امروزه برای متحول کردن چهره یک کلانشهر و زدودن خشونت از سیمای این دنیای ماشینی لزوماً به اجرای پروژه‌های بلندمدت و با هزینه‌های گزاف نیازی نیستبلکه می‌توان با ایده‌های خلاقانه همراه با نوآوری که عمدتاً زودبازده و با هزینه‌های پایین هستند، تحولات چشمگیر و پایداری در شهر ایجاد کرد که منجر به رضایت شهروندان شود؛ پس توجه و تعهد به گسترش پژوهش‌های بکر از تکالیف مهم دولت‌ها و به تبع آن شهرداری‌هاست. ایده رویکرد نظام نوآور از اواسط دهه 80 میلادی مطرح و به مرور فراگیرتر شد و امروزه سازمان‌هایی مثل کمیسیون اروپا، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، بانک جهانی و... یک بخش جدایی‌ناپذیر از چشم‌انداز تحلیلی خود را به این حوزه اختصاص داده‌اند.
نوآوری، توانایی مدیریت خلاق بر دانش است؛ به نحوی که پاسخگوی تقاضای بازار، محصولات، خدمات اجتماعی و سایر نیازهای اجتماعی باشد. رویکردهای سیاستگذاری در نوآوری دربرگیرنده 3 نسل است که نسل‌های اول و دوم دیدگاه‌های خطی و سیستمی به نوآوری داشته‌اند درحالی که نسل سوم دیدگاهی کل‌نگرانه به نوآوری دارد. رویکرد کل‌نگرانه بر یکپارچگی سیاست‌های نوآوری با سیاست‌های صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تأکید دارد و محدوده آن از علم و فن آوری تا ابعاد اجتماعی، اقتصادی و شهری را شامل می‌شود و در این رویکرد است که استقرار و نهادینه‌سازی نظام نوآوری شهری دارای اهمیتی استراتژیک و حیاتی می‌شود.
از طرف دیگر گسترش روزافزون حجم فضای شهری، ساخت‌وسازها، افزایش خودروها و... ضرورت ایجاد شبکه نوآوری شهری را برای حل این مشکلات ایجاد کرده است. همچنین تأثیر مثبت و مستقیم توسعه نوآوری بر بهبود کیفیت زندگی شهروندان و رقابت‌پذیر شدن شهرها باعث ترغیب مدیران شهری به توسعه و استقرار نظام نوآوری شهری شده است.
از منظری دیگر، همه شهروندان حق دارند از نوآوری‌های شهری بهره‌مند شوند و برخی از این کیفیت‌ها در بند 6 اصل 2 قانون اساسی یعنی «استفاده از علوم و فنون و تجارب بشری و تلاش در پیشبرد آنها» مورد توجه قرار گرفته است. طی 2 سال اخیر شورای اسلامی شهر و شهرداری تهران برای استقرار نظام نوآوری در مدیریت شهری اقداماتی انجام داده‌اند که می‌توان تجلی آن را در ماده 22 برنامه سوم توسعه شهر تهران (1402ـ 1398) یعنی «هدایت و حمایت از زیست‌بوم نوآوری شهری» مشاهده کرد. درواقع، این گفتمان به دنبال ایجاد شهری است که به تسهیل و تعامل بین بخش‌های مختلف جامعه از جمله دولت، مراکز پژوهشی، صنعت و سازمان‌های غیردولتی بپردازد که این سازوکارها منجر به توسعه مبتنی بر دانایی و ایجاد شهری نوآور و دانش‌بنیان شود.
براساس رتبه‌بندی شهرهای نوآور، شهر تهران با امتیاز 32 در بین 500 شهر جهان در رتبه 413 قرار گرفته که جایگاه مناسبی نیست. شهر تهران به‌عنوان پایتخت و پرجمعیت‌ترین شهر ایران همواره محملی برای ظهور کسب و کارهای نوین (دیجی کالا، اسنپ، تپسی و...) بوده که هرکدام از این کسب و کارها بر کیفیت زندگی شهروندان تأثیراتی داشته‌اند و شهرداری تهران تاکنون در مقابل این کسب و کارهای خدماتی و تجاری رویکرد حمایتی داشته که باید این روند همسو با چشم‌انداز 1404 شتاب بیشتری داشته باشد و شهرداری گام‌های مشخص و عملیاتی برای استقرار این نظام بردارد.
برای استقرار نظام نوآوری شهری توجه به مؤلفه‌های مهمی مانند، وضع قوانین جدید، توسعه زیرساخت‌های فن‌آورانه، تثبیت وضعیت بازار، کیفیت نظام آموزش و پرورش و آموزش عالی، جذب و توسعه منابع انسانی خلاق و سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی، امری ضروری و حیاتی است؛ چون استقرار و نهادینه‌سازی بهینه نظام نوآوری شهری نیازمند بسترها و قوانینی فراتر از وظایف شهرداری و همکاری مجدانه تمام ارگان‌ها و سازمان‌های ذی نفع است.
منبع:ویژه نامه شهرپژوه