به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایبنا، چهره‌ای خندان که پشت سرش کوهی از دلار و سکه پایین می‌ریزد، احتمالا کلیشه‌ای‌ترین تصویر از کتاب‌های کسب و کار و موفقیت شغلی است. «ما را بخوانید تا شما را به ثروت برسانیم» اما آیا می‌توان کتاب‌های مربوط به حوزه کسب و کار را به همین تصویر اغراق شده محدود کرد؟ چه عواملی بازار تقاضای این کتاب‌ها را گرم می‌کند و اثر بخشی آنها چقدر است؟حالا که زندگی اقتصادی به ویژه برای قشر جوان سخت‌تر از همیشه شده است، چه تغییری در بازار تولید و تقاضای کتاب‌های مرتبط با این حوزه رخ داده است؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها و چندین سوال ریز و درشت دیگر است که راهی تهیه این گزارش می‌شوم.
- سبقت کتاب‌های بازار سرمایه
حالا مدتی است که پس از طوفان کرونا، زندگی کم و بیش به خیابان‌های شهر برگشته است و مغازه‌ها درهایشان را به روی مشتریان بازکرده‌اند. خیابان انقلاب از چهارراه ولی‌عصر به سمت دانشگاه تهران بدون شک یکی بهترین مکان‌ها برای سرک کشیدن به بازار کتاب و از جمله کتاب‌های کسب و کار است. ساعت کمی از ظهر گذشته است و کتاب فروشی‌ها همه باز هستنند و به نسبت خلوت.
برای شروع به سراغ یکی از کتاب فروشی‌های بزرگ می‌روم که کتاب های حوزه‌های مختلف را به فروش می‌رساند. چند دختر جوان با ماسک و دستکش آخرین کتاب‌های منتشر شده را ورق می‌زنند و کمی آن طرف‌تر زوجی در حال تماشای وسایل تزیینی هستند. نگاهی به میز وسط سالن می اندازم که پرفروش‌های فروشگاه را گذاشته است. بیشترشان رمان هستند اما کتاب‌های انگیزشی مشهوری مانند «اثر مرکب» هم میدان را خالی نکرده‌اند.
برای اطلاع از فروش کتاب‌های بازار کسب و کار پای صحبت مدیر فروشگاه می‌نشینم که از پر مشتری شدن حوزه‌ای جدید در چند ماه گذشته می‌گوید: «کتاب‌های انگیزشی که مربوط به ویژگی‌های روانی ثروتمند شدن هستند، همیشه فروش خوبی داشته‌اند، اما اکنون مدتی است که کتاب‌های مربوط به بورس متقاضیان بیشتری پیدا کرده‌اند. البته این کتاب‌ها در حوزه تخصصی ما نیستند اما همان چند نمونه‌ای که برای فروش داشتیم متقاضی زیادی داشتند.»
او در مورد بازه سنی و جنسی مشتریان توضیح می‌دهد: «نکته جالب برای من این است که اکنون زنان بیشتر از مردان مشتری این کتاب‌ها شده‌اند، البته همیشه مشتری کتاب‌های انگیزشی در زنان بیشتر از مردان بوده است، اما اکنون ما بیشتر مشتریان زنی داریم که دنبال کتاب‌های مربوط به بورس هستند.» از او در مورد سطح کتاب‌ها و تقاضای مشتریان می‌پرسم: «راستش را بخواهید من به دلیل علاقه شخصی و کنجکاوی این کتاب‌ها را ورق می‌زنم و به نظرم خیلی از آنها کتاب‌سازی هستند و شاید کتاب‌های مهم تعدادشان خیلی کم باشد اما خوب بازار تقاضا گرم شده و طبیعتا کتاب‌های بیشتری هم منتشر می‌شوند چون بیشتر مشتریان این کتاب‌ها آماتور هستند و تخصص لازم را ندارند.»
در یکی دیگر از کتاب فروشی های بزرگ این محدوده یکی از فروشنده‌ها با خوشرویی و دقت جوابم را می‌دهد و در مورد کتاب‌های پر فروش این حوزه می‌گوید: «چند ماهی است که به خاطر ویروس کرونا اوضاع کتاب و نشر خیلی خراب شده و ما هم تعطیل بودیم. قبلا بیشتر مشتریان ما دنبال کتاب‌های داستان و رمان و کتاب‌های روانشناسی موفقیت بودند اما الان به جز این دسته که همچنان مشتریان اصلی هستند، مراجعه برای کتاب‌های بورسی خیلی زیاد شده است. بیشتر مشتریانی هم که دنبال کتاب‌های بورس هستند، جوانان 20 تا 30 سال هستند. اکثرشان مرد هستند اما تعداد زنان هم کم نیست. البته بیشترشان دنبال یادگیری مقدمات هستند و سراغ کتاب‌های تخصصی نمی‌آیند برای همین ما هم بیشتر این کتاب‌ها را می‌آوریم.»
- خدا پدر و مادر بورس را بیامرزد!
تا نیمه راه دیگر فهمیده بودم که «بورس» در بازار کتاب هم روی بورس است و کتاب‌های بازار سرمایه بیشتر از سایر حوزه‌های کسب و کار در این مدت مشتری داشته‌اند، اما صحبت‌های مدیر یکی از قدیمی ترین فروشگاه‌های خیابان انقلاب که اتفاقا دستش در عناوین کتاب‌های بورسی از بقیه پرتر بود برایم خیلی جالب بود. او هم مانند دیگر همکارانش شرایط بازار کتاب را بعد از ویروس کرونا بد توصیف می‌کند و می‌گوید: «کسب و کار ما بعد از ویروس کرونا خیلی بد شده است» و بعد با خنده اضافه می‌کند، «راستش ما مدتی است که فقط داریم کتاب‌های بورسی می‌فروشیم و خدا پدر و مادر بورس را بیامرزد. او در مورد محتوای این کتاب‌ها هم توضیح می‌دهد: «چند کتاب خیلی خوب و مهم در این زمینه هست که بیشتر هم آنها به فروش می‌روند هرچند به خاطر کسادی بازار مدتی است دیگر کتاب منتشر نمی‌شود، اما من می‌بینیم مشتریان حرفه‌ای هم داریم که قبلا هم از ما کتاب خریدند و الان سراع کتاب‌های پیشرفته تر را می‌گیرند اما اغلب مبتدیان مشتری ما هستند.»
در حین همین صحبت‌هاست که مرد جوانی برای حساب خریدهایش که از قضا مربوط به بازار سرمایه است به صندوق می‌آید. فرصت را غنیمت می‌شمارم و از او در مورد علت انتخاب‌هایش سوال می‌کنم که این طور توضیح می‌دهد: «مدتی است که بازار سرمایه بحث خیلی داغی است و من هم وارد آن شده‌ام. با این شرایط اقتصادی خیلی از دوستان من به این فکر هستند که سرمایه هرچند کم شان را هم از دست ندهند و برای همین وارد بازار سرمایه شده‌اند. خیلی از افرادی که رشته تحصیلی‌اشان حسابداری یا مدیریت نیست، کلاس‌ها و دوره‌ها را شرکت می‌کنند اما من چون وقت و زمان شرکت در دوره‌ها را ندارم ترجیح می‌دهم کتاب بخوانم.» در ادامه با لبخند اضافه می‌کند: «البته خیلی از دوستان من کتاب نمی‌خوانند و بدون آشنایی و فقط از طریق مشورت با دیگران وارد بورس شده‌اند یا این که کتاب‌هایی خریدند و نمی‌خوانند.»
او در مورد نحوه انتخاب کتاب‌ها و کیفیتشان هم می‌گوید: «راستش بعضی از کتاب‌ها واقعا مفید و خوبند اما بسیاری هم فقط از عناوین جذاب استفاده می‌کنند و عملا مطلب جدیدی ندارند. اما به نظر من کتاب‌هایی که در کانال‌های بورسی معرفی می‌شود بیشتر خریداری می‌شوند، چون اکثر کسانی که وارد بازار شده‌اند، مبتدی هستند و از طریق دیگران کتاب انتخاب می‌کنند.»
- بازار هیجانی انتشار کتاب
بعد از آنکه متوجه تب داغ کتاب های بازار سرمایه شدم، به سراغ یکی از ناشران قدیمی و مطرح این حوزه رفتم. «نسرین سیاح فر» مدیر انتشارات «چالش» که حوزه تخصصی‌اش کتاب‌های بازار سرمایه است درباره وضعیت انتشار کتاب‌های بورسی به ایبنا می‌گوید: «من اگر بخواهم بازار سرمایه را در حال حاضر توصیف کنم واژه احساسی را انتخاب می‌کنم. همانطور که به نظر من در ورود افراد به بازار سرمایه این تب و تاب دیده می‌شود، در انتشار کتاب‌ها هم اوضاع به همین شکل است. بسیاری از کتاب‌هایی که در مدت اخیر و بعد از اقبال به بورس منتشر شده‌اند به جای آنکه مفید باشند آسیب زننده هستند چرا که این کتاب‌ها با دقت و زمان کافی انتخاب نشده‌اند و در مواردی حتی بدون ذکر منبع هستند، ترجمه‌های خوبی ندارند و در بسیاری مواقع چون استانداردها را رعایت نمی‌کنند، باعث دلزدگی مخاطب و در نهایت حتی ضرر و زیان می‌شوند.»
او در مورد سابقه انتشار کتاب‌های بورسی در انتشارات چالش می‌افزاید: «ما 16 سال است که تمرکزمان را بر کتاب‌های بازار سرمایه گذاشته‌ایم و کتاب‌های دیگری هم که در حوزه‌های کسب و کار و اقتصاد منتشر می‌کنیم همگی مرتبط با همین موضوع هستند. اما همانطور که اشاره کردم برای انتشار کتاب در بازار سرمایه باید مولف و مترجم، دانش کافی و لازم را داشته باشد چرا که ورود بدون این سواد و دانش می‌تواند باعث زیان حتی به تحلیل بازار شود و بازار را هم تحت الشعاع قرار دهد.»
سیاح‌فر درباره مخاطبان کتاب‌های بازار سرمایه هم توضیحاتی می‌دهد و می‌گوید: «ما از همان زمان که کار انتشار این کتاب‌ها را شروع کردیم، مخاطبان خاص خودمان را داشتیم و اکنون هم به همین شکل است. البته تجربه من نشان می‌دهد که در فضای فعلی همانطور که گفتم افراد اول وارد بازار سرمایه می‌شوند و با هیجان کار را شروع می‌کنند و در ادامه که نیاز به تحلیل پیدا می‌کنند یا تصمیم می‌گیرند که بیشتر زمانشان را وقت بازار سرمایه کنند و تحلیل گر شوند سراغ کتاب‌های جدی می‌آیند و به همین دلیل طیف مخاطبان ما وسیع است و من نمی‌توانم بگویم لزوما مخاطبان مبتدی بیشتر هستند چون خیلی از مبتدی‌ها اصلا سمت کتاب نمی‌آیند.»
او در ادامه با انتقاد از تاثیر تبلیغات فضای مجازی بر کتاب‌های بورسی هم عنوان می‌کند: «به خاطر وضعیت هیجانی بازار سرمایه بسیاری از افراد از برند شخصی خود استفاده می‌کنند و در کانال‌های تلگرامی و مانند آن کتاب‌هایی را معرفی می‌کنند که واقعا مفید نیستند و همین باعث آشفتگی بازار می‌شود.»
سیاح فر در ادامه می‌گوید: «من به همه افرادی که می‌خواهند با مطالعه وارد بازار بورس شوند توصیه می‌کنم از خود ناشران تخصصی در مورد انتخاب کتاب کمک بگیرند چرا که کتابی که ترجمه ماشینی و بدی دارد، منابع ندارد و توسط متخصص نوشته نشده می‌تواند خاطره تلخی در ذهن بگذارد و در کمترین حالت اتلاف هزینه و زمان باشد.»
تابلو بازار بورس این روزها شاخص صعودی دارد و حالا که بازار سرمایه به تب و تاب افتاده باید ببینیم این گرمی در بازار کتاب هم تا کی دوام دارد و ناشران این حوزه، بورس بازان جوان را چقدر به کتاب‌هایشان مطمئن می‌کنند.
وی ادامه داد: در میان ما کشورهایی هستند که نیاز مبرم به مهارت، حمایت مالی، فنی و زیرساختی دارند. در این شرایط اسفبار، آیسیسکو با تکیه بر اصول همبستگی و اتحاد نقش محوری در تقویت همکاری و مشارکت اعضایش دارد.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برخورد فرهنگی با بیماری کرونا را مهم دانست و عنوان کرد: ایران با تکیه بر غنای فرهنگی، توانسته است اقدامات بسزایی برای کنترل کرونا انجام دهد؛ هرچند هنوز از آثار منفی آن رنج می‌بریم.
جوادی با اشاره به برخی از این اقدامات فرهنگی موثر در کنترل این پاندمی گفت: همه رهبران مذهبی علی‌الخصوص رهبر معظم انقلاب، صراحتا بیان کردند که مردم باید دستورالعمل‌های پزشکی را رعایت کنند و در صورت سرپیچی، گناه محسوب می‌شود. به همین دلیل برای مصون‌سازی مردم از این ویروس، اجتماعات مذهبی مثل نمازجمعه ممنوع شد.
وی با اشاره به استفاده ایرانیان از ظرفیت‌های دنیای مجازی در برگزاری مراسم‌های مذهبی گفت: از آنجا که مراسم مذهبی جز لاینفک از هویت فرهنگی ایرانیان است، این مراسم با استفاده از ظرفیت اینترنت برگزار شد که شکل جدیدی از عبادت آنلاین محسوب می‌شد، مثل زیارت اماکن مذهبی و حتی مراسم خاکسپاری آنلاین.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: ضرورت حفظ فعالیت‌های فرهنگی تحت هر شرایطی، منجر به تغییر در شکل و محتوای آنها می‌شود. برای نمونه در این ایام فیلم و نمایش به جای سالن سینما و تئاتر بصورت آنلاین پخش شد. تورهای آنلاین نمایشگاه‌های فرهنگی، بازدید مجازی از آثار تاریخی در موزه‌ها و برگزاری آنلاین کنسرت‌ها انجام شد.
محسن جوادی با اشاره به گسترش استفاده از ابزار الکترونیک در دیدارها و ملاقات‌های شخصی و خانوادگی گفت: ملاقات با اقوام و دوستان در این روزها دشوار شده است ولی افراد سعی کرده‌اند تا گزینه‌های آنلاین را جایگزین ملاقات‌ها و اجتماعات حضوری کنند. البته استفاده از این ابزار نوعی نگرانی به همراه دارد زیرا عادی‌سازی ارتباطات مجازی می‌تواند تهدیدی بر روابط حضوری در آینده باشد که باید توسط روانشناسان و جامعه‌شناسان بررسی شود.
وی همچنین با تشکر از دستاوردهای آیسسکو برای ارتباطات میان کشورها پیشنهاد داد: تاسیس «موسسه آنلاین اخلاق پزشکی» می‌تواند اقدام مناسبی برای تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی مثل اولویت‌بندی تخصیص منابع به پزشکان و همچنین به افراد در زمینه اجتناب از رفتارهای سطحی ناشی از بیماری‌هایی مثل کرونا باشد.
معاون امور فرهنگی ادامه داد: در ایام این بیماری همه‌گیر، مصرف اینترنت بویژه در میان نوجوانان و کودکان افزایش داشت. در نتیجه تولید سرگرمی‌های جذاب و مناسب در قالب سریال‌های تلویزیونی، فیلم‌های سینمایی و محتوای پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی ضرورت دارد.
محسن جوادی در پایان با اشاره به آمادگی ایران برای همکاری با اعضای سازمان درخصوص مقابله با همه‌گیری در زمینه‌های مختلف به ویژه حوزه فرهنگی خاطرنشان کرد: همه‌گیری ویروس کرونا یک نقطه تاریخی است و پیشنهاد می کنم آثار هنری در قالب فعالیت مشترک به منظور روایت شیوه مواجهه کشورهای اسلامی این همه گیری تولید شود.
در این کنفرانس مجازی سخنرانی‌هایی با موضوعات چالش‌های فرهنگی به هنگام بحران‌ها (کووید ۱۹)، آیندۀ فرهنگ پس از ویروس کرونا، مسیرهای جدید برای گردشگری فرهنگی و پروژۀ راهبردی-فرهنگی دیجیتال آیسسکو توسط وزرای فرهنگ برخی کشورها از جمله مصر، ازبکستان، مراکش، عمان، عربستان و ... ایراد شد.
در این سخنرانی‌ها بر استقرار پلتفرم ارائه خدمات فرهنگی در فضای مجازی، دیجیتالی‌کردن فرآیندها و فعالیت‌های فرهنگی از جمله موزه‌گردی مجازی، گردشگری مجازی، برگزاری کنسرت‌های آنلاین، دسترسی برابر کشورها به فناوری‌های جدید برای جلوگیری از ایجاد شکاف دیجیتالی تاکید شد.
همچنین در جلسه کنفرانس مجازی وزاری فرهنگ کشورهای عضو آیسسکو فیلم کوتاهی با عتنوان «پورتال آیسسکو برای میراث جهانی اسلام» پخش شد. در این فیلم تاکید شد که ۸۰ درصد میراث فرهنگی در جهان اسلام در معرض خطر قرار دارد.
آیسسکو یا ISESCO) Islamic Educational Scientific and Cultural Organization) یک سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی است که در مه ۱۹۷۹ تأسیس شد. مقر آن در در رباط در مراکش قرار دارد و ۵۷ کشور اسلامی ازجمله ایران عضو این سازمان هستند.