به گزارش همشهری آنلاین*، دلیل آمار قابل ملاحظه مراجعه به اورژانس، سیر صعودی شاخص آلودگی در کلان‌شهرهای صنعتی است که مدارس را هم در تهران، ارومیه، اصفهان، کرج، قم و مشهد تعطیل کرد. قرار داشتن شاخص‌های کلی کیفیت هوا تا ۵۰ ای. کیو. آی به معنای وضع پاک، بین ۵۱ تا ۱۰۰ ای. کیو. آی به معنای وضع سالم، بین ۱۰۱ تا ۱۵۰ ای. کیو. آی به معنای آلودگی هوا برای افراد حساس و کودکان و بین اعداد ۱۵۱ تا ۲۰۰ ای. کیو. آی به معنای آلودگی هوا برای همه سنین است.
همچنین ۲۰۱ تا ۳۰۰ ای. کیو. آی حالت اضطرار و بالاتر از عدد ۳۰۰ نیز حالت بحرانی را نشان می‌دهد. آلودگی هوا این روزها در شرایطی اتفاق می‌افتد که ۷ سال پیش طرح جامع کاهش آلودگی هوای ۸ کلان‌شهر تهران، اهواز، اراک، تبریز، مشهد، شیراز، کرج و اصفهان ابلاغ و دستگاه‌های ذی‌ربط موظف به اجرای این برنامه در حریم شهرها شدند. کارشناسان امروز معتقدند اگر مصوبه‌های این طرح به‌طورکامل اجرا می‌شد وضع آلودگی هوا در کلان‌شهرها تا این حد بحرانی نمی‌شد.
- مصوبه‌های فراموش‌شده در اراک
هواشناسی پیش‌بینی کرده هوای غبارآلود تا ۴۸ ساعت آینده مهمان شهرهای صنعتی است و از روز دوشنبه با آغاز بارش‌ها از آلودگی هوا کاسته می‌شود. افزایش غلظت آلاینده‌ها و قرار گرفتن آن روی شاخص لحظه‌ای ۱۶۱ در چند روز گذشته موجب شد تا هوای اراک برای همه گروه‌های سنی در شرایط ناسالم باشد.
فعال محیط زیست و استاد دانشگاه در استان مرکزی در این باره به همشهری می‌گوید: اراک سال‌هاست درگیر آلودگی است و این آلودگی در روزهای وارونگی مورد توجه قرار می‌گیرد، اما بعد تا سال آینده فراموش می‌شود که همین مسئله نشان می‌دهد برنامه‌هایی که در این زمینه داریم موضوعی و مقطعی است.
سیاوش آقاخانی با بیان اینکه مطالعات طرح کاهش آلودگی هوا در شهر اراک از ابتدای دهه ۸۰ صورت گرفته است، می‌افزاید: طرح کاهش آلودگی در اراک یک طرح قدیمی است که برخی از معضلات اراک را شامل نمی‌شود، اما در همین طرح هم برخی از مصوبه‌ها از جمله کاهش آلایندگی صنایع به طور کامل اجرا نشده است.
وی با بیان اینکه اراک امروز به مطالعات به‌روز و قانونمند نیاز دارد که منابع جدید آلایندگی چون ریزگردها، آلودگی ناشی از فعالیت‌های ساختمانی و آلایندگی سیستم‌های گرمایشی منازل را بررسی کند، اظهار می‌کند: شرایط اراک به عنوان یکی از کلان‌شهرهای آلوده اصلا مناسب نیست و برای بهبود هوای این شهر برنامه بلندمدت نیاز است و باید اداره کل محیط زیست، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی با نظارت استانداری به طور جدی در این زمینه فعالیت کنند.
آقاخانی البته به نکته دیگری اشاره می‌کند و آن نادیده گرفتن مشارکت شهروندان در طرح‌های کاهش آلودگی است.
- مشهدی‌ها ۲ ماه بدون هوای پاک
مشهدی‌ها هم درحالی روزهای پر از آلودگی را پشت سر می‌گذارند که بر اساس اعلام مرکز پایش آلاینده‌های زیست‌محیطی مرکز خراسان رضوی، مشهد هیچ روز پاکی را در مهر و آبان ۹۸ ثبت نکرده و ۱۶روز هوای در وضعیت هشدار را تجربه کرده است. مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با اشاره به تشدید اقدامات نظارتی و پایشی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان برای کنترل آلاینده‌ها اظهار می‌کند: روز گذشته کیفیت هوا در ۹ منطقه مشهد (سرافرازان، شهید کریمی، امامیه، شهر، چمن، شهید آوینی، وحدت، رسالت و نخ‌ریسی) در وضع آلوده برای گروه‌های حساس قرار داشت.
تورج همتی می‌افزاید: با توجه به شاخص ۱۰۶ آلایندگی هوا در مشهد، توصیه می‌شود شهروندان از ترددهای غیرضروری در شهر خودداری و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی را در دستور کار قرار دهند.
این مسئول با اشاره به پیش‌بینی‌های هواشناسی درباره افزایش غلظت آلاینده‌های جوی طی امروز و فردا، از تشدید برخورد با خودروهای بدون معاینه فنی خبر می‌دهد و می‌گوید: همه خودروها اعم از شخصی، دولتی و حمل و نقل عمومی مشمول این نظارت‌ها خواهند بود. همچنین حفاظت محیط زیست خراسان رضوی و شهرداری مشهد مکلف شده‌اند اقدامات پایشی و نظارتی خود را برای خودروها و صنایع در داخل و در حاشیه شهر مشهد تشدید کنند.
این مسئول منبع آلودگی اخیر مشهد را کاملا داخلی عنوان و تاکید می‌کند: تردد خودروها ۶۵ تا ۷۰ درصد آلودگی‌های شهر مشهد را ایجاد می‌کنند. پس از آن هم نیروگاه‌ها و صنایع دلیل دیگر آلودگی هوا هستند. بر این اساس، اخباری که منشأ این آلایندگی‌ها را خارجی، از جمله صحرای قره قوم، عنوان می‌کنند، به هیچ وجه صحت ندارد. (چندی پیش اعلام شده بود توده گرد و غبار از صحرای قره قوم و مرز میان ترکمنستان و ازبکستان به مشهد رسیده است.)
- اوج آلودگی هوای قم، فردا
فعالیت برخی واحدهای آلاینده زیست‌محیطی پیرامون شهر قم، آثار و پیامدهای مخرب و تبعات نامناسبی برجا گذاشته که از ثمرات آن افزایش میزان آلایندگی‌ها در هوای قم در روزهای اخیر است. معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست قم در گفت‌وگو با همشهری با تاکید بر اینکه در روزهای با شاخص آلایندگی بالا نمی‌توان اقدامی برای کاهش آلودگی انجام داد، اظهار می‌کند: تنها اقدام موجود جلوگیری از تشدید آلودگی است و اگر با پدیده افزایش رطوبت هم همراه باشد، این آلایندگی‌ها کاهش خواهند یافت.
اسماعیل احمدی‌زاده می‌افزاید: جمعه گذشته شاخص کلی کیفیت هوای قم ۲۳۰ تا ۲۴۰ و در حالت اضطرار بود. با تعطیلی مدارس این شاخص صبح دیروز به ۱۸۰ و هنگام ظهر به ۱۷۴ رسید. احمدی‌زاده با اشاره به وجود واحدهای صنعتی پیرامون شهر قم ادامه می‌دهد: این شهر شرایط ویژه‌ای به دلیل قرار داشتن صنایع در مناطق مختلف آن دارد. شاید هر یک از این صنایع به تنهایی مولفه‌های زیست‌محیطی را رعایت کنند و آلایندگی بالایی نداشته باشند، اما تجمیع آنها زمینه‌ساز تشدید این آلایندگی می‌شود. بر این اساس، چندی پیش از عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، درخواست کردیم شعاع استقرار صنایع در اطراف شهرهای قم را تعریف کند.
این مسئول با اشاره به افزایش شاخص آلودگی تاکید می‌کند: روز دوشنبه اوج آلودگی‌ها در قم وجود خواهد داشت و امیدواریم بر اساس پیش‌بینی سازمان هواشناسی، با ورود موج سرما از غرب کشور، از روز سه‌شنبه شاهد کاهش این آلودگی‌ها باشیم. وی با توصیه به شهروندان برای کاهش ترددهای غیرضروری تاکید می‌کند: بهتر است شهروندان برای انجام کارهای روزانه پیاده یا با استفاده از دوچرخه در شهر تردد کنند. البته سازمان اتوبوسرانی قم هم حدود ۱۰۰ اتوبوس برای افزایش خدمات‌رسانی در نظر گرفته است تا شهروندان امکانات بیشتری برای استفاده از حمل و نقل عمومی در اختیار داشته باشند.
احمدی‌زاده همچنین به کاهش میزان فعالیت صنایع اشاره می‌کند و می‌گوید: با تاکید استانداری، واحدهای صنعتی اطراف شهر باید فعالیت‌های خود را طی روزهای اوج آلودگی کاهش دهند. همچنین درخواست‌هایی در حوزه نیروگاه سیکل ترکیبی شده است که در همه فصول سال از سوخت گاز استفاده کند. این واحد صنعتی در زمان کاهش فشار گاز از گازوئیل استفاده می‌کند که با پیگیری استانداری و اداره حفاظت محیط زیست استان قم، همکاری خوبی با اداره گاز استان برای تامین سوخت مورد نیاز این واحد وجود دارد که در کاهش آلودگی‌های هوای قم تاثیر قابل توجهی دارد.
محمدرضا قاضی، رئیس اداره پیش‌بینی هواشناسی استان قم، هم با رد کردن نظراتی که منشأ آلودگی را بین‌قاره‌ای یا بین‌شهری می‌دانند، اضافه می‌کند: آلودگی هوای قم، منشأ داخلی و استانی دارد و در بخش‌ها و شهرهایی که آلاینده‌های بیشتری داریم، شاهد آلودگی بیشتر نیز هستیم.
- دود خودروها در چشم کرجی‌ها
آلودگی هوا در البرز، بنا بر اعلام اداره هواشناسی این استان، تا فردا (دوشنبه) برقرار است. روز گذشته (شنبه) با توجه به ناسالم بودن هوا برای گروه‌های حساس، مدارس و برخی از آموزشگاه‌های این استان تعطیل و تردد کامیون در معابر شهری البرز هم ممنوع شد. مدیرکل حفاطت محیط زیست استان البرز، با اشاره به طرح جامع کاهش آلودگی هوا حول محور کلان‌شهرها که در البرز هم به تصویب رسیده است، به همشهری می‌گوید: تقریبا ۶۳ درصد منبع آلودگی کلان‌شهر کرج مربوط به منابع متحرک است که براساس قانون باید تردد آنها کنترل می‌شد، اما نه‌تنها در این زمینه اتفاقی نیفتاد که ما شاهد افزایش ناوگان هم در شهر بودیم.
فردین حکیمی با بیان اینکه محور بعدی یعنی معاینه فنی خودروها هم به صورت کامل اجرا نمی‌شود، می‌افزاید: قطعا اگر خودروها به معاینه فنی ملزم شوند و پلیس راهور از تردد خودرهای فاقد معاینه به‌ویژه در مناطق مرکزی و پرتردد شهر جلوگیری کند، تاثیر زیادی بر کاهش آلودگی خواهد داشت. وی همچنین یکی از موارد تشدیدکننده آلایندگی را در کلان‌شهر کرج استفاده از گاز مایع یا سوخت مایع در نیروگاه‌ها می‌داند و اظهار می‌کند: با توجه به همین موضوع، طرح ممنوعیت استفاده از مازوت در نیروگاه منتظرقائم تایید و اجرا شد، اما بسیاری دیگر از واحدهای صنعتی از گاز مایع استفاده می‌کنند که هنوز در حاشیه شهر کرج قرار دارند.
این مسئول عنوان می‌کند: به همین دلیل امسال همه واحدهای ریخته‌گری حاشیه کرج ملزم به انتقال به شهرک صنعتی اشتهارد شدند. کار خرید زمین و جانمایی انجام شده و امیدواریم تا سال آینده این واحدها منتقل شوند. این واحدها بعد از انتقال ملزم به استفاده از سیستم کنترلی به‌روز هم خواهند شد. حکیمی در ادامه با تاکید بر اینکه بسیاری از واحدهای صنعتی نیاز به نوسازی و استفاده از فناوری‌های روز دارند که نوسازی‌شان بر عهده سازمان صنعت، معدن و تجارت است، تصریح می‌کند: در این زمینه اقدامات خوبی انجام نشده است که باید پیگیری شود.
وی از اجرای کمربند فضای سبز در محدوده شهرها، شناسایی و تثبیت کانون‌های داخلی گرد و غبار در نظرآباد و اشتهارد، توسعه انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر و اجرای طرح مزرعه خورشیدی در ۲۸۰۰ هکتار در اشتهارد، ممنوعیت معدن‌کاوی در حریم شهرها و ممنوعیت صدور مجوز جدید در این باره، پایش خودروها در میدان‌های مرکزی شهر با استفاده از دوربین‌های هوشمند و استفاده از سوخت استاندارد برای خودروها در شهرستان‌های کرج و فردیس به عنوان دیگر اقدامات اجراشده یا در دست اجرا برای کاهش آلودگی هوا یاد می‌کند.
حکیمی با اشاره به برگزاری کارگروه آلودگی هوای کرج طی هفته جاری اضافه می‌کند: تا زمانی که سوخت استاندارد تولید نشود، نمی‌توان انتظار داشت خودروها آلاینده نباشند.
- چاره‌اندیشی کمیته اضطرار در اصفهان
نمودار آلاینده‌ها در اصفهان در وضع قرمز ثبت شد و هجوم بزرگ مه‌های خاکستری به آسمان، میانگین شاخص کیفی هوای شهر اصفهان را بر اساس شاخص‌های کیفی ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا، تا عدد ۱۶۱ در هفته گذشته بالا برد. این اعداد در فاصله ۱۵۰ تا ۱۰۱ نشان‌دهنده هوای ناسالم برای گروهای حساس و در فاصله ۱۵۱ تا۲۰۰ هوای ناسالم برای عموم را هشدار می‌دهند.
رئیس اداره آزمایشگاه‌های محیط زیست اصفهان معتقد است که بخشی از آلودگی هوای استان در کنار مسائل انسانی به شرایط اقلیمی و طبیعی مربوط است و می‌گوید: در هر جای دنیا شهرهای پرجمعیت و صنعتی در برخی از زمان‌های خاص مانند ماه‌های سرد سال دچار وارونگی دما می‌شوند و نمی‌توان از آن اجتناب کرد.
بابک صادقیان با اشاره به برگزاری کمیته‌های اضطرار در زمان اوج آلودگی هوا می‌افزاید: ما بر اساس قانون هوای پاک به صورت مرتب جلسه‌هایی را در طول سال برای کاهش آلودگی هوا برگزار می‌کنیم و خروجی این جلسه‌ها اجرایی می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در شرایط فعلی که میزان آلودگی در وضع بحرانی قرار گرفته، بر اساس تبصره ماده ۳ قانون هوای پاک که برای شرایط خاص آلودگی هوا تصویب شده است، کمیته‌های اضطرار به صورت روزانه تشکیل می‌شود و برخی محدودیت‌ها در حوزه‌های حمل و نقل و تولید و واحدهای صنعتی اعمال شده است.
صادقیان اظهار می‌کند: در حدود ۴۰ واحد صنعتی آلاینده در استان مانند واحدهای سیمان و گچ و کوره‌های آجرپزی و همین‌طور صنایع فلزی مانند آهن و فولاد تذکر لازم را دریافت کرده‌اند. ۲۷۰ پایش در منطقه مرکزی استان انجام شده است و ۷۰ مورد اخطار و چند مورد پلمب در این مدت ثبت شده است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز درباره مصوبه‌های کمیته هماهنگی شرایط اضطرار آلودگی هوا می‌گوید: تردد کامیون‌ها در شهر در طول شب ممنوع شد. همچنین قرار بر این شد که واحدهای تولیدی گچ و آجر، که حدود ۳۵۰ واحد در استان فعالیت دارند، واحدهای تولید قیر و زغال و واحدهای ریخته‌گری که شرایط آلایندگی دارند تا دوشنبه کار نکنند.
منصور شیشه‌فروش اضافه می‌کند: به دلیل تمهیداتی که توسط کمیته هماهنگی شرایط اضطرار آلودگی هوا انجام شده، روز گذشته شاخص آلایندگی هوا در ساعاتی از روز به ۱۰۰ کاهش پیدا کرد و به وضعیت سالم رسید. با این حال این شرایط تا آخر دی پیش‌بینی شده و جلسه‌های این کمیته به صورت مستمر برگزار خواهد شد.
کارشناس مسئول پیش‌بینی هوای اداره کل هواشناسی اصفهان نیز در تشریح وضع هوای اصفهان عنوان می‌کند: بررسی نقشه‌های هواشناسی بیانگر جوی نسبتاً ناپایدار روی استان است. بر این اساس، در بیشتر مناطق استان وضع جوی به صورت قسمتی ابری گاهی افزایش ابر و گاهی وزش باد پیش‌بینی می‌شود و در مناطق غربی بارش پراکنده دور از انتظار نیست.
حجت‌الله علی‌عسگریان اضافه می‌کند: از اواسط هفته با تقویت موج ناپایدار در استان شاهد بارش برف و باران به‌ویژه در مناطق غربی استان خواهیم بود که می‌تواند در کاهش آلودگی هوا مؤثر باشد.
*سیده زهرا عباسی- مریم سرخوش - فاطمه عباسی