سندرم پای بی‌قرار اختلالی محسوب می‌شود که به گزارش مؤسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS) بیش از ۵ میلیون بزرگسال را در آمریکا مبتلا ساخته است.
به گزارش همشهری آنلاین، عصر ایران به نقل از لایو ساینس نوشت: علاوه بر این، حدود یک میلیون کودک در سنین مدرسه هم از سندرم پای بی‌قرار (RLS) با درجه متوسط تا شدید رنج می‌برند. گفتنی است که شیوع RLS در بانوان به طور میانگین دو برابر بیشتر از آقایان است.
- علائم
بارزترین علامت سندرم پای بی‌قرار نوعی اضطرار و فشار شدید برای حرکت دادن پاهاست. گاهی اوقات این نیروی محرکه به اندازه‌ای قوی است که فرد نمی‌تواند در برابر تغییرات تحمیل‌شده مقاومت کند. از جمله دیگر علائم اختلال یادشده می‌توان به حالاتی نظیر احساس حرکت حشره روی پوست، مور مور، گز گز، سوزش و یا درد و کشش اشاره کرد. البته باید توجه داشت که چنین احساسات ناخوشایندی فقط محدود به یک اندام نیست و از مچ پا گرفته تا ران و حتی در قسمت‌هایی مانند دست‌ها و شکم نیز امکان دارد تجربه شود. طبق اطلاعات بنیاد ملی خواب، این سندرم می‌تواند به صورت حرکات متناوب و بی‌اختیار اندام‌ها حین خواب هم خود را بروز دهد که باعث می‌شود کیفیت مطلوب خواب شبانه کاهش یابد و افراد طی روز دچار خواب‌آلودگی شوند. به این وضعیت در اصطلاح علمی اختلال دوره‌ای حرکت اندام می‌گویند که به پرش پاهای بیمار در فواصل هر ۲۰ الی ۴۰ ثانیه منجر می‌شود.
طبق مطالعات گسترده در مایو کلینیک، یکی از معتبرترین مراکز علوم پزشکی جهان، RLS اغلب زمانی تظاهر می‌یابد که شخص در حال استراحت است و یا برای یک بازه نسبتا طولانی در حالت سکون باقی مانده است. تمایل فرد برای به حرکت درآوردن اندام‌ها و به خصوص پا نیز دقیقا به همین دلیل است. جابه‌جایی می‌تواند احساسات ناخوشایند نام‌برده را از بین ببرد.
- دلایل
با استناد به پژوهش‌های شرکت پزشکی جانز هاپکینز و همچنین طیف متنوعی از مطالعات علمی، علت اصلی سندرم پای بی‌قرار تا به امروز همچنان ناشناخته باقی مانده است. در این میان نقش موثر برخی از عوامل ثابت شده است که در ادامه به شماری از مهم‌ترین آنها اشاره خواهد شد:
ـ آنمی فقر آهن
ـ کاهش تولید و ترشح دوپامین
ـ وراثت و فاکتورهای ژنتیکی
ـ بارداری به ویژه طی آخرین ماه‌ها
ـ امراض مزمن همچون نارسایی کلیوی، دیابت، نوروپاتی محیطی و التهاب مفاصل
ـ سن بالا
ـ سندرم ترک (مجموعه علائمی که به دنبال قطع یا کاهش دوز داروها و مواد مخدر تظاهر می‌یابند)
ـ استفاده بی‌رویه از ترکیبات حاوی کافئین و یا قهوه
کالبدشکافی افراد مبتلا به RLS نشان می‌دهد مغز آنها ذخیره کافی از آهن به خصوص در سلول‌های تولیدکننده دوپامین نداشته است. دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که برای فعالیت و حرکت راحت عضلات ضروری خواهد بود. با توجه به مجموعه عوامل فوق، دانشمندان معتقدند درمان کم‌خونی می‌تواند به بهبود، کنترل علائم و در برخی موارد رفع کامل بیماری سندرم پای بی‌قرار منتهی شود.
گفتنی است که طبق گزارش NINDS، سندرم پای بی‌قرار می‌تواند بر اثر اختلال در مدارهای عقده‌های قاعده‌ای مغز نیز ایجاد شود. این هسته‌ها در کنترل اعمال حرکتی غیرارادی بدن نقش ارزشمندی برعهده دارند. حال اگر چنین اجزای مهمی دچار مشکل شوند، تولید دوپامین نیز مختل خواهد شد و فرد در معرض حرکات سریع و بدون اختیار RLS قرار می‌گیرد.
براساس گزارش بنیاد ملی خواب، شایع‌ترین نوع سندرم پای بی‌قرار تحت عنوان RLS اولیه اغلب میان اعضای یک خانواده به صورت موروثی رخ می‌دهد. محققان ژنتیک دریافته‌اند که مسئول نیمی از موارد ابتلا به RLS چیزی نیست جز کدهای ژنتیکی افراد. پس اگر شما نیز در پاهای خود به کرات احساس بی‌قراری را تجربه کرده‌اید، بهتر است در ابتدای امر علت آن را از والدین خود جویا شوید. البته این موضوع بدین معنا نیست که تمامی اشخاص با ژن RLS به این بیماری گرفتار خواهند شد. در مقابل نوعی دیگر به نام RLS ثانویه نیز وجود دارد که به نظر می‌رسد یک بیماری مستقل باشد و یا بر اثر عارضه جانبی داروهای خاص ایجاد شود. یافته‌های حاصل از مطالعات مرتبط نشان می‌دهند که استرس و عوامل محیطی در توسعه RLS ثانویه از هر فاکتوری مهم‌تر باشند.
- تشخیص
تشخیص سندرم پای بی‌قرار روندی نسبتا ساده است. پزشکان معمولان با بررسی علائم بیمار و انطباق آن با ۴ شاخص زیر ابتلا به RLS را تایید می‌کنند:
ـ تمایل شدید و غیرقابل مقاومت برای حرکت دادن پاها که اغلب با احساساتی ناخوشایند همراه می‌شود.
ـ درست زمانی که بیمار دراز کشیده است یا در حال استراحت است علائم بیماری تشدید می‌شوند.
ـ نشانه‌های بیماری با جابه‌جایی بیمار بهتر می‌شود و تا حدودی تسکین می‌یابد.
ـ علائم بیماری در هنگام شب تشدید می‌شوند.
پزشک همچنین برای آن‌که تشخیص دهد آیا این علائم خود ناشی از اختلال در فاکتورهای دیگری هستند یا خیر ممکن است درخواست آزمایش خون و یا تست‌های عصبی کند. مشاوره با متخصصان خواب نیز در بسیاری از موارد یاری‌رسان خواهد بود.
- درمان
درمان RLS معمولا علامتی و هدف اصلی آن تسکین علائم آزاردهنده بیماری است. جابه‌جایی اندام آزرده می‌تواند راه‌حلی موقتی برای این اختلال باشد، اما در بسیاری از موارد تشخیص و معالجه بیماری‌های زمینه‌ای مانند نوروپاتی محیطی یا کنترل دیابت، وضعیت بیمار را به صورت قطعی تغییر می‌دهد. به گفته محققان بنیاد توسعه زندگی، برای درمان RLS باید به دو اندام اصلی توجه شود که یکی از آنها مغز و دیگری عضلات است.
یکی از بهترین روش‌های درمان RLS استفاده از متدهای طبیعی است. یکی از بهترین متدهای درمانی طبیعی مصرف باقلا مخملی است که با افزایش دسترسی زیستی ترکیبی به نام ال ـ دوپا، تبدیل آن به دوپامین و افزایش سطح این ماده علائم RLS را بهبود می‌بخشد. علاوه بر این مواد غذایی محتوی آمینواسیدها مانند تیروزین، فنیل‌آلانین و ترکیبات دیگری مانند فولیک‌اسید، ویتامین B۱ و کروم نیز برای سندرم پای بی‌قرار مفیدند. از جمله سایر روش‌های درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ مصرف مکمل آهن در موارد ابتلای به آنمی فقر آهن
ـ مصرف مکمل منیزیم در مواردی که RLS منجر به اختلالات خواب شده باشد.
ـ کاهش مصرف کافئین و قهوه
ـ کمپرس سرد پا
ـ ماساژ، ورزش‌های هوازی و یوگا