همشهری آنلاین_ مژگان مهرابی: «دعا کنید تهران زلزله نیاید.» جمله‌ای که رئیس سازمان مدیریت بحران کشور چند روز پیش در گفت‌وگو با رسانه‌ها نقل کرد. دلیلش هم این بود که تهران با وقوع زلزله بالای ۷ ریشتر مشکل قبر خواهد داشت. البته موضوع دیگری را هم عنوان کرد که تهران فقط ۸/۱۸درصدآمادگی مقابله با بحران دارد. خبر تلخی که متأسفانه صحت دارد. غول زلزله در کمین تهران است و هر آن ممکن است با قدم‌های خود لرزه بر اندام شهر بیندازد. به‌خصوص در مناطقی که رد فرسودگی در جای جای آن دیده می‌شود. مصداقش هم بخشی از منطقه ۱۴ که قسمت‌هایی از فضای آن را بافت فرسوده فراگرفته است. این موضوع خبر از آن می‌دهد که در صورت بروز زمین لرزه آسیب جدی بر پیکره آن وارد خواهد شد. اینکه منطقه ۱۴ تا چه اندازه آمادگی لازم برای وقوع بحران دارد را از «علی زیاری» رئیس ستاد مدیریت بحران منطقه جویا شدیم.
از مساحت ۳ هزار و ۲۸۰ هکتاری بافت فرسوده تهران، ۲۵۷ هکتار آن در محدوده منطقه ۱۴ قرار دارد. یعنی ۷/۱۷درصد از وسعت ۵۴ هکتاری منطقه ۱۴. با این وصف می‌توان گفت منطقه ۱۴ رتبه پنجم بافت فرسوده تهران را به خود اختصاص داده و یکی از مناطق آسیب‌پذیر در برابر حوادث غیرمترقبه خواهد بود.
«علی زیاری» رئیس ستاد مدیریت بحران منطقه این ادعا را تأیید می‌کند و می‌گوید: «منطقه ۱۴ به دلیل بافت متراکم و فرسوده‌ای که دارد مامن و بستر حوادث غیرمترقبه است. البته بعضی از مکان‌ها توسط شهرداری ایمن‌سازی شده‌اند اما تراکم بالای جمعیت در بعضی از محله‌های این منطقه می‌تواند میزان خسارت جانی و مالی را بیش از دیگر مناطق تهران کند.» طبق آمار به دست آمده از سوی دفاتر توسعه نوسازی منطقه، بیشترین وسعت بافت فرسوده در نواحی ۱، ۲ و ۴ قرار دارد. زیاری می‌گوید: «عمر خانه‌های محله دولاب بالای ۷۰ سال است و از سوی دیگر ۶۱درصد معابر آن بن‌بست و کمتر از ۶متر عرض دارند. در محدوده ناحیه ۲، محله شیوا زیر خط بحران قرار دارد یعنی با کمترین لرزشی با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد. اما در محدوده ناحیه یک به جرئت می‌توان گفت همه محله‌ها (شکوفه، دلگشا، مینا) از بافت فرسوده برخوردار هستند.»
- شرایط ایمنی بیمارستان‌های منطقه
اما بیمارستان‌ها، که باید یکی از مراکز بحران‌زدا باشند در منطقه ۱۴ خود بحران زا هستند. قدمت بالای ۲ مرکز درمانی باعث شده، ساختمان بیمارستان‌ها فرسوده و ناامن شود. البته زیاری معتقد است نکات ایمن‌سازی در آنها به خوبی رعایت نشده است. او می‌گوید: «وقتی صحبت از ایمنی می‌شود اغلب شهروندان تصور می‌کنند تنها وسیله دفاعی در برابر بحران کپسول اطفای حریق است. از این وسیله فقط در برابر آتش‌سوزی استفاده می‌شود و هنگام زلزله کاربردی ندارد. اما نکته مهم این است که هنگام وقوع زلزله یا آتش‌سوزی نخستین اقدامی که مردم انجام می‌دهند، فرار از محل حادثه است. بنابراین استاندارد بودن پله فرار یکی از موارد ضروری است.» او معتقد است در ۲ بیمارستان منطقه پله فراری که بتواند جان شهروندان را نجات دهد وجود ندارد. به‌خصوص بیمارستان «مردم» که راه‌پله باریکی دارد و به سختی می‌توان بیماران را به خارج از بیمارستان انتقال داد. موضوع حائز اهمیت دیگری که باید به آن توجه کرد بافت متراکم منطقه ۱۴ است. تصور کنید جمعیت زیادی هنگام حادثه از بیمارستان روانه خیابان کرمان شوند. عرض کم خیابان و کوچه‌های منتهی به آن عملاً امکان فرار را از بین می‌برد. زیاری در مورد بیمارستان «بعثت» هم نظر مساعدی ندارد. او می‌گوید: «چند روز پیش آتش‌سوزی در محوطه آن صورت گرفت و این در حالی بود که ۲ کپسول اکسیژن در آنجا وجود داشت. اگر اقدام به موقع مأموران آتش‌نشانی نبود، کپسول اکسیژن منفجر شده و خسارت زیادی از خود به جا می‌گذاشت.»
- گودهای رها شده
از مواردی که می‌تواند سلامت شهروندان را به خطر بیندازد، وجود گودهای رها شده است که تعدادشان در منطقه ۱۴ کم نیست. عمق زیاد این گودها بر اثر مرور زمان می‌تواند باعث نشست خانه‌های اطراف شود. زیاری می گوید: «گاهی اوقات مالک ساختمان در حین کار به مشکل ورثه‌ای یا حقوقی بر می‌خورد یا اینکه از نظر اعتبار مشکل پیدا می‌کند. گودبرداری صورت گرفته را به حال خود رها کرده و همین می‌تواند دردسر بزرگی ایجاد کند. خانه‌های اطراف نشست کرده و با کوچک‌ترین تکانی فرومی ریزند.» او می‌خواهد در کنار مدیران شهری که مأمور بر پیدا کردن گودهای رها شده هستند شهروندان هم در صورت رؤیت با سامانه ۱۳۷ تماس بگیرند. زیاری می‌گوید: «خطرناک‌ترین گود، گودی بود که در تقاطع خیابان ۱۷ شهریور و آیت‌الله سعیدی قرار داشت که شهرداری خود اقدام به پر کردن آن کرد.»
- شرایط برای پذیرش شهروندان مهیاست
از بیمارستان و گودهای رها شده که بگذریم، مکان‌های تجاری و مراکز خرید منطقه ۱۴ هستند که در بعضی از آنها اصول ایمنی رعایت نشده است. او به یکی از پاساژهای خیابان پیروزی اشاره می‌کند: «مجتمع تجاری «کسا» به رغم نوساز بودنش نکات ایمنی به خوبی در آن رعایت نشده است. روزانه جمعیت زیادی برای خرید به آنجا مراجعه می‌کنند و کوچک‌ترین حادثه‌ای می‌تواند فاجعه جبران‌ناپذیری را از خود به جای بگذارد.»
زیاری در ادامه متذکر می‌شود، بررسی ایمن بودن ساختمان‌ها در برابر زلزله یا آتش‌سوزی برعهده آتش‌نشانی است و ستاد مدیریت بحران فقط کار آموزش و حمایت از شهروندان در هنگام وقوع حادثه را برعهده دارد. او آموزش را بهترین راهکار در شرایط کنونی می‌داند و می‌گوید: «ما مأمور به اخطار دادن نیستیم. اما همه توان خود را برای آموزش شهروندان به کار گرفته‌ایم. در هر محله‌ای گروه دوام تشکیل شده که در هنگام خطر افراد آموزش دیده به یاری دیگران بروند.» زیاری در ادامه به دیگر اقدامات منطقه ۱۴ برای مدیریت بحران اشاره می‌کند: «هنگام زلزله نخستین چیزی که پیش می‌آید قطع شدن آب و برق است. برای اینکه شهروندان با مشکلی مواجه نشوند مخزن ۱۰ هزار لیتری آب در بوستان زیتون جانمایی کرده‌ایم. برای تأمین انرژی برق ۵ سوله بحران منطقه را هم به ۲۵ هزار لیتر سوخت مجهز کرده‌ایم. در این صورت از نظر آب و برق مشکلی نخواهیم داشت. همه سوله‌های بحران ضدعفونی شده و شرایط برای پذیرش شهروندان مهیاست.» اینکه ستاد مدیریت بحران منطقه همه توان خود را برای خدمت‌رسانی به شهروندان به کار گرفته امری است درست اما باید علاج واقعه را قبل از وقوع کرد و می‌طلبد نهادها، مراکز تجاری، مدارس، بیمارستان‌ها و حتی شهروندان برای کاهش خسارت‌های جانی و مالی قدمی بردارند. ایمن‌سازی ساختمان‌ها مهم‌ترین گامی است که می‌تواند منطقه ۱۴ را از بروز حوادث غیرمترقبه ایمن نگهدارد.