همشهری آنلاین_ زهرا بلندی: در روزهایی که با وجود شیوع ویروس کرونا، مراکز بهداشت و درمان از مکان‌های پررفت و آمد محسوب می‌شوند، به درخواست مدیریت مرکز بهداشت جنوب تهران، طرحی برای ارزیابی ایمنی مراکز بهداشت منطقه۱۹ به اجرا درآمده است. در این طرح گروهی با مشارکت ستاد مدیریت بحران، معاونت شهرسازی و واحد پیشگیری سازمان آتش‌نشانی در منطقه۱۹ شکل گرفته که به بررسی وضعیت ایمنی این مراکز می‌پردازند. در یکی از مأموریت‌ها که شامل بازدید از ۵مرکز و پایگاه بهداشت ناحیه یک منطقه۱۹ است، با این گروه همراه شده‌ایم.
ساعت ۹صبح است؛ نه حادثه‌ای رخ داده و نه بحرانی پیش رویشان است. جمعی که اغلب در لحظات دشوار با استرس یکدیگر را ملاقات می‌کنند، اکنون خونسرد و آرام برای اجرای مأموریت پیش از بحران دورهم جمع شده‌اند. رئیس ستاد مدیریت بحران شهرداری منطقه۱۶ به‌عنوان مجری اصلی این طرح بی‌سیم در دست گرفته، لباس مبدل به تن دارد و با چهره‌ای جدی و آماده جلوتر از همه ایستاده است. کارشناس آتش‌نشانی لیست مراکزی را که قرار است امروز بازدید شوند، بررسی کرده و درحال مرور آنها، خود را به جمع می‌رساند تا روانه نخستین مقصد یعنی پایگاه سلامت شهری شماره۳ امام حسن مجتبی(ع) شوند. با ورود به این پایگاه که داخل بوستان ولایت در ساختمان سرای محله خانی‌آبادنو شمالی قرار گرفته است، رئیس ستاد مدیریت بحران شهرداری منطقه به‌عنوان مجری اصلی این طرح شروع به صحبت کردن می‌کند. «محسن آلمانی» با بیان اینکه این طرح با حضور کارشناس واحد پیشگیری منطقه۷ عملیات سازمان آتش‌نشانی، کارشناسان بحران و شهرسازی نواحی پنجگانه و عوامل ستاد مدیریت بحران شهرداری منطقه با تقاضای مرکز بهداشت جنوب تهران به اجرا درآمده است، می‌گوید: «تاکنون وضعیت ایمنی همه مراکز و پایگاه‌های بهداشت نواحی۲، ۳، ۴ و ۵ مورد ارزیابی قرار گرفته و ناحیه یک، آخرین ناحیه‌ای است که از این طرح بهره‌مند می‌شود. بعد از بازدید، نتایج این ارزیابی‌ها از طریق سازمان آتش‌نشانی به شهرداری ارسال و سپس برای مدیران و اختصاصاً برای رئیس مرکز بهداشت هم ارسال می‌شود تا نسبت به رفع موارد ناایمن اقدام شود. این درحالی است که تذکرات و آموزش‌های لازم برای ارتقای سیستم ایمنی ساختمان‌ها به‌صورت حضوری در طول بازدید به مسئولان مراکز ارائه می‌شود.»
وارد ساختمانی شده‌ایم که بیش از ۳۰سال قدمت دارد، اما فضای داخلی آن نوسازی شده است. ظاهراً نقش سرای محله را ایفا می‌کند، اما ۲اتاق انتهایی طبقه همکف به پایگاه بهداشت اختصاص داده شده است. بعد از بازدید از همه نقاط، از معماری تا سیستم‌های برقی این ساختمان، کارشناسان درباره وضعیت ایمنی آن به مباحثه می‌پردازند. رئیس ستاد مدیریت بحران شهرداری منطقه با جمع‌بندی نکات مطرح شده توسط کارشناسان می‌گوید: «باتوجه به وضعیت‌های اضطراری که امکان دارد در مراکز بهداشت به وجود آید، برای ایمنی بیشتر بهتر است در گام اول ساختمان سرای محله و پایگاه بهداشت از یکدیگر جدا شوند یا تا حدامکان دیوارهای مقاوم بین آنها ایجاد و راه‌های خروج و دسترسی از همدیگر جدا شود.»
نوسازی فضای داخلی ساختمان با استفاده از دیوارپوش پی. وی. سی و سازه‌های جدید، موضوعی است که آلمانی با اشاره به آن می‌گوید: «همه ساختمان‌های جدید یا بازسازی شده با مصالحی که استفاده می‌کنند، به دلیل مباحث انرژی، برق و... خطر آتش‌سوزی را نسبت به ساختمان‌های قدیمی افزایش می‌دهند و ضرورت رعایت مسائل ایمنی را بیشتر می‌کنند.» وی ادامه می‌دهد: «با وجودی که این ساختمان سال۱۳۹۰ با بهره‌برداری از بوستان ولایت مقاوم‌سازی شده، بازهم به دلیل تعداد زیاد ارباب رجوع نیاز است تعداد ورودی و خروجی‌های آن بیشتر شده، سیستم‌های آتش‌نشانی و خاموش‌کننده تکمیل شود، سیستم‌های برق مورد بازنگری و آموزش به کارکنان و پایش مکرر آن در دستورکار قرار بگیرد.»
- بازنگری در معماری و مباحث ایمنی ساختمان
برای رسیدن به پایگاه سلامت شهری شماره۲ آیت به کوچه آذربایجان در خیابان شهید لطیفی می‌رویم. این ملک یک طبقه با بیش از ۴۰سال قدمت شبیه یک واحد مسکونی است، اما به شکل یک پایگاه بهداشت و درمان درآمده و به ارائه خدمات سلامت می‌پردازد. به محض ورود، هریک از کارشناسان گروه دفترچه و خودکار در دست گرفته و ضمن نکته‌برداری از عوامل ناایمن موجود توضیحاتی را به کارکنان این پایگاه ارائه می‌دهند. آلمانی ضمن بررسی انفرادی، نتایج را از کارشناسان دریافت کرده و با استناد به صحبت‌های کارشناس پیشگیری از بحران سازمان آتش‌نشانی می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین عوامل در شروع آتش‌سوزی برق است و به دلیل قدمت بالای این ساختمان، بازنگری سیستم‌های برقی آن جزء اقدامات دارای اولویت به شمار می‌رود.» برش گرد شیشه که روی پنجره ایجاد شده، محل نصب لوله بخاری را در فصول سرد سال نشان می‌دهد. آلمانی با اشاره به آن می‌گوید: «این کار علاوه بر اینکه لوله را به‌صورت مستقیم وارد هوای آزاد می‌کند، ممکن است موجب شکستن شیشه شده و اتصالات لوله دودکش را هم دچار شکستگی کند.» بافت فرسوده ساختمان موضوع مورد بحث دیگری است که رئیس ستاد مدیریت بحران با استناد به گفته کارشناس شهرسازی و معماری می‌گوید: «اسکلت این ساختمان فلزی است، اما سقف آن مقاومت لازم را ندارد و امکان ریزش وجود دارد. بازنگری معماری و ایمنی این ساختمان موضوع مهمی است که به‌صورت مکتوب به مدیران مربوطه ابلاغ خواهد شد.»
- ساختمانی ناایمن در مواقع بحرانی
نشانی سومین مقصد، ما را به کوچه شانزدهم در خیابان میعاد می‌رساند. پارکینگ ساختمانی مسکونی که بیش از ۴۰سال قدمت دارد، به پایگاه سلامت شهری شماره یک امام حسن مجتبی(ع) اختصاص داده شده است. اشارات غیرکلامی کارشناسان خوشایند به نظر نمی‌رسد. بی‌وقفه نقاط خطرساز این واحد را رصد و نکاتی را روی کاغذ یادداشت می‌کنند. رئیس ستاد مدیریت بحران با اشاره به بررسی‌هایی که در حوزه شهرسازی و معماری انجام شده است، می‌گوید: «بافت ساختمان نسبتاً فرسوده است و در موقعیت‌های بحرانی از ایمنی کافی برخوردار نخواهد بود.» نصب پکیج دیواری دودکش‌دار در محوطه داخلی مرکز، موضوع دیگری است که این مقام مسئول با اشاره به آن می‌گوید: «در نصب پکیج دیواری و همه وسایلی که گازسوز هستند، باید محلی انتخاب شود که امکان نصب دودکش در آن مکان وجود داشته باشد. نیاز است که برای این محدوده تهویه مناسب در نظر گرفته شده و در زمان روشن بودن آن، پنجره کمی باز نگه داشته شود.»
کمبود تعداد کپسول‌های خاموش‌کننده در بیشتر مراکز دیده می‌شود. آلمانی با اشاره به اهمیت این موضوع می‌گوید: «استفاده از انواع خاموش‌کننده‌های پودری در اطفای حریق مایعات قابل اشتعال همچون، الکل، بنزین و...، خاموش‌کننده آب در خاموشی حریق ناشی از جامداتی مثل صنایع چوبی و... و خاموش‌کننده co۲ برای اطفای حریق وسایل برقی نیازی است که باید در همه این مراکز به آن توجه شود.»
او درباره روش تهیه و نصب این کپسول‌ها می‌گوید: «کپسول‌ها را می‌توان از شرکت‌های زیرنظر سازمان آتش‌نشانی که در پایگاه اینترنتی این سازمان مشخص شده، تهیه کرد. در ضمن نیاز است این کپسول‌ها در ارتفاع یک‌متر از زمین، روی دیوار نصب شود تا در مواقع نیاز راحت‌تر مورد استفاده قرار بگیرند.»
- استیجاری بودن، دلیل تغییرات محدود
پایگاه سلامت شهری شماره۲ امام حسن مجتبی(ع) در طبقه دوم یکی از ساختمان‌های کوچه ششم شهرک بستان قرار گرفته است. اینجا با حدود ۱۲سال قدمت، جدیدتر از دیگر ساختمان‌هایی است که بازدید کرده‌ایم. رئیس ستاد مدیریت بحران بعد از بررسی تیمی می‌گوید: «سیستم آتش‌نشانی، راه خروج و حوزه‌بندی تا حدودی در این مرکز درست رعایت شده است.» او با اشاره به اینکه راه خروج این پایگاه نسبت به جمعیت مراجعه‌کننده آن نسبتاً کافی است، می‌گوید: «مراکزی با بیش از ۵۰مراجعه‌کننده در ساعاتی خاص از روز نیازمند ۲در خروج هستند، این در حالی است که اگر مرکزی دارای مراجعان با مشکلات حاد باشد، باید مجهز به آسانسور بیماربر باشد یا به‌طور کلی در طبقات همکف و بدون پله قرار بگیرد.»
جابه‌جایی لوله بخاری که از شیشه پنجره خارج شده، موضوعی است که مجدداً در اینجا توسط کارشناسان مطرح شده و آلمانی درباره آن می‌گوید: «در چنین شرایطی، وقتی بخاری روشن می‌شود، محیط به شدت نیازمند اکسیژن است که برای رفع آن بهتر است جای بخاری تغییر کرده یا دست‌کم تهویه‌ای مناسب برای آن در نظر گرفته شود.» استیجاری بودن بیشتر این مراکز موضوع مهم دیگری است که آلمانی با اشاره به آن می‌گوید: «سازوکار برخی از این ساختمان‌ها از ابتدا با مرکز بهداشت تناسب نداشته و از سوی دیگر اعمال تغییر و تحولات جدی هم در آنها امکان‌پذیر نیست.»
- آگاهی از خطرات سیلندرهای اکسیژن
آشنایی با خطرات ناشی از سیلندرهای اکسیژن، از نکات مهمی است که کارکنان مراکز بهداشت باید از آنها آگاه باشند. کارشناس پیشگیری از بحران سازمان آتش‌نشانی با بیان این موضوع می‌گوید: «به هیچ عنوان شیر و دهانه سیلندرهای اکسیژن نباید چرب شود، در این صورت بدون هیچ حرارت و شعله‌ای، سوپاب عمل کرده و افزایش فشار داخل آن باعث انفجار می‌شود.» «روح‌الله‌ابراهیم‌زاده» به اهمیت محل نگهداری، دپو، حمل‌ونقل و استفاده صحیح از این وسیله اشاره کرده و می‌گوید: «سیلندرها و متعلقات آن باید دور از منابع آلوده نگهداری شوند. هوای انبار برای نگهداری از آنها باید دارای تهویه مناسب باشد و برای حمل این کپسول‌ها باید از چرخ مخصوص استفاده شود.»
- استفاده کمتر از سه‌راهی برق
یکی از موضوع‌های مهم که طی همه بازدیدها توسط کارشناسان مطرح می‌شود، استفاده نکردن از سه‌راهی‌های متعدد است که ایجاد اتصالی در آنها می‌تواند موجب خطر شود. «روح‌الله‌ابراهیم‌زاده» کارشناس واحد پیشگیری از بحران منطقه۷ عملیات سازمان آتش‌نشانی در این‌باره می‌گوید: «سعی کنید از سه‌راهی‌های کمتری استفاده کنید چراکه سه‌راهی‌ها عموماً یک تا ۲سال بعد از استفاده دچار اتصالات شده و به‌خصوص در ساعاتی که کسی در مرکز حضور ندارد، می‌توانند خطرآفرین باشد.» وی ادامه می‌دهد: «قرارگیری این سه‌راهی‌ها با فاصله ۲متر از اجسامی مثل پرده، تخت و... می‌تواند مانع از بروز آتش‌سوزی شود.»
- نصب کپسول‌های اطفای حریق در هرطبقه
یکی دیگر از ساختمان‌های مورد بازدید که در خیابان میعاد قرار گرفته، مرکز سلامت جامعه شهری امام حسن مجتبی(ع) است. ساختمانی با حدود ۱۹سال قدمت که در هر ۳طبقه و زیرزمین آن خدمات بهداشت و درمان به شهروندان ارائه می‌شود. اینجا به دلیل ارائه خدمات گسترده‌تر نسبت به دیگر مراکز شلوغ‌تر است. کارشناسان به‌ترتیب از همه طبقات بازدید و ضمن یادداشت‌برداری، مواردی را به کارکنان مجموعه گوشزد می‌کنند. تعبیه کپسول‌های اطفای حریق به‌صورت مجزا برای هریک از طبقات موضوع مهم و ضروری است که توسط سرگروه عنوان شده و در ادامه می‌گوید: «توجه به تاریخ شارژ مجدد این کپسول‌ها حائز اهمیت است. کپسول‌هایco۲ تا حدود ۵سال نیازمند شارژ مجدد نیستند، اما کپسول‌های پودری، باید هر سال شارژ شود.» عاری بودن راه‌های خروج مجموعه از هرگونه وسیله، بازنگری سیستم‌های برق آن و رفع اتصالات احتمالی در سه‌راهی‌ها و قرارگرفتن دستگیره روی شیرهای گاز، موضوع‌های قابل اهمیتی هستند که رئیس ستاد مدیریت بحران از آنها یاد کرده و با اشاره به خطرات نشت گاز می‌گوید: «برای اتصال وسایل گازسوز باید از شیلنگ‌های لاستیکی تقویت شده(چندلایه) استفاده شود که مخصوص گاز ساخته شده و طول آنها نباید حداکثر از یک و نیم‌متر بیشتر باشد.» او به آبگرمکن دیواری داخل یکی از اتاق‌های ۱۲متری اشاره کرده و می‌گوید: «آبگرمکن‌ها به دلیل حجم اکسیژنی که می‌سوزانند، نیاز است در فضای حداقل ۶۰متری نصب شوند. با وجود قرارگیری آن در اتاقی با این مساحت، حتماً باید تهویه مناسب برای آن در نظر گرفته شود.» استفاده از علامت شب‌نما برای نشان دادن مسیر خروج هم موضوع مهمی است که در مرحله پایانی به آن اشاره می‌شود.