هشهری آنلاین – محمد بلبلی: این ساز نیز از خانواده ساز زهی مضرابی (زخمه‌ای) است که هم به وسیله مضراب و هم با انگشتان دست نواخته می‌شود و جزو سازهای «زه‌صداهایی مضرابی» قرار می‌گیرد.
البته این ساز قدیمی تالشی تقریبا به فراموشی سپرده شده و شاید بتوان گفت که منسوخ شده بود، اما با تلاش پژوهشگر تالشی «آرمین فریدی» دوباره احیا شد.
او عکسی قدیمی از ساز فراموش شده تمبوره را در کتاب «تالشان کیستند» دکتر علی عبدلی دید و سراغ پیشینه و یافتن اطلاعات درباره این ساز رفت. سپس با بررسی ادبیات شفاهی تالش متوجه شد کلمه تمبوره وجود دارد.
مردم شعرها و ترانه‌هایی درباره تمبوره می‌خواندند. تلفظ آن در زبان تالشی «تمبورَ» و در فارسی «تمبوره» است.
آرمین فریدی در منطقه تحقیق کرد. جست‌وجوهای ابتدایی ناامیدکننده بود، اما پس از سفرهای بسیار به کوه‌ها و روستاهای تالش بیش از ۱۰ نمونه تمبور با شباهت به هم و با قدمت بیش از صد سال پیدا کرد. چند نوازنده قدیمی را پیدا کرد که در لحاف مه کوهستان‌های تالش از نظرها پنهان بودند. با راهنمایی استاد «محمرضا درویشی» با «ایمران حیدری» آشنا شد و با چوب‌های مختلف شروع کردند به ساختن تمبوره. بدین صورت با راهنمایی استادان منطقه به اصل موضوع نزدیک شدند. نهایتا تمبوره تالش بازسازی و احیا شد.
ویژگی‌های ظاهری و ساختمانی تمبوره
تمبوره تالشی کوچک‌ترین ساز زهی مضرابی (زخمه‌ای) در نواحی مختلف ایران است. این ساز کاسه طنینی کوچکی به شکل تقریباً نیمه‌گلابی دارد و روی دهانه کاسه آن صفحه چوبی قرار می‌گیرد. کاسه طنینی به دسته‌ای نه چندان طویل متصل است که دستان‌ها روی آن بسته می‌شوند. تمبوره ۳ یا ۴ وتر دارد و کاسه و دسته آن به صورت یکپارچه ساخته می‌شوند. گوشی‌ها، سیم گیر، خرک، شیطانک و مضراب از دیگر اجزای ساختمانی این ساز محسوب می‌شوند.
کوک تمبوره
تمبوره تالشی به دو صورت کوک می‌شود:
- برای اجرای موسیقی تالشی
- برای اجرای موسیقی ترکی
تکنیک‌های اجرای تمبوره
تمبوره تالشی هم با مضراب و هم با انگشت‌های دست نواخته می‌شود. مضراب راست (تَک)، مضراب چپ (تَک)، ریز و تکرار سریع شکل‌های ریتمیک ـ متریک مشابه از مهم‌ترین تکنیک‌های دست راست هستند و کندن، پنجه کاری، تکیه و ویبراسیون عرضی از تکنیک‌های عمده دست چپ محسوب می‌شوند.
موارد و نوع استفاده تمبوره
تمبوره تالشی ساز همراهی‌کننده آوازها و مقام‌های تالشی است و معمولاً در مجالس عروسی و شادمانی به صورت تنها نیز نواخته می‌شود. همچنین از این ساز در اجرای ترانه‌های تالشی همراه با دایره در استان گیلان استفاده می‌شود.
جنس و مواد به کاررفته در ساختمان تمبوره
- کاسه و دسته یکپارچه: چوب‌های نَمدار، توت، افرا، بلوط
- صفحه: چوب‌های گردو، توت
- گوشی‌ها: چوب‌های آزاد، نمدار، افرا، بلوط
- سیم گیر: چوب، میخ فلزی
- خرک: چوب‌های گردو، توت
- وترها: سیم فولادی سفید، ابریشم (در قدیم)
- دستان‌ها: زه، ابریشم (در قدیم)، سیم نایلونی
- مضراب: پوست درخت گیلاس، شاخ