همشهری آنلاین_ مرضیه موسوی: خیابان شریعتی خیلی زود به یکی از خیابان‌های مهم تهران تبدیل شد و مراکز تجاری، اداری و تفریحی مهمی در این خیابان ساخته شدند. از بولینگ عبدو (عبده) تا بیمارستان‌ها و ساختمان حسینیه ارشاد و باغ قلهک و...
جاده قدیم شمیران در مسیر رسیدن به کوهپایه‌های شمالی تهران به باغ‌ها و زمین‌های اعیان اشرافی می‌رسید که تابستان و بهار را در این منطقه ییلاقی به سر می‌بردند. هنوز هم می‌توان ردی از درختان بلندبالای این باغ‌ها را در خیابان شریعتی به چشم دید که بر این خیابان پرشیب سایه می‌اندازند.
رسم درباریان قاجار بود که برای خود باغ و ییلاقی در شمیران و کوهپایه‌های شمالی تهران داشته باشند. به همین دلیل از دروازه شمالی پایتخت جاده‌ای به سمت شمیرانات کشیده شده بود که به جاده شمیران معروف بود. زمین‌های بایر اطراف دروازه شمیران به نزدیکی دروس و اختیاریه که می‌رسیدند سراسر باغ بودند. املاک رضا قلی خان هدایت بخشی از باغ‌ها و زمین‌هایی بود که جاده شمیران از کنارش می‌گذشت. خیابانی که امروز هم نام «یخچال» سردر آن به چشم می‌خورد از املاک خاندان هدایت بود و یخچال بزرگ شمیران هم در همین کوچه قرار داشت. جاده شمیران محل رفت‌وآمد درباریان و شاهزاده‌های قاجار بود و به همین دلیل از همان دوره همیشه مورد توجه بود. «نصرالله حدادی» تهران‌شناس می‌گوید: «جاده شمیران از دوره قاجار تاکنون جاده‌ای بااهمیت و مورد توجه بود. دلیل آن هم تردد شاهزاده‌ها و اعیان در این جاده در دوره قاجار بود و بعد از آن هم در دوره پهلوی ساختمان‌های مهم اداری و تجاری در این خیابان به وجود آمد. اینجا همیشه رونق داشت و زمین و ملک در آن ارزشمند بود.»
- نخستین باشگاه بولینگ تهران
در دوره پهلوی فاصله تهران و شمیران کم‌کم از میان برداشته شد و توسعه شهر، محله‌های تازه‌ای را در این فاصله به وجود آورد. باغ‌ها به زمین‌های کوچک‌تر تبدیل شدند و به فروش رفتند. با این حال هنوز هم تعدادی از این باغ‌های قدیمی در خیابان شریعتی به چشم می‌خورند. یکی از ساختمان‌های مهمی که در این دوره در جاده شمیران رخ نشان داد ساختمان بولینگ عبده بود. حدادی می‌گوید: «ورزش‌هایی که خاستگاه آن نه اروپا بلکه آمریکا بودند بعد از شهریور سال ۱۳۲۰ در ایران نمایان شدند. بولینگ عبده نخستین باشگاه بولینگ ایران بود. این ورزش که از همان ابتدای ظهورش در ایران ورزش گران‌قیمتی بود از آن دست ورزش‌هایی است که از طریق آمریکایی‌ها وارد ایران شدند و معمولاً با قمار همراه بودند. این ورزش بعد از سال ۱۳۳۲ کم‌کم در کشور گسترش پیدا کرد. یادم است که برای نخستین بار بولینگ را در یکی از فیلم‌های دوره پهلوی دیدم که بازیگر آن سعید راد بود و صحنه‌هایی از فیلم در باشگاه بولینگ می‌گذشت. درواقع این صحنه‌ها برای آشنا کردن مردم با بازی بولینگ و گسترش آن بین عموم مردم در فیلم‌ها گنجانده می‌شد.» او از ورزش‌ها و بازی‌هایی می‌گوید که در همان دوره سر و کله‌شان در جاده قدیم شمیران یا اطراف ونک پیدا شد و پاتوقی برای بسیاری از ورزشکاران بود. در همین دوره بود که نخستین شهربازی‌ها هم در تهران ساخته شد. ساخت بولینگ عبده یا عبدو در جاده شمیران باعث شد تا در همان سال‌ها در حوالی ونک و میرداماد هم باشگاه‌های بولینگ دیگری ساخته شوند. اکنون در محل این باشگاه، مجموعه فرهنگی، ورزشی شهید چمران و ساختمان سینما جوان به چشم می‌خورد.
- خیابان همیشه مهم
خیابان شریعتی کنونی از دوره قاجار تاکنون همواره مورد توجه بوده و از خیابان‌های مهم تهران به شمار می‌رود؛ این خیابان تنها مسیر دسترسی از تهران به شمیران در دوره قاجار بود. در دوره پهلوی هم به دلیل نزدیکی به پاسداران و نیاوران این خیابان از اهمیت خاصی برخوردار بود. حدادی می‌گوید: «پادگان لویزان و کاخ نیاوران و منطقه نظام‌آباد که مسیر رسیدن به آنها خیابان شریعتی کنونی است به اهمیت این خیابان در دوره پهلوی اضافه کردند. بعد از استقرار محمدرضا پهلوی در سال 1344 در کاخ نیاوران، به دلیل تردد خانواده سلطنتی و درباریان از این خیابان، اینجا اهمیت پیدا کرد. ساختمان‌های دولتی در آن ایجاد شدند و زمین و ملک در این خیابان ارزش بیشتری پیدا کرد. در آن دوره جاده شمیران حتی از محله‌هایی مثل تجریش هم‌آبادتر بود و مغازه‌هایی مطابق مد روز در آن ساخته شده بود. هنوز هم خیابان شریعتی اهمیت زیادی در تهران دارد.»
- به یاد سخنرانی‌های دکتر
خیابان شریعتی کنونی جاده‌ای بود که از دوره قاجار، دروازه شمال شرقی تهران را به شمیران متصل می‌کرد؛ دروازه‌ای که رو به سوی شمیران داشت و به همین دلیل دروازه شمیران نام گرفت. جاده‌ای هم که تهرانی‌ها را از تهران راهی مناطق کوهپایه‌ای البرز می‌کرد جاده شمیران نام گرفت. این اسم در دوره‌های بعد هم روی این جاده ماند. جاده شمیران در دوره پهلوی اول به نام «جاده قدیم شمیران» معروف شد. دلیلش هم ساخت جاده تازه‌ای به سمت شمیران بود که خیابان پهلوی نام گرفت. تا قبل از ساخت این خیابان که حالا به نام خیابان ولی‌عصر(عج) می‌شناسیم، جاده شمیران تنها راه رسیدن به این منطقه بود. اما بعد از ساخت دومین جاده، خیابان شریعتی کنونی به جاده قدیم شمیران معروف شد.
جاده قدیم شمیران بعد از انقلاب اسلامی به خیابان دکتر شریعتی تغییر نام داد. دلیل انتخاب این نام سخنرانی‌های دکتر علی شریعتی در حسینیه ارشاد است که از نیمه دهه 40 آغاز شد و تا سال 1357، قبل از تعطیلی حسینیه ارشاد ادامه داشت. «ناصر میناچی» از اهالی قدیمی محله چال‌هرز و از مؤسسان حسینیه ارشاد در کتاب خاطراتش از آغاز سخنرانی‌ها یاد می‌کند که ابتدا در دهه اول محرم بود و سال‌های بعد به یک ماه و بعد از آن به 2ماه محرم و صفر اختصاص پیدا کرد. این جلسات که دکتر شریعتی و شهید دکتر مطهری اغلب سخنران آن بودند از پایه‌های شروع انقلاب اسلامی در دهه 50 به شمار می‌روند. سال 1357 سخنرانی‌های حسینیه ارشاد که کاملاً رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته بود به تعطیلی این حسینیه منجر شد.
بعد از درگذشت دکتر شریعتی مزاری برای او در حسینیه ارشاد تعیین شد اما پیکر دکتر شریعتی در نجف به خاک سپرده شد و هرگز دوباره به این حسینیه بازنگشت.