همشهری آنلاین- فاطمه عباسی؛ این روزها در حالی می‌گذرد که در سومین ماه از زمان شیوع ویروس کرونا هستیم. تا پیش از این، کلمه "کرونا" برای اغلب مردم به معنای تاج خورشید بود و رصد آن در زمان کسوف کامل برای ما که به تلسکوپ‌هایی نظیر سوهو دسترسی نداریم تجربه ای بی‌نظیر را رقم می‌زد. تداعی دیگر این واژه، صورت فلکی تاج (اکلیل) شمالی بود که این شب‌های آخر سال، حوالی نیمه شب بین صورت‌های فلکی هرکول و گاوران قابل رویت است.
همانطور که ویروس‌های خانواده کرونا به دلیل شاخه‌های پروتئینی پیرامون هسته اصلی، شکلی شبیه تاج یا کرون پیدا می‌کنند، وجه تسمیه تاج خورشید و صورت فلکی تاج نیز از همین شباهت ظاهری ناشی شده است و البته با افسانه‌هایی شنیدنی نیز همراه هستند.
اما این تمام ماجرای کلمه "کرونا" نیست؛ از تویوتا کرونا به عنوان خودرویی کامپکت که در فاصله سالهای ۱۹۵۷ تا ۲۰۰۱ به بازار عرضه می‌شد، تا نوشیدنی کرونا که در مکزیک تولید می‌شود، تا گروه‌ها و قطعات موسیقی و حتی محله یا یک شهر از جمله شهر کرونا در ایالت کالیفرنیای آمریکا، همگی بعد از شیوع ویروس جدید در حال تجربه کردن وضعیتی متفاوت هستند. و دقیقا به همین دلیل است که کمیته بین‌المللی طبقه‌بندی ویروس‌ها (ICTV) با وجود بیش از ۷۱۱۱ زبان زنده در جهان، وظیفه‌ای دشوار در نامگذاری ویروس‌ها دارد.
پیش از این و در سال ۲۰۰۹ زمانیکه آنفولانزای H۱N۱ به یک پاندمیک تبدیل شد، آنفولانزای مکزیکی نامیده می‌شد. این تقریبا یک رسم قدیمی در نامگذاری ویروس‌هاست که آنها را به نام اولین محلی که شیوع ویروس جدید در آنها گزارش می‌شود نام دهند. رسمی که البته تبعات خاص خود را داشته است.
به گزارش بی‌بی‌سی، در مورد ویروس H۱N۱، که از خانواده ویروس‌های خوکی است و تا مدت‌ها آنفولانزای خوکی نیز نامیده می‌شد، رژیم اسرائیل اعلام کرد که از نامیدن این بیماری با عنوان "خوکی" خودداری می‌کند و آن را آنفولانزای مکزیکی خواهد نامید زیرا این اسم در بین یهودیان و مسلمانان به دلایل مذهبی و پرهیز این ادیان از خوک، اسمی توهین‌آمیز تلقی می‌شود. این اعلام با واکنش رسمی سفارت مکزیک همراه شد زیرا هیچ کشوری تمایل ندارد نام سرزمینش با نام یک بیماری کشنده گره بخورد.
موارد مشابه دیگری نیز در تاریخ بیماری‌ها یافت می‌شود؛ ویروس ماربورگ، تب خونریزی دهنده‌ای به نام یک شهر دانشگاهی در آلمان؛ ویروس هندرا که به نام منطقه‌ای در حومه شهر بریزبین استرالیا شناخته می‌شود، محلی که اولین موارد ابتلا در آن گزارش شد؛ اسم ویروس زیکا نیز از نام جنگلی در اوگاندا گرفته شده است. آنفولانزای فوجیان اسم ایالتی در چین را روی خود دارد و ابولا به اسم یک رودخانه در جمهوری کنگو نامگذاری شده است؛
به گزارش گاردین اما به یاد ماندنی‌ترین بیماری، آنفولانزای اسپانیایی است که در سال ۱۹۱۸ در جهان شایع شد و به دلیل جنگ جهانی اول، خبر همه‌گیر شدنش فقط در اسپانیا که کشوری بی‌طرف بود سانسور نشد. این نامگذاری تا مدت‌ها مردم اسپانیا را دچار مشکل کرده بود.
در مورد ویروس جدید نیز اوضاع به آن خوبی که باید پیش نرفت! ویروس کرونای جدید از ابتدا به نام ویروس ووهان، شهری که شیوع این ویروس از آنجا آغاز شد، شناخته شد و خسارتی که نباید به این شهر چین وارد آمد زیرا طی هفته‌ها، هزاران تیتر خبری در سراسر دنیا، آن را به این شهر ربط دادند؛ هر چند تنها گذشت زمان می‌تواند واقعیت را مشخص کند. در حال حاضر حدود ۱۷ گونه ویروس نام "ووهان " را روی خود دارند که بیشتر آنها برای انسان خطرناک نیستند.
میکروسکوپ الکترونی عبوری
به گزارش ووکس، بیماری ناشی از ویروس کرونای جدید، اکنون نام رسمی خود را دارد؛ نامی که اغلب با نام ویروس منشا در هم آمیخته می‌شود. "کووید۱۹" که از اختصار در حروف این عبارت ایجاد شده است: COronaVIrus Disease ۲۰۱۹. این ویروس یکی از اعضای جدید خانواده ویروس‌های کرونا است که به لحاظ پاتوژنیک (بیماری زائی) خواهر ویروس سارس که منجر به مشکلات حاد تنفسی می‌شود، به حساب می‌آید.
تدروس ادهانوم، مدیر کل سازمان جهانی بهداشت، در مصاحبه ای مطبوعاتی اعلام کرد که این سازمانبه دنبال نامی بود که به یک موقعیت جغرافیایی، یک حیوان، یک فرد یا یک گروه از افراد اشاره نکند و در همین حال قابل تلفظ و مربوط به بیماری باشد. این یکی از دلایلی است که توافق عمومی برای نامگذاری ویروس‌ها را سخت می‌کند؛ یک انتخاب اشتباه می‌تواند به بدنامی یک منطقه، ویرانی یک صنعت و حتی بحرانی سیاسی بیانجامد.
در جریان شیوع آنفولانزای H۱N۱ در سال ۲۰۰۹ که در ابتدا به نام آنفولانزای خوکی شناخته شد، پرورش‌هندگان خوک علیه این نام دست به اعتراض زدند زیرا مردم به اشتباه فکر می‌کردند گوشت خوک ممکن است آلوده باشد و این مسأله خسارات زیادی به کسب و کار آنها وارد کرد. در واقع با وجود این که این ویروس در بدن خوک وجود دارد اما تصور بر این است که از طریق حیواناتی دیگر، احتمالا پرندگان مهاجر، به انسان‌ها منقل می‌شود. بنابراین مشکل اصلی خود خوک‌ها نبودند. با این حال دولت مصر دستور کشتار تمامی گله‌های خوک را صادر کرد.
مثال دیگر نورو ویروس است که که باعث اسهال و استفراغ می‌شود و به سرعت هم سرایت می‌کند. سال ۲۰۱۱ یک مرد ژاپنی به دلیل نامگذاری این ویروس از کمیته بین‌المللی طبقه‌بندی ویروس‌ها شکایت کرد چون نام خانوادگی " نورو" در ژاپن بسیار متداول است؛ بیش از 19 هزار نفر در ژاپن این نام خانوادگی را دارند. این سازمان نام "ویروس نورواک" را به جای آن پیشنهاد داد اما دیگر دیر شده بود زیرا نام "نورو ویروس" در بین عموم مردم جا افتاده بود.
در مورد بیماری کووید۱۹، برخی معتقدند استفاده از چنین نامی که درکش دشوار است ابعاد خطرناک آن را منعکس نمی‌کند و باعث می‌شود وسط عموم مردم جدی تلقی نشود؛ اما دکتر سلیگان، دانشیار مردم شناسی و بهداشت جهانی در دانشگاه نورث‌وسترن، گفت اطلاعات زیادی پیرامون جنبه‌های خطرناک این ویروس منتشر شده است و به نظر می‌رسد عموم جامعه آن را جدی خواهند گرفت.
گذشته از این، این ویروس و این بیماری به هر اسمی که نامیده شوند، تغییری در اوضاع خطرناکی که همه‌گیری آن برای مردم جهان به وجود آورده است ایجاد نخواهد کرد. بهتر است با حفظ آرامش، رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی را سرلوحله زندگی روزمره خود قرار دهیم تا هرچه زودتر به شرایطی پایدار و تحت کنترل در جامعه دست پیدا کنیم.