«کدام مدرسه کیفیت آموزشی بهتری دارد، مدرسه نمونه دولتی؟ دولتی؟ غیرانتفاعی؟ کدام مدرسه محیط سالم تری دارد؟ کدامیک شهریه اش مناسب‌تر است؟» و پرسش‌هایی از این قبیل.
به‌نظر می‌رسد انواع مدارسی که با عناوین مختلف هیات امنایی، غیرانتفاعی، نمونه دولتی و غیره به‌وجود آمده‌اند، به نوعی باعث ایجاد تبعیض بین دانش‌آموزان در تحصیل علم شده‌اند و در این میان مدارس غیرانتفاعی این تبعیض را نمایان‌تر کرده‌اند.
این درحالی است که مدارس غیرانتفاعی به‌علت ازدیاد جمعیت و کمبود مدارس دولتی، به کمک مراکز دولتی شتافتند، اما امروزه با وجود کاهش تعداد جمعیت دانش‌آموزی هر روز که می‌گذرد بر تعداد اینگونه مراکز اضافه شده و گرایش افراد به استفاده از این مراکز به بهانه کیفیت برتر افزایش می‌یابد. همه به‌دنبال کیفیت برتر آموزشی هستند و برخی والدین چنان به این کیفیت بها می‌دهند که حاضرند با وجود مشکلات فراوان اقتصادی، هزینه ثبت‌نام در مدارس غیرانتفاعی را پرداخت کنند.
غیر انتفاعی‌ها به بهانه مشارکت مردمی
مدارس غیرانتفاعی که در دوران قبل از انقلاب اسلامی از آنها به‌عنوان مدارس ملی نام برده می‌شد، براساس مصوبه 5/3/67 مجلس شورای اسلامی به‌طور رسمی از سال تحصیلی69-1368 شروع به کار کردند و در حال حاضر 15 هزار و 124 مدرسه غیردولتی در مجموع با پوشش‌دهی یک میلیون و 150هزار دانش‌آموز در کل کشور وجود دارد که 190 هزار و 49 دانش‌آموز تنها در 2 هزار و 229 مدرسه غیردولتی در تهران تحصیل می‌کنند.
این مدارس با هدف افزایش مشارکت‌های مردمی پا به عرصه وجود گذاشتند که بتوانند تا حدودی بار سنگین وظیفه تعلیم و تربیت مدارس دولتی را که بر دوش وزارت آموزشوپرورش بود، سبک کنند و با این دیدگاه از مدارس دولتی تفکیک شدند تا بتوانند در مقابل شهریه‌های هنگفت از اولیای دانش‌آموزان، وظیفه‌ای به‌مراتب سنگین‌تر در قبال آموزش دانش‌آموزان خود داشته باشند. اما واقعیت این است که در گذر زمان، تحصیل و فراگیری علم در برخی از این مدارس، قربانی منافع اقتصادی بعضی مدیران و مؤسسان شد. به‌طوری که دریافت پول، بیشتر از علم‌آموزی و آموزش دانش‌آموزان مورد توجه قرار گرفت.
شهریه‌های نجومی
نکته قابل تامل در مورد این مدارس، شهریه‌های متفاوت در هر یک از مقاطع تحصیلی و در مناطق مختلف شهر تهران است. اینگونه مدارس شهریه مشخصی ندارند، شهریه مدارس ابتدایی غیرانتفاعی، راهنمایی، دبیرستان و پیش دانشگاهی در یک منطقه شهر با مناطق دیگر متفاوت است. در مناطق مختلف شهر تهران در کنار انبوهی از مدارس دولتی، مدارس غیرانتفاعی قد علم کرده و هر یک با ارائه خدمات مختلف شهریه‌های متفاوت از والدین دانش‌آموزان می‌گیرند.
طی سال‌های گذشته به تدریج بر تعداد متقاضیان دریافت مجوز تاسیس مدارس غیرانتفاعی که در حال حاضر از آنها به‌عنوان مدارس غیردولتی نام برده می‌شود، افزوده شد، به‌طوری که در حال حاضر حدود 15هزار مدرسه غیرانتفاعی در حال فعالیت هستند که روز‌به‌روز نیز بر تعداد آنها افزوده می‌شود.
مدیران این مدارس معتقدند که مدارس غیردولتی به هیچ وجه با هدف صرفه اقتصادی تاسیس نشدند، بلکه افزایش نرخ حق‌التدریس، عوارضی که از طریق افزایش قیمت‌ها اعم از عوارض آب، برق و شهرداری به مدارس تحمیل می‌شود و همچنین افزایش اجاره بهای آنها، در تعیین شهریه ثبت‌نام این مدارس مؤثر است. در کنار تمام این مسائل نکته جالب توجه استقبال روزافزون خانواده‌ها با شرایط مالی متفاوت از این مدارس است.
بسیاری از والدین برای اینکه فرزندشان در محیطی مناسب و با کیفیتی بالا تحصیل کند حاضرند هزینه بالایی بپردازند اما اینکه آیا این مبالغ با کیفیت مدارس غیردولتی همخوانی دارد یا نه همچنان نامشخص است.
یکی از والدینی که پسر ۱۴ ساله‌اش را چند سال متوالی در مدارس غیرانتفاعی ثبت نام کرده، علت ثبت نام در این مدارس را کیفیت برتر آموزشی و کلاس‌های فوق برنامه ذکر می‌کند و می‌گوید:«متأسفانه شهریه مدارس غیرانتفاعی بسیار بالا است، امسال برای ثبت‌نام فرزندم در یکی از دبیرستان‌های غیرانتفاعی منطقه سه تهران حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان پرداخت کردم.»
این شهروند اظهار می‌دارد:«مدارس غیرانتفاعی به خانواده‌های فرهنگی بین ۱۰ تا ۲۰ درصد تخفیف می‌دهند، اما این تخفیف چندان در برابر شهریه‌های بالا نمی‌تواند یاری‌دهنده باشد.»
مشکلات غیرانتفاعی‌ها
یکی از مشکلات مدارس غیرانتفاعی وجود صندلی‌های خالی در آن است. از مجموع 2 هزار و 300 مدرسه غیرانتفاعی شهر تهران 2 هزار مدرسه صندلی خالی دارند و بیش از 90 درصد آنها به‌علت بالا بودن هزینه‌های جاری، با مشکلات مالی مواجه شده‌اند. عدم‌حمایت آموزش و پرورش از مدارس غیرانتفاعی دربرابر والدینی که از پرداخت شهریه خودداری می‌کنند هم یکی از مشکلات است.
بسیاری از این مدارس پرداخت شهریه را قسط‌‌بندی می‌کنند، اما بعد از مدتی والدین دانش‌آموز در ارائه پرداخت شهریه کوتاهی می‌کنند، آموزش و پرورش هیچ ابزاری برای اجبار والدین به پرداخت شهریه در اختیار ندارد. اجبار مدارس غیرانتفاعی به ثبت نام از دانش‌آموزان خود حتی اگر از دانش‌آموز ارزیابی مثبتی نداشته باشد، مشکل دیگر مدارس غیرانتفاعی است.
اگرچه گفته می‌شود علت اصلی راه‌اندازی مدارس غیرانتفاعی کمک به افزایش کیفیت آموزشی بوده، اما بی‌تردید افزایش ناگهانی جمعیت جوان کشور پس از انقلاب و رسیدن آنها به سن تحصیل را می‌توان یکی از دلایل اصلی راه‌اندازی این نوع مدارس دانست. افزایش هزینه‌های مدارس دولتی، پایین بودن امکانات و عدم‌رسیدگی مناسب به وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان، از دیگر دلایل راه‌اندازی مدارسی بود که نام غیرانتفاعی به آنها داده شد و خانواده‌ها هم به‌دلیل مشکلات مدارس دولتی گرایش بیشتری به این مدارس پیدا کردند.
درحال حاضر با گذشتن موج جوانان به دنیا آمده در اوایل انقلاب از مرحله مدرسه ورسیدن به دانشگاه به‌نظر می‌رسد مدارس غیرانتفاعی روز به روز با کاهش تعداد دانش‌آموزان روبه‌رو خواهند شد، لذا ناچارند برای جذب دانش‌آموز امکانات و کیفیت تحصیلی را افزایش دهند و این امر موجب افزایش هزینه‌های آنان نیزخواهد شد وطبعا افزایش شهریه‌ها را به‌دنبال خواهد داشت.
با وجود تمام این مشکلات مدارس غیرانتفاعی در فرصتی که تا سال 1390 و شروع موج دوباره افزایش جمعیت دانش‌آموزی وجود دارد، مدارس غیرانتفاعی می‌توانند به افزایش کیفیت آموزشی و پژوهشی خود بپردازند. برای کاهش هزینه‌های مدارس دولتی و به تبع آن کاهش شهریه‌های آنان مدیرکل دفتر توسعه مدارس غیردولتی آموزشوپرورش از پرداخت 30 درصد سرانه به مدارس غیردولتی خبر داد و گفت:«برای سال تحصیلی 87 مصوب شده که مؤسس هر مدرسه غیردولتی ریزبرنامه‌های سال تحصیلی را در معرض دید ثبت‌نام شوندگان برای اطلاع از نحوه تعیین شهریه ثبت‌نام، افزایش سهم مردم در نظارت بر مدارس غیردولتی و پیشگیری از دریافت شهریه خارج از حق مصوب ثبت‌نام قرار دهد.»
با توجه به تصویب این طرح در جلسه روز گذشته مجلس شورای اسلامی و گنجانده شدن مواردی همچون ثبت‌نام از دانش‌آموزانی که امکان پرداخت شهریه ندارند با معرفی آموزش و پرورش در کنار امتیازات زیادی که در این قانون برای مدارس غیرانتفاعی در نظر گرفته شده است، به‌نظر می‌رسد که حمایت دولت از مدارس غیرانتفاعی افزایش یابد، با وجود این مردم امیدوارند این افزایش حمایت همراه با نظارت بیشتر بر عملکرد این مدارس باشد.