به گزارش همشهری آنلاین به نقل از خراسان، هزاران سال است که بیماری‌های عالمگیر در جهان وجود دارند و بشر از همان سال‌های نخستین حیات اجتماعی خود با آن‌ها روبه رو بوده است. نخستین اشاره های منابع تاریخی به بیماری‌های همه گیر را شاید بتوان به شیوع چنین بیماری در سال ۴۳۰ قبل از میلاد مسیح و در طول «جنگ‌های پلوپونزی» (جنگ‌هایی که بین متحدان دولت شهر آتن و متحدان اسپارت در یونان رخ داد) نسبت داد. خبرگزاری الجزیره، طی گزارشی به بررسی ۱۰ بیماری همه گیر پرداخته است که باعث تحولات چشمگیر در جامعه بشری شده‌اند.
بیشتر بخوانید: هجوم بیماری به ایران؛ اسفند ۲۱ تا اسفند ۹۸ | از ماجرای شیخ بلژیکی و نامه لهستانی‌ها تا ۱۲ لحظه ماندگار کرونا
- طاعون ژوستینین و افول امپراتوری روم| (۵۴۱-۷۵۰)
«طاعون ژوستینین»، یک همه‌گیری جهانی بود که امپراتوری بیزانس و به ویژه پایتخت آن کنستانتینوپول (= قسطنطنیه-استانبول) و همچنین پادشاهی ساسانی (ایران) و بندرهای سراسر حاشیه دریای مدیترانه را درگیر خود کرد. این طاعون یکی از کشنده‌ترین طاعون‌های تاریخ بود که در حدود دو قرن شیوع خود ۲۵ تا ۵۰ میلیون نفر (۱۳ تا ۲۶ درصد جمعیت جهان در زمان آغاز آن) را طعمه مرگ کرد. تخمین زده می‌شود که طاعون ژوستینین جمعیت قاره اروپا را ظرف تنها ۱۲ ماه به نصف کاهش داد و در زمان اوج شیوع خود روزانه جان پنج هزار نفر را می‌گرفت.
«پروکوپیوس»، یکی از مورخان یونانی آن عصر، این همه‌گیری را جهانی توصیف می‌کند. این طاعون نام خود را از ژوستینین یکم گرفته است که در زمان شیوع آن، امپراتور روم شرقی بود. ژوستینین خود به این طاعون مبتلا شد ولی جان سالم به‌در برد.
به گفته منابع تاریخی، گسترش این بیماری همه گیر به متوقف کردن فعالیت‌های تجاری و تضعیف امپراتوری روم منجر شد. این امپراتوری بسیاری از متصرفات خود در شمال آفریقا، شرق اروپا و غرب این قاره را از دست داد.
- مرگ سیاه و زوال فئودالیسم در اروپا| (۱۳۴۷-۱۳۵۱)
«مرگ سیاه» یک اپیدمی طاعون است که کل اروپا را در سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۱ میلادی دربرگرفت. این اولین همه‌گیری بزرگ اروپا نیست ولی اولین اپیدمی بود که به‌طور دقیق توسط مورخان توصیف شد. تعداد مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری کاملاً مشخص نیست، اما برآورد آن حدود یک چهارم تا یک سوم جمعیت اروپا یا ۲۵ میلیون نفر طی این سه سال است. در همان دوره، تقریباً همین تعداد کشته در آسیا برآورد می‌شود. یکی از مهم ترین پیامدهای این بیماری همه گیر، آغاز زوال شیوه زندگی فئودالی در اروپا بود چرا که بسیاری از نیروهای کار (دهقانان و کشاورزان) از میان رفته بودند.
- آبله و استعمار قاره آمریکا| (سده‌های ۱۵ و ۱۷)
اروپایی‌ها هنگام ورود به قاره آمریکا در سال ۱۴۹۲ تعدادی از بیماری‌های همه گیر جدید را نیز به وجود آوردند. یکی از این بیماری‌ها آبله مرغان، نوعی بیماری عفونی بود که حدود ۳۰درصد از مبتلایان را به کام مرگ کشاند. بر اساس برخی گزارش ها، در این دوره، آبله تقریبا ۲۰ میلیون نفر یا حدود ۹۰درصد از جمعیت قاره آمریکا را کشت. این اپیدمی به اروپایی‌ها کمک کرد تا استعمار و توسعه مناطق تخلیه شده را تغییر دهند.
- وبا و توزیع ناعادلانه ثروت| (۱۸۱۷ – ۱۸۲۳ میلادی)
این بیماری همه گیر، پیش از آن که یک پزشک انگلیسی به نام «جان اسنو» بتواند اطلاعاتی درباره راه‌های محدود کردن شیوع آن به دست آورد، جان میلیون‌ها نفر را در شبه قاره هند و اطراف آن گرفت. سازمان بهداشت جهانی بیماری وبا را - که سالانه بین ۱.۳ تا ۴ میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا می‌کند - به عنوان یک بیماری همه گیر «فراموش شده»، توصیف کرده است. از آن جایی که عفونت وبا به دلیل خوردن غذا یا آب آلوده به میکروب‌های خاص ایجاد می‌شود، این بیماری توانسته است در کشورهایی که از توزیع ناعادلانه ثروت و نبود توسعه اجتماعی رنج می‌برند، به تعداد بی شماری آسیب برساند.
- آنفلوآنزای اسپانیایی و تلاش‌های جهانی| (۱۹۱۸ - ۱۹۱۹)
آنفلوآنزای اسپانیایی در آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و حتی قطب شمال و برخی جزایر دورافتاده اقیانوس آرام فراگیر شد. بیش از نیم میلیارد نفر به آنفلوآنزای اسپانیایی مبتلا شدند که از این تعداد بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر جان خود را از دست دادند.
این میزان تلفات جهان را به این مسیر سوق داد که تلاش خود را برای مبارزه با چنین بیماری‌های عالم گیری، افزایش دهند.
- آنفلوآنزای هنگ کنگ و اهمیت واکسن| (۱۹۶۸ - ۱۹۷۰)
«آنفلوآنزای آسیایی» در سال ۱۹۵۷ شیوع یافت و به آنفلوآنزای «هنگ کنگ» معروف شد. اعتقاد بر این بود که ویروس آنفلوآنزای هنگ کنگ، جهش یافته ویروسی است که مسئول بیماری «آنفلوآنزای آسیایی» بود که پس از ۱۰ سال دوباره ظاهر شده بود. تخمین زده می‌شود که این ویروس حدود یک میلیون نفر را که ۰.۱ آن‌ها در ایالات متحده بودند، به کام مرگ کشاند.
به طور کلی، این بیماری همه گیر به جامعه بهداشت جهانی کمک کرد تا نقش حیاتی عملیات واکسیناسیون را در پیشگیری از شیوع بیماری‌های بعدی درک کنند.
- سندروم حاد تنفسی و کارایی قرنطینه| (۲۰۰۲-۲۰۰۳)
سندروم حاد تنفسی (سارس) در سال ۲۰۰۳ و در استان «گوانگدونگ» چین شیوع پیدا کرد. با این حال، عواقب شیوع سندروم حاد تنفسی ۲۰۰۳ به دلیل واکنش شدید به بهداشت عمومی توسط مقامات جهانی، از جمله جداسازی مناطق آسیب دیده و افراد آلوده یا به عبارت بهتر اعمال قرنطینه، تا حد زیادی محدود بود.
- آنفلوآنزای خوکی و یک هشدار جدید |(۲۰۰۹-۲۰۱۰)
این بیماری نوع جدیدی از ویروس آنفلوآنزا بود که در سال ۲۰۰۹ ظاهر شد. در زمان اوج شیوع این آنفلوآنزا، بیش از ۶۰ میلیون نفر در ایالات متحده آلوده شدند و تعداد کشته‌شدگان جهانی، بنا بر برخی آمارها از ۱۵۱ تا ۵۷۵ هزار نفر نیز ذکر شده است. این بیماری ویژگی عجیبی داشت چرا که بیش از ۸۰ درصد مرگ و میر ناشی از آن مربوط به گروه‌های سنی زیر ۶۵ سال بود.
- ابولا و هزینه‌های هنگفت مالی| (۲۰۱۴ - ۲۰۱۶)
این ویروس برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ در یک دهکده کوچک در کشور آفریقایی «گینه» ظاهر شد و در ادامه به تعداد کمی از کشورهای همسایه در غرب آفریقا نیز شیوع یافت. این ویروس از ۲۹۶ هزار آلوده در کشورهای گینه، لیبریا و سیرالئون بیش از ۱۱ هزار نفر را کشته است. همچنین تخمین زده می‌شود که ویروس ابولا، بیش از چهار میلیارد دلار هزینه به این کشورها تحمیل کرده باشد.
- کووید ۱۹| (دسامبر ۲۰۱۹)
در اواخر سال گذشته میلادی بود که گونه‌ای جدید از کروناویروس‌ها که بعدها COVID-۱۹ نامگذاری شد، در منطقه ووهان استان هوبی چین کشف شد. در این مدت زمان اندک این ویروس توانسته بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر را در بیش از ۲۰۰ کشور جهان آلوده کند و جان بیش از ۷۰ هزار نفر را بگیرد. با این حال هنوز پیامدهای ناشی از این ویروس به پایان نرسیده است.