به گزارش خبرنگار همشهری آنلاین، همه‌چیز از وقتی شروع شد که بانوی ارشد فتحعلی‌شاه، یک مهمانی درباری ترتیب داد و از «الیزابت مک‌نیل»، همسر «جان مک‌نیل» (فرستاده بریتانیا به ایران) دعوت کرد در این مهمانی شرکت کند. می‌گویند الیزابت در آن مهمانی لباس ساتن سپید، تزئین شده با چین‌های توری و همچنین ردای قرمز ابریشمی بر تن داشت. این مدل لباس پوشیدن در تضاد با لباس‌ها و جواهرات باشکوه و پرزرق و برق خانم‌های درباری بود. این لباس ساده توجه بانوی اول دربار ایران را جلب کرد و نقطه آغازی برای تغییر لباس زنان دربار قاجار و نقطه شروع مدگرایی در ایران شد.
در دوره ناصرالدین‌شاه نیز اندرونی مرکز مد ایران شمرده می‌شد. زنان شهری پیوسته چشم به آنجا داشتند تا آنچه را از پوشش و آرایش تازه در آن به وجود می‌آید، تقلید کنند. در آن زمان، دختر ناصرالدین‌شاه، تاج‌السلطنه که تحصیلکرده اروپا بود، باعث ورود مُد روز اروپایی به ایران شد.
او برای نامزدی و عروسی‌اش لباسی از ابریشم صورتی و ساتن سفید پوشید که با تور سر به سبک عروس‌های اروپایی کامل می‌شد. زنان درباری نیز برای اولین بار لباس‌هایی یقه‌باز به سبک دهه ۱۸۷۰ میلادی پوشیدند.
انیس‌الدوله، سوگلی ناصرالدین‌شاه نیز در طول سال‌های متمادی در مقام رئیس اندرونی تاثیر بسزایی روی سلیقه و آرایش زنان ایرانی داشت. او توانست آرایش‌های زمخت و سنگینی را که پیش از آن باب بود، با آرایش ملایم و مد روز اروپا جایگزین کند. او همچنین در تغییر پوشش زنان نقش مهمی داشت.
این نمونه‌ها و نمونه‌های بسیار دیگر تاریخی بیانگر قدمت توجه به مد و لباس در ایران است و پرداختن به این حوزه مسئله دیروز و امروز نیست. به هر روی، این‌ها را گفتیم که برسیم به دوره حال حاضر و بگوییم در آغاز دهه ۹۰ بود که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بعد از ۳۲ سال تصمیم گرفت مد لباس را به‌رسمیت بشناسد و برای جلوگیری از غربی‌شدن آن در ایران، فعالیت کند. این وزارتخانه در کنار برگزاری جشنواره فیلم، تئاتر، هنرهای تجسمی فجر، جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر را نیز برگزار کرد و آن را به عنوان یک هنر شناخت.
اکنون حدود یک دهه از عمر این جشنواره می‌گذرد و نهمین دوره آن با هدف نگاهی نو به بازار، ایجاد فضای رقابتی سالم بین طراحان عرصه مد و لباس، تشویق طراحان به ارائه طرح و الگوهای به‌روز و نوآورانه، کمک به ارتقای سطح حوزه طراحی با الهام از نمادهای هنر ایرانی اسلامی و کشف استعدادهای نو با موضوع ویژه «فر گلستان» در حال برگزاری است. هرچند این جشنواره تا تعیین مد لباس ایرانی راهی طولانی دارد.
در یک روز سرد زمستانی به بوستان گفت‌وگو، محل دائمی برگزاری نمایشگاه‌های شهرداری رفتیم و سری زدیم به نهمین جشنواره مد و لباس فجر. از درِ ورودی سالنی وارد شدیم که گوش تا گوش غرفه‌های نهادهای خصوصی و دانشگاهی، مراکز و موسسات آموزش طراحی، الگوسازی، دوخت، چاپ و نقاشی روی پارچه قرار داشتند و هر کدام مشغول معرفی فعالیت‌های خود به بازدیدکنندگان بودند. برخی از آنها از این فرصت استفاده کرده بودند و ضمن معرفی دوره‌های آموزشی‌شان علاقه‌مندان را ثبت‌نام می‌کردند. برخی نیز بساط آموزش را همان‌جا پهن کرده بودند و در قالب کارگاه به بازدیدکنندگان آموزش کارهای هنری می‌دانند و نظرشان را جلب می‌کردند. دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و انجمن‌های علمی فعال در حوزه‌های نساجی، طراحی و دوخت لباس هم در این جشنواره حضور داشتند و آثار خود را به نمایش گذاشته بودند.
حضور واردکنندگان و فروشندگان چاپ طرح روی پارچه و خدمات مربوط به آن و همچنین شرکت‌های چاپ بروشور، لیبل لباس و انواع چرخ‌خیاطی و مانکن نیز از دیگر جاذبه‌های این رویداد فرهنگی بود. علاوه بر این مجلات و ناشران مربوط به حوزه دوخت و طراحی لباس هم غرفه‌هایی را به خود اختصاص داده بودند و سرگرم پاسخگویی به مراجعه‌کنندگان بودند.
وارد سالن اصلی شدیم و آثاری را دیدیم که به دست هنرمندان ایرانی طراحی و دوخته شده بود و بخش رقابتی جشنواره را تشکیل می‌دادند. از بین ۱۵۰۰ تصویرسازی مد و لباس که به دبیرخانه ارسال شده بود، ۷۸ اثر به نمایش گذاشته شده بود.
برخی غرفه‌ها در طبقه همکف مانند غرفه استان گلستان پارچه و نوارهای دست‌دوز ایرانی را برای فروش در معرض نمایش گذاشته بودند و آنچه بیش از هر چیز خودنمایی می‌کرد نمونه لباس‌هایی از کشورهای افغانستان، قزاقستان، کره جنوبی، آذربایجان، اندونزی و... بود.
نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی نیز از بخش‌های جانبی این جشنواره بود که جدول مربوط به روزهای آتی را در ادامه مشاهده می‌کنید.
با هزار امید و آرزوی هرچه بهتر برگزار شدن و استقبال بیش از پیش مردم و هنرمندان در سال‌های آتی بوستان را ترک کردیم و چه خوش گفت سیده مرضیه شفاپور، دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور، در بخشی از پیامش به نهمین جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر: «نحله‌های فرهنگی و اجتماعی، اندیشه‌های فراگیر اعتقادی و دینی که مردمان جوامع گوناگون خود را ملزم به رعایت آن در تمامی اعصار بشر کرده‌اند نیز تاثیر عمیقی بر سیر تحولی پدیده‌ای تحت عنوان پوشاک و لباس برجای گذاشت و این فرایند همچنان پویا و متحول ادامه یافت تا این زمان که ما دیگر به پوشاک و لباس تنها به‌منزله وسیله‌ای برای پوشانندگی نظر نکنیم. اما پوشاک و لباس و فرم و سبک طراحی و تولید آن، روزگاری است که علاوه بر وسیله‌ای برای حفظ و نگهداری ابدان بشر از گزندهای طبیعی و مصنوعی، رسالت دیگری نیز بر عهده دارد و آن فرهنگ‌سازی و انتقال مفاهیم فرهنگی است؛ همچون زبان و دیگر مظاهر علوم انسانی که وقتی در معرض آن قرار می‌گیریم، مجموعه خصایص، ویژگی‌ها، اصالت‌های قومی و تمدنی مردمان جوامع گوناگون از آن استفاده می‌شود.
چنین است که این حوزه بر اساس قطور و حجیم شدن عرصه‌های گفتمانی و درگیری بسیاری از علوم که پوشاک و لباس از آبشخور آنها به بن‌مایه‌های نظری و تفکری به‌منظور ارائه نقد و نظرهای گوناگون که سیر تحولی و پیشرفت آن را موجب می‌شود، پهنه‌ای را ایجاد می‌نماید و هرچه در این گستره پیش می‌رویم و در عمق آن جست‌وجو می‌کنیم با پدیده‌ای مواجه می‌شویم که منعطف بوده و گویا هر آنچه به آن می‌پردازیم پایانی را برایش متصور نیست.
در این اوضاع و شرایط و با فرض آن‌که مد و لباس در کشورمان با وجود همه اتفاقات خوبی که شاهدش بودیم، پدیده‌ای نوظهور است، ملزم به آن هستیم که از خلال برگزاری رویدادهایی در این عرصه به تعریفی پویا و هدفمند از آنچه در حال وقوع در ایران و جهان است برسیم، تعریفی که حاصل تجمیع همه آراء و نظرات، دستاوردها و دغدغه‌ها و آمال و آرزوی فعالان، طراحان و تولیدکنندگان خدوم، ساعی و دلسوز این عرصه است و به نظر می‌رسد جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر که در آستانه برگزاری نهمین دوره آن هستیم، این فرصت و مجال را به دست می‌دهد که علاوه بر نقد و نظر داشته‌هایمان، به افق‌های روشن و امیدوارانه در این حوزه بیندیشیم و نظر بیفکنیم.» این جشنواره تا تعیین مد لباس ایرانی راه درازی دارد ولی حضورش برای لباس و مد ایران غنیمت است.
- پیام سیدعباس صالحی به نهمین جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر
سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز خطاب به نهمین جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر پیامی صادر کرد که مشروح متن پیام بدین شرح است: «جشنواره‌های فرهنگی و هنری فجر در راستای پاسداشت ایام پیروزی انقلاب اسلامی ایران، نو به نو از راه می‌رسند و خدا را شکر که در هر دوره، هر کدامشان را در اوج شکوفایی و پویایی نسبت به ادوار گذشته، شاهد و ناظریم؛ چه آن‌که از پس سال‌ها برگزاری موفق، اکنون در آستانه میانسالی است و چه آن‌که همچون جشنواره مد و لباس فجر همچنان دوران کودکی را طی می‌کند و می‌رود که نوجوان و بالنده شود. با این وجود، نه آن‌که صاحب تجربه چند دهه‌ای است را باید رویدادی کامل و پخته دید و نه این‌که همچنان عمرش به یک دهه نرسیده را باید دست کم گرفت و البته در منظری عمیق‌تر باید به این مسئله اندیشه کرد که دیگر نباید به هیچیک از این رویدادها که فلسفه وجودیشان گرامیداشت فجر انقلاب است به چشم صرفاً برگزاری یک جشن و دورهمی نگاه کرد.
جشنواره‌های فجر و به‌ویژه جشنواره مد و لباس فجر، آینه تمام‌نمای سعی و کوشش یک‌ساله فعالان عرصه‌های تخصصی فرهنگ و هنر این سرزمین هستند که باید با نگاهی به ادوار گذشته و صدالبته با پشتوانه ریشه‌های عمیق تمدن ایرانی و اسلامی خاک پاک میهن، سعی در بهبود هر چه بیشتر و مؤثر فضای فرهنگی جامعه ایرانی داشته باشند و از همه مهم‌تر مد و لباس کشور که باید با تأسی از باور ایرانی و اسلامی، رویداد جشنواره‌ای آن تبدیل به الگویی شود که تأثیرات عمیق و مطلوب آن در میان آحاد مردم اجتماع، بیش از پیش مشهود باشد.
باید مقدمات و زمینه لازم فراهم شود تا هر اثر و دستاورد مطلوب عرضه شده در این جشنواره که براساس نگاه دغدغه‌مند و دلسوزانه طراحان و تولیدکنندگان در آن شرکت داده می‌شود، به تولید انبوه رسیده، به طرز شایسته‌ای تبلیغ شود و آنچنان مخاطب مصرف‌کننده این اقلام را به اغنا و خودبسندگی برساند که او با این فرهنگ‌سازی در آینده نزدیک، دیگر هیچ کالایی را غیر از تولیدات مد و لباس ایرانی و اسلامی اختیار و مصرف نکند؛ این امر باید رسالت اصلی دست اندرکاران این جشنواره و به تبع آن سیاستگذاری کلان بنیاد ملی مد و لباس کشور قرار گیرد. راه سختی را در تحقق این مهم پیش رو دارید اما باید اذعان کرد که این امر شدنی است. خدا قوت و دست مریزاد.
سیدعباس صالحی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی»
► شایان ذکر است که نهمین جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر که ۲۴ بهمن در بوستان گفت‌وگو آغاز به کار کرده، تا ۲۹ بهمن در همین مکان میزبان بازدیدکنندگان است.