همشهری آنلاین - فرخنده رفائی: بسته شدن مرزهای صادراتی و توقف پروازهای بین‌المللی به‌ویژه پروازهای تجاری به دنبال شیوع کرونا در ایران، بازار کالاهای صادراتی را تحت تاثیر قرار داده و تقاضای واردات از ایران را به شدت کاهش داده بود اما با همه‌گیر شدن این ویروس، به ویژه گسترش شدید بیماری در اسپانیا که اولین مقصد صادراتی زعفران ایران بود و اعمال سیاست‌های بهداشتی و ایمنی پیشگیرانه در این کشور صادرات زعفران عملا متوقف شد.
نایب‌رئیس شورای ملی زعفران کشور در گفت‌و گو با همشهری آنلاین در این زمینه می‌گوید: کل صادرات زعفران کشور از مسیر هوایی صورت می‌گیرد و در حال حاضر با توقف پروازها صادراتی هم صورت نمی‌گیرد. غلامرضا میری با بیان اینکه تقاضا و درخواستی هم برای خرید زعفران وجود ندارد ادامه می‌دهد: از ۲۱ اسفند سال گذشته تمام بارهای سفارشی در انبارهای صادرکنندگان باقی مانده و سفارش‌دهندگان به دلیل مشکلات انبارداری و ترخیص حاضر به دریافت بار نبودند، به همین دلیل اکثر شرکت‌های صادراتی از ۲۵ اسفندماه در تعطیلی به سر می‌برند.
از ابتدای اسفندماه ۹۸، به دنبال انتشار اخبار گسترش کرونا در ایران آمار صادرات زعفران روندی کاهشی را آغاز کرد و با اینکه رقم صادرات تا پایان بهمن‌ماه ۹۸ از آمار مدت مشابه سال ۹۷ پیشی گرفته بود معاملات داخلی و خارجی کاهش یافت که این موضوع افت قیمت زعفران را نیز به دنبال داشت. به گفته نایب‌رئیس شورای ملی زعفران تا پایان بهمن ماه ۹۷ رقم صادرات زعفران که ۹۵ درصد آن از خراسان تامین می‌شود ۲۲۴ تن و در پایان بهمن ۹۸ این رقم ۲۲۷ تن بوده اما شیوع کرونا این روند رو به رشد را متوقف و صادرات را تعطیل کرد. کاهش معاملات، قیمت این محصول را کاهش داده به طوری که قیمت ۹ تا ۱۱ میلیون تومانی هر کیلوگرم زعفران تا پیش از آغاز اسفندماه، به ۸ تا ۱۰ میلیون تومان در اواسط این ماه رسید اما در این نقطه هم متوقف نشد و روند کاهشی آن ادامه یافت، تا جایی‌که به گفته میری آخرین معاملات زعفران در بازار با رقمی بین ۶ تا ۹ میلیون تومان در هر کیلوگرم انجام گرفت.
- انباشت زعفران در انبارها
اقتصاد دنیا در رکود مطلق قرار دارد، صادرات و واردات در بیشتر کشورهای دنیا متوقف شده، هرروز کشورهای بیشتری درگیر کرونا می شوند و کشورهای آلوده از لحاظ کنترل بیماری در شرایطی غیرقابل پیش‌بینی قرار دارند، در چنین شرایطی نمی‌توان حتی به طور تخمینی زمانی را برای بازگشایی دوباره بازارهای دنیا و از سرگیری روابط تجاری بین‌المللی تعیین کرد. رسوب کالاهای صادراتی در انبارها نه‌تنها کیفیت را به‌ویژه در کالاهای کشاورزی کاهش می‌دهد بلکه بازار را نیز پس از رفع بحران کرونا با پیک عرضه مواجه می‌کند و کاهش بیش از پیش ارزش و قیمت کالاها دور از انتظار نیست. تمام واحدهای عرضه‌کننده زعفران در اسفندماه خرید خود را انجام داده‌اند در حالی که به دلیل شرایط ایجاد شده موفق به فروش نشده‌اند، بنابراین وقتی بازار باز شود زعفران دارند و خریدی نمی‌کنند. همچنین به گفته نایب‌رئیس شورای ملی زعفران سازمان مرکزی تعاون روستایی نیز ۷۰ تن زعفران خریداری کرده که در انبارهای این سازمان موجود است. در ۵ انبار بورس نیز ۱۵ تن زعفران وجود دارد؛ کشاورزان هم نتوانسته‌اند در طول ۴ ماهی که از فصل برداشت گذشته، تمام محصول خود را بفروشند و مقدار قابل توجهی زعفران نیز نزد کشاورزان وجود دارد. حتی صادرکنندگان هم مقدار زیادی از سفارش‌های خود را ارسال نکرده‌اند.
میری که همزمان رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان نیز هست، نسبت به افت شدید قیمت این محصول بل بازگشایی بازارها هشدار می‌دهد و می‌گوید: ۸۵ درصد زعفران تولیدی کشور صادر می‌شود و شرایط بازار نیز تابع عرضه و تقاضاست. باید سیاست‌گذاری‌ها به گونه‌ای باشد که با مدیریت عرضه، از افت قیمت و متضرر شدن کشاورزان جلوگیری شود.
او همچنین با تمجید از سیاست خرید حمایتی زعفران می‌افزاید: ما هنوز نمی‌دانیم این شرایط تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؛ زعفران یک کالای لوکس تلقی می‌شود که در شرایط فعلی رغبتی برای خرید آن وجود ندارد ضمن اینکه بخش خصوصی که خریدار عمده زعفران است درحال‌حاضر تعطیل است و درآمدی ندارد، به همین دلیل دولت و سازمان تعاون روستایی باید با خرید زعفران از کشاورزان مانع فعالیت واسطه‌ها شود و افت قیمت این کالا جلوگیری کند. در حال حاضر دلال‌ها به سراغ کشاورزان رفته‌اند و با این استدلال که ادامه بحران کرونا قیمت ها را بیش از این کاهش خواهد داد پیشنهاد خرید محصولشان را با ۲ میلیون تومان زیر قیمت به آنها داده‌ند.
میری معتقد است اگر این سازمان با سودی مشخص محصولات مانده در انبارها را به واحدهای صادراتی یا بسته‌بندی بفروشد، با عادی شدن شرایط تمامی محصول صادر می‌شود و ضرری متوجه کشاورزان نخواهد شد.
نایب‌رئیس شورای زعفران پیشنهاد دیگری نیز برای دولت دارد و آن این است که اگر به هردلیل توان یا اراده‌ای برای خرید زعفران‌های مانده نزد زعفران‌کاران وجود ندارد، تسهیلاتی که به سازمان تعاون روستایی ارائه می‌شود در اختیار واحدهای صادراتی قرار گیرد تا آنها با خرید محصول، دست واسطه‌ها را کوتاه کنند.
- پیش‌بینی کاهش ۵۰درصدی قیمت جهانی زعفران
بر اساس آمارهای وزارت جهاد کشاورزی پارسال ۵۰۰ تن زعفران در ایران تولید شد که ۲۸۰ تن آن صادر شد. به دلیل فعالیت شرکت‌های متفرقه و غیررسمی، آمار دقیقی از مصرف داخلی موجود نیست اما برآوردها حاکی است تا ۲۰ درصد از زعفران تولیدی ایران به مصرف داخلی می‌رسد. بخش قابل توجهی از زعفران ایران نیز به طور قاچاق از کشور خارج می‌شود یا به طور قاچاق به کشورهای مقصد می‌رسد. در سال گذشته ۱۵ تن زعفران به شکل قانونی و از مبادی رسمی به افغانستان صادر شده در حالی‌که افغانستان واردات زعفران از ایران را برای حمایت از تواید داخلی خود، ممنوع کرده‌است. اما همه گیری کووید۱۹ حتی آمار قاچاق زعفران را نیز به صفر رسانده است، چون علاوه بر سختگیری کشورهای مقصد برای واردات کالا، افت شدید قیمت صرفه اقتصادی قاچاق را نیز از بین برده‌است.
قبل از شیوع ویروس کرونا قیمت جهانی زعفران در بازارهای جهانی تا مرز یک هزار و ۱۰۰ دلار نیز رسیده بود اما علی حسینی، عضو شورای ملی زعفران هفته گذشته پیش‌بینی کرد پس از کرونا قیمت زعفران احتمالا به قیمت دهه ۶۰ بازگردد، یعنی چیزی در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ دلار برای هرکیلوگرم.