته دارد.