همشهری آنلاین -سمیرا باباجانپور:با اینکه بسیاری از شهروندان تهرانی منتظر برگزاری سومین جشنواره شاتوت سولقان هستند اما به سبب رعایت پروتکل‌های بهداشتی و شرایط بحرانی شیوع ویروس «کرونا»، این جشنواره امسال برگزار نمی‌شود. این درحالی است که باغ‌داران و صاحبان مشاغل خانگی، برای برگزاری یک جشنواره جذاب و متفاوت آماده‌اند. «ابوالفضل میری»، مسئول ارتباطات دهیاری سولقان، ما را برای دیدن باغ‌های این روستا همراهی می‌کند تا از نزدیک با باغ‌داران زحمتکش این روستا آشنا شویم. آب و هوای کوهستانی و طبیعت سولقان این روزها شهرنشینان را به این دهستان کشانده وساز و کار زندگی را در این روستا تغییر داده است. ارتباط اهالی با شهر، فاصله کوتاه و دسترسی آسان تا تهران و بهره‌مندی از امکاناتی همچون گازشهری، مدرسه مناسب، مرکز بهداشتی و... موجب شده است تا این روستا طی چند سال اخیر، رشد و توسعه داشته باشد.
میری می‌گوید: «سولقان، این روزها به یکی از روستاهای معروف و قابل دسترس تهرانی‌ها تبدیل شده است. با این وجود نمی‌توانیم آب و هوای خوش، باغ و طبیعت زیبای آن را برای رشد و توسعه سولقان کافی بدانیم. زمانی می‌توانیم از توسعه پایدار این روستا و روستاهای اطراف صحبت کنیم که بتوانیم به اقتصاد روستانشینان کمک کنیم. باغ‌داری شغل آبا و اجدادی اهالی اینجاست. خوشبختانه سال ۱۳۹۷ با یک تصمیم‌گیری درست و خلاقانه، نخستین جشنواره شاتوت برگزار شد. هدف اصلی ما از برگزاری این جشنواره، رونمایی از شاتوتی بود که از کیفیت بسیار مرغوبی برخوردار است، ولی آن‌گونه که باید نتوانسته برای باغ‌داران سوددهی داشته باشد. بی‌انگیزگی باغدار، مهاجرت جوانان را به همراه خواهد داشت، ساخت‌وساز غیرمجاز را رونق خواهد داد و تخریب و از بین رفتن باغ‌ها را به دنبال دارد. برپایی جشنواره سولقان، مهر تأییدی بر محصولی است که باغ‌داران برایش از جان مایه می‌گذارند.»
- برداشت ۹۵۰ تن شاتوت در یک‌سال
بر اساس آماری که جهاد کشاورزی تهران ارائه می‌دهد، سالانه ۹۵۰ تن شاتوت از باغ‌های دهستان سولقان برداشت می‌شود. محصولی مرغوب که با زحمت و مشقت بسیار به دست مصرف‌کننده می‌رسد. به باغ «اسماعیل عسگری»، باغدار جوانی، دعوت می‌شویم که از زمان کودکی پا به پای پدر در باغ شاتوت کار کرده و همه فوت و فن چینش و نگهداری از این محصول خوش طعم را یاد گرفته است. قرمزی دستان آقا اسماعیل و عرق خستگی بر پیشانی‌اش، نشان از کار سختی می‌دهد که او سال‌ها است با علاقه انجام می‌دهد. وقتی از سختی کار چیدن این نوبرانه تابستانه می‌پرسیم، می‌گوید: «کار چیدن شاتوت باید از همان ابتدای صبح آغاز شود. به قول معروف، هرچه هوا گرم‌تر شود دیگر میوه به راحتی در دست قرار نمی‌گیرد و چون بسیار آب دارد، ممکن است در دست کارگر له شود.» شرایط کوهستانی روستای سولقان موجب شده تا درختان شاتوت، ارتفاع زیادی داشته باشند.
اسماعیل عسگری باغدار موفق روستا می‌گوید: «درخت اگر بلند باشد، روزی ۱۲ سطل شاتوت می‌چینیم. ولی اگر درخت کوتاه باشد، روزی ۲۰ سطل را پر می‌کنیم. درختان اینجا ارتفاع زیادی دارند، برخلاف درختان محله «کن» که بیشتر درختان شاتوتشان کوتاه است و این چیدن میوه را آسان می‌کند.» او از اتفاق‌های ناگواری می‌گوید که هر ساله در زمان چیدن این نوبرانه، برای کارگرها و باغ‌داران رخ می‌دهد: «متأسفانه کار سخت چیدن شاتوت بدون دردسر و اتفاق ناگوار نیست. سال‌ها پیش، پدرم در حال چیدن شاتوت از درخت به پایین پرتاب و قطع نخاع شد. اکنون سال‌هاست خانه‌نشین شده است. متأسفانه هرساله مصدومان زیادی داریم.»
- درختان شاتوت ۵۰ ساله
۱۶۰ هکتار از باغ‌های سولقان را درختان شاتوتی تشکیل می‌دهند که در نوع خود بی‌نظیرند. درشتی و آب‌دار بودن این میوه و حتی شیرینی آن به سبب آب کافی و مناسبی است که درختان را با آن سیراب می‌کنند. درختان نزدیک رودخانه، میوه‌های بهتری دارند و هر ۱۰ روز یک بار، باغ‌ها آبیاری می‌شوند. آب جاری از رودخانه کن و چشمه‌ساران «البرز»، طراوت و طعم شاتوت را مثال‌زدنی کرده است. از اول تیرماه، چیدن محصول شاتوت آغاز می‌شود و درختان تا میانه مردادماه، میوه مرغوبی به باغدار می‌دهند. از این تاریخ به بعد تا شهریورماه، میوه شاتوت‌ریز و ترش می‌شود و چندان خوش خوراک نیست. بعضی از درختان این میوه در روستای سولقان، عمری بیش از ۵۰ سال دارند. شناخت تهرانی‌ها از این میوه و مطالبه آن موجب شده تا باغ‌داران به کاشت درخت شاتوت ترغیب شوند و این میوه به محصول اول و درجه یک روستا تبدیل شود.
- چرا شاتوت میوه گران قیمتی است؟
شاتوت در بین نوبرانه‌های تابستان، گران‌تر است. کوتاهی دوره محصول درختان، عمر کوتاه نگهداری از میوه، شرایط سخت چیدن و برداشت آن موجب شده تا میوه ارزانی نباشد. با این حال، قیمت آن در روستای سولقان تا شهر تهران، تفاوت زیادی دارد. اگر شاتوت را مستقیم از باغدار و مغازه‌های روستای سولقان تهیه کنید، کیلویی ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان تمام می‌شود. اما همین میوه در میوه‌فروشی‌های محله کن و «شهران» و «جنت‌آباد» به کیلویی ۴۵ تا ۵۰ هزار تومان هم عرضه می‌شود و اگر سری به مغازه‌های لاکچری و معروف شمال تهران و «تجریش» بزنید، کیلویی ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. مسئول ارتباطات دهیاری سولقان درباره این تفاوت قیمت و مشکلات فروش و عرضه این محصول می‌گوید: «با معروف شدن شاتوت سولقان، چند سالی است که گردشگران مستقیم از مغازه‌های روستا خرید می‌کنند. جشنواره شاتوت هم به این فروش و جذب گردشگر کمک کرده است. وقتی گردشگر به روستا بیاید برای همه مشاغل روستا خوب است. در حقیقت، اقتصاد روستا به جذب گردشگر بستگی دارد. بسیاری از مغازه‌داران این روستا، سرد خانه ندارند. شاتوت میوه حساسی است. زود از بین می‌رود. برای همین، برای عرضه به بازار میوه باید تجهیزات استاندارد وجود داشته باشد. چون این امکانات برای مغازه‌داران روستا میسر نیست، این میان نقش واسطه پررنگ می‌شود و همین بر قیمت میوه تأثیر می‌گذارد. »
- جشنواره شاتوت و رونق بازار مشاغل خانگی
سال ۱۳۹۷ با برپایی نخستین جشنواره شاتوت دهستان سولقان، ۱۰ غرفه به مشاغل خانگی که محصولات مرتبط با این میوه تولید می‌کردند، اختصاص یافت. سال ۱۳۹۸ این ۱۰ غرفه به ۴۰ غرفه افزایش پیدا کرد و کیفیت محصولات، مخاطبان زیادی را به جشنواره کشاند. تهیه مربای شاتوت، آب شاتوت، کیک و لواشک شاتوت و پخت انواع شیرینی‌های خانگی محلی، در بین بانوان روستا جان دوباره گرفت.