همشهری آنلاین_ پروانه بهرام نژاد: محدوده منطقه ۱۳ به‌عنوان یکی از مناطق شرقی پایتخت به دلایل مختلف، ظرفیت خوبی برای اجرای طرح‌های زیست‌محیطی دارد.از این‌رو مدیریت شهری این منطقه با درک اهمیت این موضوع و تکیه بر آن، گام‌های مثبت و مؤثری در این راه برداشته و اجرای چندین طرح بزرگ و کوچک را در دستور کار قرار داده‌است. طرح‌هایی که مقدمات برخی از آنها فراهم شده تا درآینده شاهد بهره‌مندی هرچه بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر و کمک به حفظ محیط‌زیست در این گوشه از شهر باشیم.
«حلیا سادات حسینی» رئیس اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه ۱۳ در این باره حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. سراغ او رفتیم تا از کم و کیف این طرح و برنامه‌ها بگوید. حسینی که در مقطع دکترای رشته مهندسی محیط‌زیست تحصیل کرده، معتقد است شرق تهران برای اجرای پروژه‌های محیطی‌زیستی ظرفیت بالایی دارد.
- مدیریت الگوی مصرف
داخل هریک از اتاق‌های ساختمان‌های زیرنظر شهرداری منطقه بروید، روی دیوار برگه‌ای را می‌بینید که چند نکته درباره ضرورت رعایت الگوی مصرف انرژی نصب شده‌است. چراکه یکی از موضوعات مهم این منطقه، بهینه‌سازی مصرف انرژی است. حسینی دراین‌باره تأکید می‌کند: «ما در بهینه‌سازی مصرف انرژی خوب ورود کرده‌و در همه ساختمان‌های منطقه این موضوع را پیگیری می‌کنیم. به‌ویژه در بوستان سرخه‌حصار توانستیم تمام مصرف را به تفکیک میزان برق و آب در بیاوریم و میزان مصرف آنجا را مدیریت کنیم. مثلاً در جاهایی که میزان آب شرب مصرفی بالا بود توانستیم با نصب میکروکنترل‌ها میزان مصرف در آبخوری و سرویس‌های بهداشتی را تفکیک و مشکلات آنجا را رفع کنیم تا بتوانیم کاهش مصرف آب را داشته باشیم. »
او ادامه می‌دهد: «در همه ساختمان‌های منطقه این موضوع را شروع کرده‌ایم. همه ساختمان‌های منطقه هر۴ ماه یکبار رصد می‌شود و ما سعی می‌کنیم با روش‌های مدیریت انرژی، الگوی مصرف را کاهش دهیم. با مدیریت الگوی مصرف در ساختمان‌های اداری، شهرداری نواحی، معاونت‌ها و حتی سرای محله رصد و در مراکزی که دستورالعمل به ما اجازه می‌دهد، با نصب تجهیزات مشکلات را رفع می‌کنیم. »
- ساخت تصفیه‌خانه استاندارد
مدیریت شهری سیزدهمین تکه پایتخت، درکنار برنامه‌های ابلاغی اداره کل محیط‌زیست شهرداری تهران، بر اساس پتانسیل محیط‌زیستی محدوده چندین طرح را امسال اجرا می‌کند که یکی از آنها ساخت «تصفیه‌خانه مسیل سرخه‌حصار» است. این تصفیه‌خانه که با هدف مدیریت روان‌آب‌ها (مسیل سرخه‌حصار) ایجاد شده، حدود هزارمترمربع مساحت دارد و در طراحی اولیه به‌صورت «پکیج زیرزمینی» طراحی شده است.
رئیس اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «پارک جنگلی سرخه‌حصار یکی از حلقه‌های فضای سبز اطراف شهر تهران را تشکیل داده و یک ویژگی متفاوت دارد که سایر بوستان‌ها آن را ندارند و آن هم وجود منطقه حفاظت شده و پارک ملی داخل این بوستان است. همین موضوع باعث می‌شود ما یک نگاه ویژه به اینجا به‌عنوان یک «اکوپارک» داشته باشیم. از این‌رو تأمین آب این بوستان و حفظ این فضای سبز حجیم از اولویت‌های منطقه است.
چراکه حدود ۳۰۰ هزار اصله درخت در پارک جنگلی سرخه‌حصار داریم که هر سال هم به تعداد آنها با همکاری اداره فضای سبز اضافه می‌شود. » او می‌افزاید: «از این‌رو تأمین آب آبیاری این درختان و کاهش آب‌های زیرزمینی، ما را بر آن داشت تا از طریق اداره فضای سبز استفاده از روش‌های نوین آبیاری هوشمند را پیگیری کنیم. الان حدود دو سال است که این موضوع در دستور کار منطقه قرار دارد. ما برای این کار بدون دست زدن به منابع آب زیرزمینی، وارد عمل شده‌ایم. »
- ورود تصفیه‌خانه به فاز اجرایی
ساخت تصفیه‌خانه مسیل سرخه‌حصار اکنون وارد فاز اجرایی شده و امسال ایجاد می‌شود. حسینی دراین‌باره می‌گوید: «مطالعات اولیه، امکان‌سنجی، جانمایی محل و طراحی اولیه به ثمر رسیده و ما وارد فاز اجرایی کار شده‌ایم که ان‌شاءالله با همکاری معاونت فنی و عمران منطقه، اجرای آن را شروع می‌کنیم. قطعاً این طرح امسال وارد فاز اجرایی خواهدشد. »
او ادامه می‌دهد: «این تصفیه‌خانه در واقع آب مسیل سرخه‌حصار را هدایت و تصفیه می‌کند تا بتوانیم میزانی از آب مورد نیاز بوستان سرخه‌حصار را از این طریق تأمین کنیم. برای استفاده آب مسیل سرخه‌حصار در آبیاری درختان، نیازمند تصفیه آن هستیم تا قابلیت و استاندارد آبیاری کشاورزی خوراکی را پیدا کند. یعنی آب به لحاظ مباحث عفونی تصفیه شود تا مثلاً اگر کودکی روی فضای سبز بنشیند و دستش را به این آب روی چمن بزند و به دهان خود ببرد، مشکلی برای او ایجاد نشود. » مساحتی که برای ساخت این تصفیه‌خانه در نظر گرفته شده، هزارمترمربع و به‌صورت پکیج زیرزمینی است که فقط یکسری از تجهیزات پمپاژ و... قابل مشاهده‌است. رئیس اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه۱۳می افزاید: «زیرزمینی بودن این تصفیه‌خانه کمک می‌کند تا از لحاظ بو و سایر مشکلات این چنینی شهروندان در امان بمانند. » تصفیه‌خانه مسیل سرخه‌حصار در خیابان اطلسی بوستان جنگلی سرخه‌حصار ساخته می‌شود.
- نیروگاه خورشیدی۲ مگاواتی
یکی دیگر از طرح‌های اجرایی مهم منطقه۱۳، ساخت نیروگاه خورشیدی ۲مگاواتی است که رئیس اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه درباره جزئیاتش این‌طور می‌گوید: «در راستای تبدیل بوستان جنگلی سرخه‌حصار به قطب گردشگری شرق تهران، یکسری پروژه در این بوستان تعریف شده که ما باید زیرساخت‌ها را برای آنها فراهم کنیم و یکی از این کارها در زمینه برق است. با توجه به اینکه می‌خواهیم طرح اکوپارک را در اینجا اجرا کنیم، ترجیح دادیم از پتانسیل انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنیم. براین اساس نیروگاه خورشیدی می‌سازیم. »
حسینی می‌افزاید: «امکان‌سنجی اولیه انجام شده و مکان کاملاً مورد تأیید است و امکان بهره‌برداری اولیه از آن وجود دارد. حتی تست‌های لازم انجام شده و محدوده مدنظر قابلیت ایجاد نیروگاه دو طبقه را هم دارد. » این نیروگاه خورشیدی در فاز اول کار خود را با ۵۰۰ کیلوبایت شروع می‌کند و بقیه آن در فواصل زمانی به بهره‌برداری خواهد رسید. رئیس اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه می‌افزاید: «به لحاظ فنی و اجرایی کار بزرگ و هزینه‌های آن بسیار سنگین است. از این‌رو آن را در چند فاز اجرا خواهیم کرد تا بتوانیم نقاط ضعف و قوت کار را شناسایی کنیم. اکنون پتانسیل‌های لازم در بوستان سرخه‌حصارمانند برق فشار قوی را داریم و ظرفیت‌کابل‌ها در حال افزایش است و ما می‌توانیم مستقیم برق را در داخل پارک استفاده کنیم و به پروژه‌ها برق‌رسانی داشته باشیم. از سوی دیگر مصرف برق پارک را هم مدیریت کرده و در کاهش مصرف منابع برقی و اصلاح الگوی مصرف گام برداریم. »
- احیای ۱۸ آبگرمکن خورشیدی
استفاده از انرژی خورشید به‌عنوان منبع رایگان و تجدیدپذیر گام مؤثری در حفاظت از محیط‌زیست و ذخیره منابع انرژی است. از این‌رو ۱۸ آبگرمکن خورشیدی منطقه که اکنون بدون استفاده مانده و خراب شده‌اند، احیا و از ظرفیت آنها دوباره بهره‌برداری خواهد شد.
رئیس اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه۱۳دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «بسیاری از آبگرمکن‌های خورشیدی منطقه در بوستان جنگلی سرخه‌حصار قرار دارند که چندین سال از نصب آنها می‌گذرد و طی این سال‌ها دچار مشکلاتی شده‌اند. از این‌رو با هدف استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، تعمیر و احیای دوباره همه این ۱۸ دستگاه را در دستور کار داریم. البته ما سال گذشته یک دستگاه آبگرمکن خورشیدی دفتر پارک سرخه‌حصار را نصب و بهره‌برداری کرده‌ایم و درحال حاضر ۱۷ آبگرمکن نیازمند بازسازی است و بقیه آبگرمکن‌ها هم تا پایان امسال به بهره‌برداری می‌رسد. » حسینی می‌افزاید: «اکنون مشکلات همه دستگاه‌های موجود که بیشتر آنها در بوستان جنگلی سرخه‌حصار و پیروزی قرار دارند، بررسی وشناسایی شده‌است و با توجه به از کار افتادن این آبگرمکن‌ها و نیازداشتن به تعمیرات، مشکلاتشان را رفع می‌کنیم. » او ادامه می‌دهد: «همچنین استفاده از انرژی‌های نو در مبلمان شهری بوستان جنگلی سرخه‌حصار (آلاچیق‌ها) هم در دستور کار قرار دارد تا بتوانیم از انرژی خورشیدی استفاده کنیم. این طرح در مرحله ابتدایی و دست بررسی است. »
- رؤیت حیات وحش سرخه‌حصار در اکو پارک
تبدیل بوستان جنگلی سرخه‌حصار به «اکو پارک» در افق پیش روی این حوزه قرار دارد اما زیرساخت‌های آن درحال فراهم شدن است. رئیس اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه دراین‌باره معتقد است: «فاز اول اکو پارک سرخه‌حصاررا با موضوع شناسایی و حفظ تنوع‌زیستی آن شروع کرده‌ایم. اکنون در بسیاری از کشورهای جهان، بهره‌برداری انسان و حیوان در کنار هم از داخل بوستان‌ها بسیار مرسوم است که رویکرد ما هم در اینجا همین است. سعی می‌کنیم مدلی را طراحی کنیم که بعد از یک مطالعه، بتوانیم داخل پارک جنگلی سرخه‌حصار علاوه بر حفظ تنوع‌زیستی و وجودگونه‌های متنوع، شاهد بهره‌برداری شهروندان هم باشیم. رویکرد ما در این طرح حفظ تنوع‌زیستی پارک و هدایت آن به سمتی است که شهروندان علاوه بر اینکه بتوانند حیات وحش پارک را رؤیت کند، به آن آسیب هم وارد نکنند. » این پروژه اکنون در مرحله دریافت شرح خدمات و رزومه‌نویسی از مشاوران است تا دست‌اندرکاران بتوانند بهترین مشاور و طرح را برای اجرا انتخاب کنند. حسینی می‌گوید: «بوستان سرخه‌حصار برای ما بسیار مهم است. اکنون مشاوران طرح‌های پیشنهادی را ارائه می‌دهند و ما با توجه به ویژگی این فضا و وجود حیات وحش متنوعی چون آهو، گراز، قوچ و میش و سنجاب و... و. سعی داریم با حساسیت بیشتری مشاور انتخاب کنیم و کار را پیش ببریم. »
- اطلس محیط‌زیست
این روزها یک طرح کلی و یکپارچه در شهر تهران از طرف اداره کل محیط‌زیست درحال اجرا است که همه مناطق ملزم به اجرای یکپارچه آن هستند تا «اطلس محیط‌زیست شهر تهران» تهیه شود. منطقه ۱۳ نیز از این موضوع مستثنا نیست. حسینی دراین‌باره می‌گوید: «این کار چند حسن دارد و تمام منابع طبیعی از لحاظ هوا، آب، خاک، صوت و... مناطق سنجش می‌شود. براساس این اطلس، نقاط شناسایی و ایستگاه‌گذاری می‌شود و در واقع اطلاعات جامعی از منابع تولید آلودگی در تهران و میزان آلودگی‌های تولید شده به دست می‌آید که ما در منطقه ۱۳ این کار را انجام می‌دهیم و در نهایت به شهر تهران ارسال می‌کنیم. »
- ۳۵ نانوایی دوستدار محیط‌زیست
منطقه ۱۳ پیشرو در اجرای طرح نانوایی‌های دوستدار محیط‌زیست بوده و این طرح اکنون وارد فاز دوم اجرایی شده است. در مرحله اول این طرح در ۱۲ نانوایی و هر محله یک نانوایی اجرا شدو اکنون در این مرحله کیسه‌های پارچه‌ای در همه نانوایی‌های نواحی چهارگانه منطقه۱۳ توزیع می‌شود.
- آغاز فاز دوم طرح
فاز اول طرح نانوایی‌های دوستدار محیط‌زیست، با برگزاری جلسات توجیهی، آموزش، اطلاع‌رسانی و تبلیغات و... سال گذشته اجرا و فاز دوم هم اخیراً در هفته محیط‌زیست با ارزیابی فاز اول آغاز شده‌است. رئیس اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه دراین‌باره می‌گوید: «دی ماه سال گذشته ارزیابی نانوایی‌های دوستدار محیط‌زیست را داشتیم که به دلیل شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاد. ما برای اجرای این طرح ابتدا در ۱۲ محله و در هر محله یک نانوایی را تحت پوشش قرار داده و کیسه‌های پارچه‌ای میان آنها توزیع کردیم. همچنین آموزشگران ما با حضور درنانوایی‌ها آموزش‌های لازم را به شهروندان ارائه دادند تا آنها برای استفاده از کیسه پارچه‌ای ترغیب شوند و درنهایت به محیط‌زیست‌مان کمک کنیم. حالا در فاز دوم طرح می‌خواهیم به کل۳۵ نانوایی منطقه آموزش دهیم و آموزشگران ما در آنجا حضور داشته باشند. »
- خیّران محیط‌زیستی
تهیه و توزیع کیسه‌های پارچه‌ای کار هزینه‌بری است و از این‌رو قرار شده به کمک «خیّران محیط‌زیستی» این کار راحت‌تر و بهتراجرا شود. «حلیا سادات حسینی» دراین‌باره می‌گوید: «در محدوده شهرداری ناحیه ۳ این موضوع به کمک شورایاران و خیّران شروع شده و از آنها خواسته‌ایم پارچه در اختیار ما قرار دهند تا زنان سرپرست خانوار برای ما کیسه پارچه‌ای بدوزند و در نهایت به شهروندان بدهیم. در زمینه استفاده از ظرفیت بانوان سرپرست خانوار هم به دنبال اجرای «کارآفرینان سبز» هستیم. »
- قدردانی از اجرای موفقیت‌آمیز طرح
«شینا انصاری» مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، هفته گذشته از اهتمام شهرداری منطقه ۱۳ در اجرایی کردن این طرح برای آموزش، فرهنگسازی و آگاه‌سازی شهروندان از مضرات استفاده از کیسه‌های پلاستیکی قدردانی و اجرای فاز اول این طرح پایلوت را با موفقیت ارزیابی کرد. همچنین «مجتبی دانشور» مدیرکل آموزش‌های شهروندی شهرداری تهران، گام بلند منطقه ۱۳ در ترویج فرهنگ استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای و طرح نانوایی دوستدار محیط‌زیست که ابتکاری و خارج از دستورالعمل ابلاغی شهرداری تهران در این منطقه اجرایی شد را بسیار ارزشمند و ستودنی دانست.
- آموزش شهروندان در ۱۲ کانون و فضای مجازی
آموزش و فرهنگسازی لازمه نهادینه شدن هر موضوع به‌ویژه محیط‌زیست است. برای همین اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه در این مسیر هم گام‌های خوبی برداشته‌است. حسینی می‌گوید: «در زمینه آموزش محیط‌زیست و فرهنگسازی فعالیت خوبی داریم. حتی در زمان شیوع ویروس کرونا که آموزش چهره به چهره تعطیل شده‌بود، با استفاده از ظرفیت فضاهای مجازی‌سراهای محله و کانون‌های محیط‌زیست، هر هفته چندین بار آموزش در زمینه محیط‌زیست داشتیم. مطالبی را تهیه و بارگذاری و منتشر می‌کردیم که بازخورد خوبی از آنها گرفتیم. » او ادامه می‌دهد: «اکنون در هر سرای محله یک کانون محیط‌زیست و مجموعاً ۱۲ کانون فعال داریم که شهروندان دوستدار محیط‌زیست می‌توانند با عضویت در این کانون از خدمات و آموزش‌های آن بهره‌مند شوند. این میان در مناسبت‌های تقویمی هم فعالیت می‌کنیم. به‌طوری که چند روز گذشته در هفته محیط‌زیست، کاشت نهال و نصب ۱۰ لانه و محل تغذیه پرندگان را با حضور فعالان محیط‌زیست اجرا کردیم. »
۱۸ آبگرمکن خورشیدی در منطقه۱۳ احیا و بازسازی می‌شود
۲ مگاوات ظرفیت ساخت نیروگاه خورشیدی در بوستان جنگلی سرخه‌حصار است
۳۵ نانوایی منطقه۱۳ در طرح نانوایی‌های دوستدار محیط‌زیست مشارکت دارند
۱۰۰۰مترمربع مساحت مد نظر برای ساخت تصفیه‌خانه مسیل سرخه‌حصار است
۳۰۰ هزار اصله درخت در بوستان سرخه حصار وجود دارد