همشهری آنلاین- مژگان مهرابی: «شهرستانی» قدیمی‌ترین بازار شرق تهران است و این‌طور که می‌گویند قدمتی بالای ۸۰ سال دارد. به رغم پیشینه کهن، از معماری قجری و طاق‌های ضربی بی‌بهره‌است و در واقع می‌توان گفت، راسته بازاری است ساده و عاری از نقش و نگار سنتی. اما هرچه هست جذابیت خودش را دارد. دلیلش هم تنوع اجناس و ارزانی آنهاست که پای بسیاری از شهروندان شرق پایتخت را به آنجا باز کرده است. از مرغ و ماهی و میوه و سبزی تا پوشاک و لوازم خانگی در این بازار به وفور یافت می‌شود. خلاصه اینکه اگر کسی قصد خرید هم نداشته باشد، دست خالی از این بازار بیرون نمی‌رود. اما نکته مهم اینکه بازار شهرستانی به رغم جذابیت، دردسرهایی هم دارد که صدای اعتراض همسایه‌هایش را درآورده است. نازیبایی محله به دلیل انباشت زباله، وجود جانوران موذی، بوی بد ناشی از ضایعات مرغ و ماهی، سدمعبر بساط‌گسترها از جمله مواردی است که شهروندان محله اسدی به آنها اشاره کرده و خواستار تهیه گزارش از مشکلات این بازار شدند.
بازار تقریباً بزرگی است، یک سرش به خیابان شهید منتظری و سر دیگرش به میدان امام حسین(ع) باز می‌شود. با اینکه تابلوی خیابان شهید مرتجایی در سراسر آن به چشم می‌خورد اما هنوز اهالی آن را به بازار شهرستانی می‌شناسند. خیابان مرتجایی یا به قول اهالی شهرستانی، معبر طویل و نه چندان عریضی است با کوچه‌های تو در تو که همه جور صنفی را در خود جای داده است. ورودی بازار ۲ مخزن زباله دیده می‌شود که ضایعات میوه و سبزی و جعبه‌های خالی از آنها سرریز شده و تلی از زباله را به وجود آورده است. بوی تند ماهی و ضایعات مرغ مشام را آزار می‌دهد. مرد ماهی فروش با صدای بلند تبلیغ می‌کند: «ماهی قزل زنده بدو بدو پشیمون نمی‌شی. » خانمی قیمت می‌پرسد و ماهی فروش قیمت را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «برو اگر هر جا ارزون‌تر بود ماهی را پس بیاورد. ماهی تازه است خانم. قلیه کرده تحویل می‌دم. » او خیلی فرز با چاقو سر و دم ماهی را می‌زند و آن را خرد می‌کند. ضایعات ماهی روی زمین می‌ریزد. مرتب چاقو را در ظرف آبی که پیش رو دارد می‌زند تا پولک‌ها را راحت جدا کند. لباسش از شدت آلودگی به سیاهی می‌زند و زن بی‌توجه به آن به ماهی فکر می‌کند که کیلویی ۱۰۰۰ تومان ارزان‌تر خریده است.
- موش‌ها جولان می‌دهند
سراسر بازار مرغ و ماهی‌فروشی زیاد است و البته همه‌شان با همین کیفیت کار می‌کنند. وضعیت قصابی‌ها هم بهتر از این نیست. به‌ویژه وقتی گوشت چرخ کرده تحویل مشتری می‌دهند. با این وصف هرچه دیدن مغازه‌های مرغ و ماهی‌فروشی حس مشمئزکننده‌ای ایجاد می‌کنند، تنوع سبزی و میوه‌های بازار چشمنواز و هوس‌انگیز است. به‌ویژه میوه‌های نوبرانه بهار که رنگ و لعاب‌شان با دل بازی می‌کند. و اگر از نازیبایی‌های بازار چشمپوشی کنیم، می‌توان گفت قدم زدن در این مکان، حال و هوای روزبازارهای شهرهای شمالی کشور را تداعی می‌کند. اما متأسفانه همسایه‌های این بازار چنین نظری را ندارند. بیشتر از دردسرهای بازار شهرستانی گله می‌کنند. «حمیده پناهی» ساکن خیابان منتظری می‌گوید: «از کثیفی این بازار به ستوه آمده‌ایم. البته الان نسبت به گذشته وضعیت بهتری پیدا کرده و شهرداری مرتب سرکشی می‌کند اما کاسبان این بازار زباله‌های خود را سر خیابان می‌گذارند. موش و گربه داخل زباله‌ها جولان می‌دهند. »
- گربه‌هایی شبیه پلنگ!
«حامد عطایی» تعمیرکار موتورسیکلت است و از نمای نازیبایی که بازار به محله داده گله می‌کند. می‌گوید: «یک لحظه آسایش نداریم. وانت‌بارها لحظه به لحظه وارد خیابان مرتجایی شده و بار می‌آورند. همیشه ورودی این خیابان ترافیک است. بعضی از مرغ‌فروشی‌ها ضایعات خود را داخل خیابان رها می‌کنند. اعتراض که می‌کنیم می‌گویند گربه‌ها هم باید غذا بخورند. گربه‌های محله ما بیشتر به پلنگ شبیه هستند. » جلو اغلب مغازه‌ها جنس چیده است. عطایی ادامه می‌دهد: «کسبه اینجا به روش خود بازار را اداره می‌کنند. هنگام غروب که مطمئن هستند مأموران شهرداری نمی‌آیند، دستفروش‌ها خیابان شهرستانی را قرق کرده تا نیمه‌شب اینجا بساط می‌کنند. همه جور جنسی می‌فروشند. سرقتی، دست دوم، معلوم نیست از کجا می‌آورند. در واقع همه جور آلودگی را به محله می‌آورند. با وضعیت کرونا حضور این دستفروش‌ها می‌تواند سلامت اهالی محله را به خطر بیندازد. بهداشت در اینجا آن‌طور که باید رعایت نمی‌شود. حتی در روزهای تعطیل هم این بازار فعالیت می‌کند. »
- درآمدزایی به کسب طایفه‌ای
خیابان پروین یکی از فرعی‌های خیابان مرتجایی است. ابتدا تا انتهای آن میوه‌فروشی و سبزی‌فروشی است. میوه‌های خوش رنگ و لعابی که روی هم چیده شده‌اند. هرکدام از مغازه‌ها یک دادزن دارد که با تبلیغ جنس خود مشتری‌ها را ترغیب به خرید می‌کند. اگر انصاف به خرج دهیم قیمت اجناس این بازار با دیگر مغازه‌های شهر متفاوت است و شاید دلیل اصلی پر رفت‌وآمد بودنش همین باشد. «صادق سلمان یار» از قدیمی‌های محله می‌گوید: «از وقتی بچه بودم این بازار پا برجا بوده است. البته آن زمان تعداد مغازه‌هایش این‌قدر زیاد نبود. به مرور زمان که جمعیت محله زیاد شد بر تعداد مغازه‌ها هم افزوده شد. این بازار در بافت مسکونی قرار گرفته و علتی که اهالی از دردسرهایش کلافه شده‌اند همین است. کاسبان اینجا طایفه‌ای هستند. مثلاً اصفهانی‌ها میوه‌فروشند. قوم لر یا ترک صنف دیگری را اداره می‌کنند. قانون خودشان را دارند و برخی از آنها خیلی با شهرداری همکاری نمی‌کنند. »
- برخی کاسبان همکاری نمی‌کنند
بازار شهرستانی از مراکز خرید پررفت و آمد منطقه و حتی می‌توان گفت شرق تهران است. به دلیل ارزان بودن اجناس و تنوع آنها شهروندان زیادی از راه‌های دور و نزدیک برای خرید به اینجا می‌آیند. «محمد معما» شهردار ناحیه یک در این‌باره می‌گوید: «این که شهروندان از وجود مشکلات زیست‌محیطی گله می‌کنند به‌جاست اما باید متذکر شوم مدیریت شهری همه توان خود را به کار گرفته تا به وضعیت آشفته بازار سروسامان دهد. در ماه‌های پایانی سال گذشته طرح ساماندهی بازار شهرستانی را با حکم دادستانی و همکاری نیروی انتظامی اجرا کردیم. » با اجرای این طرح به کاسبان بازار شهرستانی فرصت داده شد تا در مدت ۳ ماه کم و کاستی‌های خود در زمینه رعایت نکردن بهداشت و سدمعبر را جبران و برای رفع تخلفات خود اقدام کنند. معما ادامه می‌دهد: «بعضی از کاسبان تذکرات ما را جدی گرفتند و رعایت می‌کنند اما متأسفانه بعضی از آنها همچنان قانون شکنی می‌کنند. با این وصف معتقدم که وضعیت بازار نسبت به چند ماه گذشته بهتر شده است. » به گفته معما، خیابان جهان فروز و پروین راسته سبزی و میوه‌فروشی است. او می‌گوید: «یک سوم فضای بازار شهرستانی به مغازه‌های میوه وتره‌بار تعلق دارد. بسیاری از آنها به رغم تذکرات مأموران شهرداری، اقدام به ریختن بقایای سبزی و میوه در معابر بازار و به‌ویژه ورودی خیابان می‌کنند. باید توجه داشت که جانوران موذی تمایل زیادی به خوردن سبزی و کاهو دارند. برای جلوگیری از افزایش جمعیت موش‌ها و همچنین رفع نازیبایی بصری ۶ کارگر مرتب معابر بازار را پاکسازی می‌کنند. » به گفته شهردار ناحیه یک، در بازار شهرستانی ۶ برابر از حد استاندارد و معمول زباله تولید می‌شود. او متذکر می‌شود، ۱۲ مخزن زباله در جای جای بازار تعبیه شده با این حال متأسفانه کاسبان نظم و بهداشت را رعایت نمی‌کنند.