به گزارش همشهری آنلاین به نقل از فارس، اسفند سال ۹۸، مدارس کشور به دلیل پیشگیری از شیوع کرونا تعطیل شد؛ این تعطیلی موجب شد که نگرانی‌هایی از بابت کسری ساعات آموزشی دانش‌آموزان به وجود آید.
مسؤولان دستگاه تعلیم و تربیت برای جبران کسری ساعات آموزشی به دنبال چاره بودند و اولین کاری که انجام شد، هماهنگی با صدا و سیما بود تا تدریس دروس دانش‌آموزان از قاب تلویزیون انجام شود؛ به سرعت هماهنگی‌ها انجام شد و در ابتدا شبکه آموزش و بعد هم شبکه ۴ به آموزش دانش‌آموزان از طریق تلویزیون توسط معلمان و دبیران آموزش و پرورش پرداختند.
البته در کنار آموزش تلویزیونی، معلمان مدارس هم از طریق شبکه‌های اجتماعی به دانش‌آموزان خود درس می‌دادند و با ضبط صدا و تصویر خود و ارسال آن برای محصلان، کلاس درس مجازی تشکیل دادند.
به سراغ رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش رفتیم و درباره آموزش در دوره ابتدایی در این شرایط گفت‌وگو داشتیم.
* عنوان شده است که دانش‌آموزان ۷۰ درصد محتوای آموزشی را قبل از شیوع کرونا یاد گرفتند؛ اگر این عدد شامل دانش‌آموزان ابتدایی هم شود، از زمانی که آموزش‌های تلویزیونی شروع شد و در کنار آن، آموزش‌های مجازی که معلمان داشتند، چقدر به میزان یادگیری دانش‌آموزان اضافه شده است؟
* در دوره ابتدایی، دانش‌آموزان ارتباط نزدیک و ویژه‌ای با معلم خودشان برقرار می‌کنند؛ در آموزش تلویزیونی و مجازی اینگونه نیست و بنابراین چقدر می‌توان به عمق یادگیری در این روش‌ها امیدوار بود؟
این شرایط به وجود آمده، خاص است. یعنی موضوعی غیرمنتظره بوده و کسی نمی‌تواند ادعا کند که کیفیت ارتباطات در دنیای مجازی مثل کیفیت ارتباطات در دنیای واقعی است. در خانواده‌ها هم همینطور است. در عید امسال خانواده‌ها از طریق همین فناوری دید و بازدید را انجام دادند اما جای دیدار حضوری را نمی‌گیرد و کلاس درس هم همینطور است.
اعتقاد راسخ است که هیچ چیزی جای کلاس درس واقعی را نمی‌گیرد و از طرف دیگر جو عاطفی و احساسی حاکم در کلاس درس در یادگیری بسیار مؤثر است؛ در یکی از نماهای تدریس در فضای مجازی دیدم که معلمان چقدر خلاق و خوش ذوق هستند و ارتباطات قشنگی بین معلم و دانش‌آموز برقرار بود یعنی در عین اینکه فضا واقعی نیست اما با توجه به نوع ارتباطی که معلم برقرار می‌کند تا حدودی همان فضای عاطفی مانند کلاس برقرار می‌شود.
البته ما یکی از توصیه‌هایی که در همان اوایل تعطیلی مدارس داشتیم، این بود که معلمان سعی کنند در دوران ابتدایی، تماس کوتاه با دانش‌آموزان خود داشته باشند، صدایشان را بشوند و می‌دانیم خیلی از معلمان عزیز این کار را انجام دهند.
در هر صورت شرایط کلاس در فضای مجازی با شرایط کلاس در فضای حقیقی قطعا تفاوت دارد و می‌توان با خلاقیت فضای خوبی برقرار کرد.
* به نظر شما با توجه به ارتباطاتی که با دانش‌آموزان و خانواده‌ها دارید، چقدر دانش‌آموزان آموزش‌های تلویزیونی را جدی گرفتند و در آن ساعت مقرر برنامه را تماشا کردند؟
آموزش‌های تلویزیونی به خصوص در شهرهای کوچک و روستاها خیلی مورد توجه قرار گرفته است زیرا با توجه به شرایط مناطق دسترسی دیگری نداشتند و از آموزش‌های تلویزیون خیلی استقبال کردند. بازخوردهایی که داشتیم هرجا که خانواده، با مسؤولیت‌پذیری برنامه‌های تلویزیون را جزئی از تمرین و نظم دانسته و همراهی کرده، تأثیر داشته است؛ در دوره ابتدایی باید خانواده‌ها در کنار دانش‌آموز باشند.
در مجموع با توجه به آماری که از مدارس در سراسر کشور گرفتیم، به خصوص در مناطق دورافتاده و شهرهای کوچک، استقبال بسیار خوبی از آموزش‌ها داشتیم.
بر اساس بودجه‌بندی که هر سال داریم، این رقم اعلام شده است یعنی به طور میانگین تا آن زمان از سال تحصیلی(قبل از شیوع کرونا)، ۷۰ درصد محتوای کتاب درسی تدریس شده است اما اقدامات متعددی که انجام شده است از جمله آموزش تلویزیونی و آموزش مجازی معلمان، قطعا میزان یادگیری دانش‌آموزان را افزایش داده است ولی لازم است این اقدامات به صورت منسجم ارزیابی شود؛ در همین راستا وزارت آموزش و پرورش پلتفرم آموزشی را با عنوان «شاد» راه‌اندازی کرده است.
آن اقدامات در عین حال که خیلی ارزشمند است اما قابلیت ارزیابی فعالیت‌ها را نداریم و بنابراین باید محیطی وجود داشته باشد که در عین امن بودن، این قابلیت را داشته باشد تا مدیر بتواند معلم را نظارت کند، منطقه بتواند بر کار مدیر نظارت کند و به همین شکل نظارت به صورت جدی انجام شود.
با توجه به این زمان که صرف شده، ارزیابی را بر عهده معلم هر کلاس می‌گذاریم که با توجه به شرایطی که داشته است خودش، ارزیابی کند که دانش‌آموزان چه اندازه از محتوا را با توجه به فعالیت‌های انجام شده یاد گرفتند؛ بر فرض مثال اگر دانش‌آموزی به طور مرتب برنامه آموزش تلویزیونی را دنبال کرده باشد، مشخص است که بسیاری از محتواها تدریس شده است و این رصد را در ارتباط تعاملی در شبکه شاد، معلم انجام می‌دهد.
از سوی دیگر، معلم می‌تواند در زمان باقیمانده سال تحصیلی در بستر شبکه شاد به‌گونه‌ای هماهنگ کند که اطمینان حاصل کند که یادگیری دانش‌آموزان حتما تکمیل شده است.
* نظرتان درباره تدریس معلمان در آموزش‌های تلویزیونی چیست؟
تدریس معلمان خوشبختانه روز به روز شرایط کیفی بهتری دارد، با توجه به اینکه در یک زمان بسیار کوتاه، کار دشوار را عزیزان انجام دادند.
ببینید آمدن جلوی دوربین، به صورت زنده برنامه اجرا کردن و اینکه معلم خودش را در معرض نقد یک میلیون خانواده قرار دهد، کاری فوق العاده است. بارها گفتم بنده که عضو هیأت علمی دانشگاه هستم و سال‌هاست که تدریس می‌کنم اگر بگویند برو و زنده این درس‌ها را تدریس کن، کار راحتی نیست و به نظرم آموزگاران ما خوب از پس آن برآمدند.
هرچقدر هم جلوتر رفتیم، کیفیت برنامه‌ها افزایش پیدا کرد. البته ما یک محدودیت داشتیم و آن مشکل رفت و آمد بود؛ خیلی از معلمان در استان‌های مختلف کشور اعلام آمادگی کردند که تدریس داشته باشند اما به خاطر تردد، نمی‌توانستیم از آنها استفاده کنیم و باید از معلمان شهر و شهرستان‌های استان تهران استاده می‌کردیم. با توجه به شرایطی که داشتیم از زحمات این عزیزان خیلی راضی هستیم.
* در برخی شبکه‌های اجتماعی درباره آموزش معلمان در تلویزیون، مطرح شده بود که حقوقی به این معلمان نمی‌دهند؟
ما اعلام کردیم که هرچند زحمات این عزیزان قابل جبران نیست ولی با توجه به قراری که از قبل گذاشته بودیم و تأکید وزیر آموزش و پرورش، پیگیری کردیم حق الزحمه بدهیم هرچند که ارزش کار آنها خیلی بالاتر است ولی لحاظ کردیم.
* این آموزش‌ها در حال انجام است اما بحث‌ها و سناریوهای مختلف مطرح می‌شود که آموزش تا همینجا که دانش‌آموزان یاد گرفتند، پایان پذیرد و سال تحصیلی تمام شود؛ آقای حمیدی معاون تربیت‌بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش هم به سناریویی اشاره کرد که احتمال پایان سال تحصیلی دانش‌آموزان با همین محتوا وجود دارد؛ کدام سناریو جدی‌تر است و آیا قرار است سال تحصیلی با همین مقدار یادگیری پایان پذیرد؟
به نظرم صحبت‌های آقای حمیدی به صورت تقطیع شده، خبر شد؛ قبل و بعدش توضیحاتی داشت و عنوان کرد که یکی از سناریوهای مطرح، همین است؛ جلسات متعددی در این زمینه برگزار شده است اما با توجه به اینکه در حال حاضر بسترهایی فراهم شده است که می‌تواند جایگزین مدرسه باشد و بعدها هم به عنوان مکمل آموزشی استفاده می‌شود، آموزش و پرورش تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا مطابق شرایطی که اکنون وجود دارد، از همه امکانات استفاده کند تا در بستر فضای مجازی امن بتواند، یادگیری دانش‌آموزان را دنبال کند و ان‌شاءالله با توجه به کارهای کارشناسی که شده است، جلسه شورای عالی آموزش و پرورش برگزار شده و تصمیم نهایی گرفته می‌شود.
اجازه دهید تا زمانی که تصمیم نهایی گرفته نشده است، درباره احتمالات صحبت نکنم اما به یک اصل در آموزش و پرورش تکیه داریم و وزیر آموزش و پرورش هم روی این موضوع تأکید دارد و این است که ما از قطعا از تمام پتانسیل‌مان استفاده کنیم تا جایی که می‌توانیم آموزشمان را تداوم ببخشیم و در مناطق مختلف اطمینان حاصل کنیم که دانش‌آموزان دسترسی دارند و همینطور این اطمینان را حاصل کنیم که برنامه‌هایمان به‌گونه‌ای است وقتی سال آینده، دانش‌آموزان بخواهند سال تحصیلی را شروع کنند، ان‌شاءالله در پایه قبلی‌شان ضعفی در یادگیری نداشته باشند.
* یک بخش از این آمار، دانش‌آموزان مناطق عشایری و روستایی در مناطق محروم هستند که دسترسی نه به اینترنت و نه تلویزیون دارند، برای آنها چه کار کردید؟
ما یک دستورالعملی را تهیه کردیم و یک جلسه ویدئوکنفرانس اختصاصی داشتیم که تحت عنوان راهکارهای تداوم آموزش در مناطق محروم روستایی و عشایری و مناطقی که دسترسی به اینترنت ندارند و یا فناوری‌هایی را در اختیار ندارند، بود که بتوانند استفاده کنند حتی بعضی از مناطق ممکن است پوشش تلویزیونی نداشته باشند.
ما اینها را تقسیم‌بندی کردیم؛ یعنی جاهایی که تلویزیون دارند و اینترنت ندارند یا جاهایی که تلویزیون و اینترنت ندارند. کارهایی را در استان‌ها انجام داده بودند که با همدیگر به اشتراک گذاشتیم و بر اساس آن یک دستورالعملی تهیه کردیم.
بر اساس آن دستورالعمل، با توجه به شرایط دانش‌آموزان مشخص کردیم که از چه طریق همکاران ما پیگیری کنند تا بتوانند این اطمینان را حاصل کنند که دانش‌آموزان از آموزش برخوردارند. به طور مثال استان چهارمحال و بختیاری، درسنامه‌هایی را برای تمام پایه‌ها فراهم کرده بود و همراه با سی‌دی‌های آموزشی توسط راهبران آموزشی در اختیار دانش‌آموزان قرار گرفته بود.
استان خراسان جنوبی چندین درسنامه تهیه کرده بود؛ در استان خراسان شمالی از ظرفیت رادیو برای دانش‌آموزان عشایر استفاده شده بود؛ در استان فارس، معلمان در مناطقی که دانش‌آموزان تلویزیون نداشتند، موتور برق و وسیله‌ای برای پخش برده بودند و درس‌ها را پخش کرده بودند و نکته اشتراک تمام این برنامه‌ها این بود که اهتمام برای آموزش بود.
گزارشی را از استان‌ها بعد از ابلاغ دستورالعمل داشتیم که نمونه‌هایی را گفتم و با توجه به اهتمام همکارانمان در استان‌ها تلاش شده است که بتوانند از برنامه جایگزین استفاده کنند البته در برخی مناطق نیز شبکه آموزش پوشش استانی نداشت که هماهنگ شد که از طریق شبکه استانی پخش کند.
در دستورالعمل شبکه شاد هم از مدیران مدارس خواستیم که وقتی دانش‌آموزان را ثبت‌نام می‌کنند، اگر به هر دلیلی دانش‌آموزی امکان استفاده را نداشت مثلا سیستم یا اینترنت نداشت، با ذکر دلایل به ما اعلام کنند تا در برنامه‌ریزی‌ها اعمال کنیم و برنامه برای این دسته از دانش‌آموزان داشته باشیم.
والدین نگران امتحان دانش‌آموزان هستند، هم دانش‌آموزان تمام پایه‌ها و هم پایه ششم؟ چه کاری می‌خواهید انجام دهید که نگرانی والدین هم رفع شود؟
در رابطه با امتحانات دوره ابتدایی، بر اساس ارزشیابی توصیفی ـ کیفی، معلم محور اصلی است. ما هم در دستورالعمل‌ها و برنامه عملیاتی که داریم، با معلمان به این شکل کار را جلو می‌بریم که میزان یادگیری دانش‌آموز را ارزیابی کنند؛ فعالیت در شاد نیز می‌تواند یکی از معیار ارزیابی باشد و هرچقدر بچه‌ها در این شبکه حضور فعال داشته باشند می‌تواند به عنوان معیار عملکردی کمک کند.
درباره امتحان هماهنگ پایه ششم نیز در سال های گذشته به آن نقدهای وارد بود و امسال برگزار نمی‌شود زیرا خیلی کارکرد چندانی نداشت و اصلی کار ارزشیابی کیفی ـ توصیفی، زحمات معلمان است که در طول سال می‌کشند و بازخوردهایی است که به صورت فرایندی ارائه می‌دهند.
اما نکته مهم اطمینان یافتن از این است که بچه‌ها بتوانند به نحوی سال تحصیلی را به پایان برسانند که برای سال آینده، خیالمان راحت باشد که دانش‌آموزان پیش نیازهای لازم را دارند؛ یعنی دانش‌آموزی که می‌خواهد به پایه چهارم برود، پیش‌نیازهای لازم را کسب کرده باشد.
در دستور کار آموزش و پرورش نیز با توجه به شرایطی که پیش خواهد آمد، روی یک اصل تأکید کردیم که به گونه‌ای برنامه ریزی کنیم تا در شروع سال تحصیلی آینده این اطمینان را حاصل کنیم که دانش‌آموزان با کمک معلمان پیش‌نیاز سال جدید را فرا گرفته‌اند و یادگیری اتفاق افتاده باشد و اصل هم یادگیری است.
به همین دلیل خانواده‌ها نگران نباشند و تمام تلاشمان را به کار می‌بریم که بچه‌ها کمترین صدمه را از این جریان ببرند و خوشبختانه یک امتیاز بزرگی که داریم زحماتی است که معلم می‌کشند و مدیران مدارس که پای کار هستند.
خوشبختانه خانواده‌ها که به خصوص خانواده‌هایی که خیلی جدی و مسؤولانه شرایط را درک کردند که همه باید برای یادگیری دانش‌آموزان کمک کنند، پای کار هستند.
* پس قرار شد آزمون هماهنگ استانی امسال برای پایه ششم برگزار نشود؟
جمع بندی ها به این سمت است که آزمون پایه ششم را نداشته باشیم.
* نکته آخر، مطالبی که باید بگویید یا خانواده‌ها در جریان باشند؟
خیلی دلمان می‌خواهد که خانواده‌ها احساس مسؤولیت داشته باشند و دانش‌آموزان را به خصوص در پایه‌های پایین‌تر کمک کنند. هرچقدر بیشتر کمک کنند، مشکلات کمتر می‌شود. آن مسؤولیت پذیری ایجاب می‌کند که همه خانواده‌ها نقش خود را ایفا کنند.
اگر این اتفاق بیفتد، با توجه به اینکه با تلاش بسیار زیاد بستر بسیار خوبی فراهم شده است و با تأکید و اهتمام وزیر آموزش و پرورش روی امن بودن فضا، اپلیکیشن آموزشی و محیطی ایزوله ایجاد شده است، هرچه خانواده‌ها اهتمام بیشتری داشته باشند، می‌توانیم امیدوار باشیم نتایج بهتری حاصل شود.