همشهری آنلاین_ سارا جعفرزاده: وقتی در محله‌هایی که بافت فرسوده دارند قدم می‌زنیم با مجموعه‌ای از مشکلات اجتماعی و شهری مواجه می‌شویم. یکی از این محله‌ها که معضلات اجتماعی در آن دیده می‌شود، محله مظاهری است. معضلات این محله در طولانی مدت باعث شده شهروندان انگیزه کمتری برای تغییر محیط زندگی خود داشته باشند و به اجبار زندگی در کوچه‌هایی با دیوارهای سیمانی و سرد و خشک را هر روز تجربه کنند. در این زمینه، اخیراً در قالب یک طرح زیباسازی، برنامه نقاشی دیواری و طرح‌های بازی و سرگرمی در کوچه‌های طوطی و صفایی توسط اداره امور بانوان اجرا شده که بانوان محله هم در این امر مشارکت فعال داشتند. این حرکت، باعث شده روزنه‌های امیدی برای تغییر محیط زندگی برای شهروندان این ۲ کوچه به‌ویژه بانوان ایجاد شود. در یک روز گرم تابستان به محله مظاهری رفتیم و از نزدیک نقش و نگارهای متفاوت این دو کوچه را دیده و با اهالی در این‌باره صحبت کردیم.
تا پیش از اجرای نقاشی‌های دیواری، در کوچه‌های کم‌عرض طوطی و صفایی در محله مظاهری جز دیوارهای سیمانی سرد و خشک و خانه‌های کلنگی چیزی به چشم نمی‌خورد اما حال و هوای این روزهای این ۲ کوچه دیدنی است. به محض ورودمان به این معابر قدیمی اما پر نقش و نگار با فضای متفاوتی روبه‌رو می‌شویم. فضایی که خبر از مشارکت بانوان باسلیقه و هنرمند این کوچه‌ها می‌دهد.
گلدان‌های نصب شده روی دیوار فضای زیبایی را به وجود آورده و لوله‌های انشعاب گاز به رنگ آبی رنگ‌آمیزی شده و دیگر از رنگ نقره‌ای و طوسی کلیشه‌ای آن خبری نیست. در بخشی از دیوارها نقش قلبی کشیده شده و کودکان نقش کف دست خود را داخل این قلب طراحی کرده‌اند که حس تعلق به محله را یادآوری می‌کند.
بانوان باسلیقه در بخش دیگری از محله نقش ۲ بال را طراحی کرده‌اند که مکان مناسبی را برای عکاسی به‌ویژه برای کودکان ایجاد کرده است. از نقش و نگارهای سنتی داخل کوچه‌ها هم نمی‌توان چشمپوشی کرد که زیبایی خاصی را به ارمغان آورده است. حالا دیگر بساط لی لی بازی برای کودکان هم فراهم است و لازم نیست با گچ لی لی بکشند بلکه نقش لی لی با ظرافت و رنگ‌های شاد روی زمین توسط خودشان کشیده شده است.
- جلب مشارکت اجتماعی بانوان
کار ویژه هنری نقاشی دیواری در حالی در محله مظاهری اجرا شد که هدف از آن جلب مشارکت اجتماعی بانوان محله بود.
«اکبر مختاری» معاون اجتماعی فرهنگی شهردار منطقه ۱۵ در این‌باره می‌گوید: «طرح ویژه هنری با هدف شرکت دادن بانوان محله در امور هنری، شناسایی ظرفیت‌های هنری، شناسایی چهره‌های هنری، تعامل با مراکز حرفه‌ای هنر، توانمندسازی بانوان، ایجاد حس تعلق خاطر در برابر محله و یادآوری اهمیت نگهداشت محله به همت اداره امور بانوان و سازمان نوسازی شهر تهران به اجرا در آمد.» مختاری ادامه می‌دهد: «برای اجرای این طرح از قبل اطلاع‌رسانی صورت گرفته بود تا گروه‌های هنری طرح پیشنهادی خود را ارسال کنند که در میان طرح‌ها، طرح گروه «حس یک نگاه» انتخاب شد و در نهایت این گروه طرح‌شان را که شامل اجرای نقاشی دیواری، طرح‌های بازی و سرگرمی و نصب گلدان بود با مشارکت دختران و بانوان ساکن کوچه طوطی و صفایی در محله مظاهری اجرا کردند.» مختاری می‌افزاید: «طرح کار ویژه هنری از اواخر بهمن ماه سال گذشته کلید خورده بود که به دلیل شیوع ویروس کرونا و اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی متوقف شد و مجدد از اواسط خرداد ماه سال جاری این گروه کار خود را با مشارکت ساکنان آغاز کردند.»
- بازگشت حس سرزندگی و نشاط
در بررسی ریشه‌ای معضلات بافت فرسوده، به نابسامانی‌های کالبدی و اجتماعی می‌رسیم. نابسامانی‌هایی که در طولانی مدت مشکلات عمیقی را برای اهالی محله‌های بافت فرسوده ایجاد می‌کند.
«طاهره محمدی» مدیر اداره امور بانوان شهرداری منطقه ۱۵ در این‌باره می‌گوید: «معضلات اجتماعی انگیزه و توان تغییر در ساکنان محله‌ها بافت فرسوده را از بین می‌برد و سبب پایین آمدن کیفیت زندگی ساکنان می‌شود. کوچه‌های طوطی و صفایی در محله مظاهری واقع در ناحیه ۱ منطقه ۱۵ در یکی از پرآسیب‌ترین نقاط محله واقع شده‌اند.»
او با اشاره به معضلات این ۲ کوچه ادامه می‌دهد: «در این کوچه‌ها با آسیب‌ها و معضلاتی از جمله خرید و فروش و مصرف موادمخدر در ملاء عام، نزاع و درگیری به سبب وجود افراد معتاد و غیرموجه و نبود امنیت برای بانوان مواجه هستیم. از همین رو در کنار اقدامات پایه‌ای که در این محله‌ها برای رفع مشکلات مختلف باید انجام شود، باید با اقدامات خرد مقیاس و اقداماتی که با مشارکت خود شهروندان انجام می‌شود، به تدریج کیفیت زندگی شهروندان را افزایش داد و سرزندگی و نشاط را به این محله‌ها بازگرداند. به گفته وی، یکی از طرح‌هایی که اخیراً برای دست یافتن به این مهم اجرا شد، طرح نقاشی دیواری و طرح‌های بازی و سرگرمی در این ۲ کوچه بود که با استقبال خوب اهالی روبه‌رو شد.»
- حس شیرین کار داوطلبانه و مشارکتی
«سمیه جمالی» بانوی ساکن کوچه صفایی هم درباره مشارکت بانوان در این کار هنری می‌گوید: «من و برخی از بانوان محله در کارهای هنری در حد متوسط مهارت داریم و مشارکت در این کار هنری تجربه خوبی را برایمان رقم زد. دوست داریم شهرداری بیشتر از بانوان در امور محله کمک بگیرد این در حالی است که ما چشمداشتی در مقابل انجام کارهای هنری نداریم ولی حاصل آن کار مثبتی است که در محله به یادگار می‌ماند و این ارزشمند است.» او درباره مشارکت کودکان می‌گوید: «وقتی کودکان با دست خودشان روی زمین لی لی می‌کشیدند انگار بزرگ‌ترین کار دنیا را انجام می‌دادند و از شادی در پوست خود نمی‌گنجیدند. مشارکت کودکان در امور محله نتایج مثبتی را برای آینده آنها رقم می‌زند و حس مشارکت و کار گروهی را در آنها تقویت می‌کند.»
- از بین رفتن رخوت حاصل از کرونا
«آذر ملازاده» یکی از بانوانی است که در نقاشی دیواری کوچه طوطی مشارکت داشته و در خصوص ایجاد حس خوب بعد از انجام این کار می‌گوید: «خودتان می‌دانید که شرایط فعلی جامعه به دلیل بیماری کرونا کمی نامتعادل است. من به‌عنوان یک بانوی خانه‌دار که در ایام کرونا اغلب در منزل بودم و دچار روزمرگی و رخوت شده بودم تا اینکه از طریق سرای محله مظاهری در خصوص مشارکت در کار هنری کوچه‌های طوطی و صفایی قرار گرفته و به‌صورت داوطلبانه به جمع بانوان مشارکت‌کننده پیوستم. حضور بانوان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی همراه بود و در تمام مدت انجام کار حس نشاط و شادابی در من و تک تک بانوان وجود داشت. بانوانی که با دست خودشان گامی برای تغییر محیط کسالت بار کوچه خود برمی‌داشتند و امید داشتند با اقدامات خرد محله‌ای تغییرات کلان به وجود بیاورند.»