همشهری آنلاین_ مریم قاسمی: با این وجود واقعیت امر این است که متأسفانه تعداد بی‌شماری از دانش‌آموزان منطقه ۱۸ شانس ادامه تحصیل در رشته‌های فنی و حرفه‌ای را از دست می‌دهند و به این دلیل مسیر زندگی و تحصیلی‌شان تغییر پیدا می‌کند. برای این گروه از دانش‌آموزان فقط چند راه وجود دارد؛ اول اینکه برخلاف میل و علاقه خود در سایر رشته‌های تحصیلی یعنی علوم انسانی، تجربی یا ریاضی نامنویسی کنند و امیدوار باشند که پس از دریافت دیپلم در کنکور شرکت کنند و در رشته‌های فنی و حرفه‌ای پذیرفته شوند یا اینکه برای همیشه قید درس و مدرسه را بزنند و در لیست رزرو هنرستان‌ها باقی بمانند و تا لحظه آخر به نامنویسی خود امیدوار باشند. برای پاسخ دهی به مشکلاتی که دانش‌آموزان برای ثبت‌نام در رشته‌های فنی با آن مواجه‌اند، به چند هنرستان فنی و حرفه‌ای و کار و دانش منطقه ۱۸ سر زده‌ایم. هرچند رئیس اداره آموزش و پرورش منطقه عنوان می‌کند که شرایط ثبت‌نام در همه واحدهای آموزشی عادی است، اما در چهره برخی از دانش‌آموزان و والدین آنها دلهره و نگرانی وجود دارد که نتوانند یکی از صندلی‌های هنرستان را تصاحب کنند.
شرایط نامنویسی و ادامه تحصیل در هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و همچنین کار و دانش از سایر واحدهای آموزشی متفاوت است. ملاک ثبت‌نام، وضعیت برگه هدایت تحصیلی دانش‌آموزان و بررسی حد نصاب نمرات درسی برای انتخاب رشته‌های تحصیلی اعم از فنی و حرفه‌ای و کار و دانش است. در برگه هدایت تحصیلی، رشته‌های مجاز ثبت‌نام برای هر دانش‌آموز مشخص می‌شود. برخی از دانش‌آموزان مجوز ثبت‌نام در همه رشته‌های تحصیل را پیدا می‌کنند و برخی دیگر تنها یک یا ۲ رشته در سبد تحصیلی خود دارند.
- دردسر والدین برای ثبت‌نام فرزندان
هنرستان حضرت مریم(س) از واحدهای آموزشی باسابقه فنی و حرفه‌ای در منطقه ۱۸ نخستین مقصدمان است. چندنفر از والدین همراه فرزندان خود در پیاده‌رو بلوار معلم دیده می‌شوند و عده‌ای هم در هنرستان حاضرند. سراغ یکی از والدینی که روی نیمکت حیاط مدرسه نشسته می‌رویم که در حال گپ زدن با دخترش است. فرزندش با آستین اشک‌های چشمانش را پاک می‌کند. پدرش «علی سائلی سیس» می‌گوید: «هنرستان حضرت مریم(س) هر سال با برگزاری آزمون ورودی از دانش‌آموزان ثبت‌نام می‌کند، اما شرایط امسال فرق می‌کرد و برگزاری این آزمون به دلیل بحران کرونا منصفانه نبود.»
او عنوان می‌کند که دانش‌آموزان، سال تحصیلی گذشته را با دردسر و هزاران مشکل گذراندند و راه‌اندازی برنامه شاد و آموزش مجازی هم نتوانست به‌طور کامل این کمبود را از بین ببرد. با این حال آزمون ورودی هنرستان حضرت مریم(س) مثل سال‌های گذشته برگزار شد و البته بسیاری از دانش‌آموزان دختر نتوانستند در این آزمون نمره قبولی را به دست آوردند. سائلی سیس عقیده دارد که مدیران هنرستان‌ها باید در تهیه سؤالات آزمون ورودی، بحران کرونا و شرایط تحصیلی دانش‌آموزان را در نظر می‌گرفتند تا دانش‌آموزان بیشتری از این شانس برخوردار شوند.
یکی از بانوان هم‌محله‌ای هم موضوع دیگری را مطرح می‌کند. او تعریف می‌کند که فرزندش در برگه هدایت تحصیلی مجاز به ثبت‌نام در رشته فنی و حرفه‌ای شده، اما در آزمون ورودی چند نمره کم آورده و دیگر نمی‌تواند در رشته مورد علاقه‌اش ثبت‌نام کند. این شهروند عقیده دارد که برگزاری آزمون ورودی برای دانش‌آموزانی که مجاز به ثبت‌نام در هنرستان هستند، منطقی نیست و باید این نوع گزینش تغییر کند.
- دانش‌آموز رزروی چیه؟
«محمود مولایی» یکی از شهروندانی است که از شیوه ثبت‌نام دانش‌آموزان در هنرستان‌ها انتقاد می‌کند و می‌گوید: «دانش‌آموزی که در برگه هدایت تحصیلی مجوز تحصیل در رشته‌های فنی و حرفه‌ای را گرفته و حتی در آزمون ورودی هنرستان‌ها قبول شده، چرا باید در لیست انتظار به قول خودشان «لیست رزرو قبول‌شدگان» قرار بگیرد و آنها را ثبت‌نام نکنند.»
او که فارغ‌التحصیل رشته فنی و حرفه‌ای است، می‌گوید: «دوره ما این سختگیری‌ها نبود. در برگه انتخاب رشته ما ذکر شده بود که می‌توانم در همه رشته‌ها مثل فنی وحرفه‌ای ثبت‌نام کنم. برای همین در هنرستان ثبت‌نام کردم، بدون اینکه آزمون بگیرند و من را در لیست انتظار بگذارند.»
«سعید قبادی» در تکمیل صحبت‌های او می‌گوید: «دانش‌آموز رزروی دیگه چیه؟ فرزندم سال گذشته با معدل ۵۷/۱۹ قبول شده و جزو دانش‌آموزان ممتاز مدرسه بود، اما حالا باید منتظر بمانیم تا ببینیم برای ثبت‌نام در رشته فنی و حرفه‌ای شانس می‌آورد یا نه؟ »
بیشتر والدین با این مشکل مواجه هستند و از مسئولان اداره آموزش و پرورش منطقه ۱۸ تقاضا دارند که چاره‌ای برای ثبت‌نام دانش‌آموزان رزروی در هنرستان‌ها پیدا کنند.
ظرفیت هنرستان‌ها خیلی زود پر می‌شود
دومین مقصد ما هنرستان تربیت‌بدنی امام محمدباقر(ع) است که یکی از واحدهای آموزشی فنی و حرفه‌ای پرمخاطب در بین دانش‌آموزان منطقه به شمار می‌رود؛ هنرستانی پسرانه که برای تحصیل علاقه‌مندان به رشته تربیت‌بدنی جای مناسبی است و به همین دلیل هر سال تعداد زیادی از مشتاقان برای تحصیل در این رشته با هم به رقابت می‌پردازند تا بتوانند روی یکی از نیمکت‌های کلاس بنشینند. «افشین امیری» از دانش‌آموزان مدرسه امام جعفر صادق(ع) است که قصد دارد سال آینده در رشته تربیت‌بدنی هنرستان امام محمدباقر(ع) درس بخواند. او عنوان می‌کند که شانس خیلی کمی برای ثبت‌نام در این مدرسه دارد و در توضیح علت این ناامیدی می‌گوید: «متأسفانه این هنرستان ظرفیت کمی دارد و همه نمی‌توانند در اینجا ثبت‌نام کنند. عجیب آنکه هم معدل بالایی دارم و هم در برگه هدایت تحصیلی برای ثبت‌نام در رشته‌های فنی و حرفه‌ای مجاز شناخته شده‌ام، اما مسئولان هنرستان می‌گویند که ظرفیت تکمیل است و به شرطی که بعضی از دانش‌آموزان انصراف دهند، می‌توانم در اینجا ثبت‌نام کنم. هر لحظه دلهره دارم و نگرانم که آیا در رشته مورد علاقه‌ام ثبت‌نام می‌شوم یا نه.»
«عرشیا قاسمی» از دیگر دانش‌آموزانی است که همراه پدرش به این هنرستان آمده تا بخت و اقبالش را برای ادامه تحصیل در این هنرستان بیازماید. پدرش می‌گوید: «پسرم نخبه ورزشی است و در تیم‌های مختلف از جمله نیروی مقاومت، آراد سپاهان و... در رده نونهالان و نوجوانان بازی کرده و تاکنون چند حکم و نشان قهرمانی گرفته است.»
وی با بیان اینکه بهتر است مسئولان اداره آموزش و پرورش منطقه ۱۸ تسهیلات و امتیازاتی برای ورزشکاران حرفه‌ای در نظر بگیرند تا بدون آزمون ورودی وارد هنرستان تربیت‌بدنی شوند، می‌گوید: «دانش‌آموزانی که به‌طور حرفه‌ای در رشته‌های مختلف ورزشی فعالیت می‌کنند، بسیارند. متأسفانه‌درصد کمی از آنها این فرصت را پیدا می‌کنند تا در رشته‌ای که به آن علاقه‌مند هستند، درس بخوانند و از همین‌جا وارد دانشگاه و مقاطع بالاتر شوند.»
- ظرفیت کلاس‌های درس محدود، آمار داوطلبان بالا
سومین مقصد ما برای تهیه گزارش، هنرستان شهید رجایی است که سابقه فعالیت ۴۰ ساله در منطقه ۱۸ دارد. این هنرستان فنی و حرفه‌ای دارای امکانات آموزشی مناسب است و دانش‌آموزانی که تمایل دارند در رشته‌های برق، نقشه‌کشی ساختمان، الکترونیک و... ادامه تحصیل دهند، می‌دانند که این مرکز آموزشی می‌تواند آنها را به خواسته‌شان برساند.
«مهرداد نوری» از جمله دانش‌آموزانی است که در رشته فنی و حرفه‌ای پذیرفته شده و قرار است در سال تحصیلی جدید در رشته برق درس بخواند. او عنوان می‌کند که سال گذشته در آزمون ورودی هنرستان رد شده، اما امسال توانسته با به دست آورردن حدنصاب نمرات درسی در این آزمون سخت پذیرفته شود. این دانش‌آموز به کمبود فضای تحصیلی در هنرستان‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «سال قبل که همراه چندنفر از همکلاسی‌ها در آزمون هنرستان فنی و حرفه‌ای شرکت کردم، فقط به خاطر چند نمره قبول نشدم.» نوری از آمار بالای شرکت‌کنندگان در آزمون هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای صحبت می‌کند و می‌گوید: «یکی از دلایلی که برای ورود به این هنرستان‌ها آزمون می‌گیرند، به دلیل ظرفیت‌های محدود کلاس‌های درس و تعداد بالای داوطلبان است. به همین دلیل خیلی از دانش‌آموزان پس از آزمون ورودی از لیست خط می‌خورند و تنها کسانی مجوز ثبت‌نام پیدا می‌کنند که نمرات بالاتری به دست آورده باشند.»
او با یادآوری خاطره آزمون سال گذشته می‌گوید: «تعدادی از دوستانم که نتوانستند در هنرستان ثبت‌نام کنند، تحصیل را کنار گذاشتند و ترک تحصیل کردند.»
فرصتی دیگر برای انتخاب رشته
رئیس اداره آموزش و پرورش منطقه ۱۸ برای آن دسته از دانش‌آموزانی که نمره حد نصاب برای انتخاب رشته را به دست نیاورده‌اند، خبر خوشی دارد. «عطاءاله فروتن» عنوان می‌کند که آزمون تعیین رشته مجدد شهریور برگزار می‌شود و دانش‌آموزان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به مشاوران هدایت تحصیلی مدارس مراجعه کنند.
- مزرعه‌ای به وسعت ایران
هنرستان شهید باهنر که ویژه تحصیل دانش‌آموزان علاقه‌مند به رشته کشاورزی و شاخه‌های مرتبط به آن است، یکی از واحدهای آموزشی نمونه در شهر تهران به شمار می‌رود که گلخانه بزرگی دارد. این گلخانه با تلاش دانش‌آموزان و مربیان ایجاد شده و تنوع گیاهان آن از اقصی نقاط کشور باعث شده تا از آن به‌عنوان مزرعه‌ای به وسعت ایران یاد کنند.
- راه‌اندازی رشته «آسانسور» در هنرستان غیاثی
یکی از ویژگی‌های هنرستان‌های منطقه ۱۸ به روزرسانی رشته‌ها با توجه به شرایط و نیاز جامعه است. برای نمونه می‌توان به رشته فنی «آسانسور» اشاره کرد که مدتی است در هنرستان فنی غیاثی راه‌اندازی شده و البته مخاطبان زیادی دارد. «عطاءاله فروتن» رئیس اداره آموزش و پرورش منطقه ۱۸ در این‌باره می‌گوید: «پس از حادثه تلخ آتش‌سوزی در ساختمان پلاسکو و به شهادت رسیدن تعدادی از آتش‌نشان‌ها، رشته آسانسور به‌عنوان یکی از رشته‌های فنی، وارد دوره‌های آموزشی و مهارتی هنرستان فنی غیاثی شد تا از این طریق بتوان کمکی به وضعیت ساختمان‌سازی و نصب آسانسورهای ایمن و استاندارد کرد.»
- رئیس اداره آموزش و پرورش منطقه18/ آمار هنرستان‌ها با تعداد متقاضیان برابری نمی‌کند
سالانه 5/2 در صد رشد دانش‌آموز داریم و با وجود 14 هنرستان نمی‌توانیم همه علاقه‌مندان به رشته‌های فنی را پوشش دهیم . برای پاسخ دهی به سؤالات و دغدغه دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان، سراغ «عطاءاله فروتن» رئیس اداره آموزش و پرورش منطقه18 در بزرگراه شهید آیت‌الله سعیدی رفتیم.
14هنرستان فنی و حرفه‌ای و کار و دانش و یک دانشکده در منطقه18 وجود دارد که نشان می‌دهد تعداد زیادی از دانش‌آموزان ساکن در این منطقه علاقه زیادی به ادامه تحصیل در رشته‌های مهارتی و فنی و حرفه‌ای دارند تا شاخه‌های نظری، اما چرا با وجود این امکانات بازهم کمبود وجود دارد و همه دانش‌آموزان علاقه‌مند به رشته‌های فنی نمی‌توانند در این هنرستان‌ها ثبت‌نام کنند. رئیس اداره آموزش و پرورش منطقه18 در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «شرایط تحصیلی در هنرستان‌ها متفاوت از مدارس دیگر است. مثلاً ماهیت کار در هنرستان‌ها به گونه‌ای است که دانش‌آموزان به 2گروه 16نفری تقسیم می‌شوند و 3روز در هفته کار و کارگاه عملی دارند. با این اوصاف متوجه می‌شوید که مدیران هنرستان‌ها چاره‌ای ندارند که برای ثبت‌نام دانش‌آموزان، روش‌های سختگیرانه به کار گیرند و آزمون ورودی برگزار می‌کنند تا با توجه به ظرفیت و فضای کارگاهی هنرستان‌ها، از دانش‌آموزانی که بالاترین امتیاز را به دست آورده‌اند، ثبت‌نام کنند. بنابراین موضوع اصلی، کمبود فضای هنرستان‌هاست که با میزان مخاطبان برابری نمی‌کند. هرچند در بین مناطق مختلف شهرتهران، برخورداری از 14هنرستان فنی و حرفه‌ای و کار و دانش در یک منطقه ایده‌آل است، اما با این حال منطقه18 نیازمند هنرستان‌های بیشتری است تا بتواند همه دانش‌آموزان علاقه‌مند به رشته‌های فنی و مهارتی را جذب و شرایط تحصیلی آنها را فراهم کند.»
این‌طور که «عطاءاله فروتن» عنوان می‌کند، سالانه 2و نیم‌درصد رشد جمعیت دانش‌آموزی در این منطقه وجود دارد که البته بخشی از آن مربوط به هنرستان‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش است.
- رشته‌های فنی در جنوب شهر پرمخاطب است
کارشناسان اداره آموزش و پرورش در طول این سال‌ها با کار مطالعاتی و میدانی تلاش کرده‌اند تا عوامل افزایش مخاطبان رشته‌های فنی و حرفه‌ای را شناسایی کنند و البته در این زمینه به نتایج قابل تأملی هم رسیده‌اند. فروتن به‌صورت خلاصه از عواملی که باعث شده تعداد زیادی از دانش‌آموزان پشت در هنرستان‌ها صف بکشند، صحبت می‌کند و می‌گوید: «معمولاً بچه‌های ساکن در جنوب شهر از دوران کودکی و نوجوانی یاد می‌گیرند و به این باور می‌رسند که بازار در دست تکنسین‌ها و افرادی است که در رشته‌ای تخصص و مهارت فنی دارند. دوم اینکه وضعیت اقتصادی خانوارها و شرایط به گونه‌ای است که والدین ترجیح می‌دهند فرزندشان در رشته‌های فنی که آینده روشن‌تری دارند، تحصیل کنند. سومین عامل به اصطلاح پژوهشگران «پدر پیشه» بودن است که در افزایش مخاطبان رشته‌های فنی و حرفه‌ای مؤثر است. یعنی فرزندانی که به واسطه شغل و حرفه پدرشان به یک نوع مهارت مثل برق کاری، جوشکاری و... علاقه‌مند شده‌اند و دوست دارند شغل پدرشان را ادامه دهند. بنابراین وجود این ویژگی‌ها باعث شده تا دانش‌آموزان علاقه‌مند به رشته‌های فنی و حرفه‌ای در جنوب شهر بیشتر باشد.»
- ۷۲ هزار و ۵۰۰ دانش آموز، امسال در پایه‌های مختلف تحصیلی مشغول به تحصیل می‌شوند.
- ۵/۲ درصد هر سال به جمعیت دانش‌آموزان منطقه ۱۸ اضافه می‌شود.
- ۶۰ کلاس فنی و حرفه‌ای و ۲۸۹ کلاس کار و دانش در سال تحصیلی گذشته راه‌اندازی شد که پیش‌بینی می‌شود امسال هم افزایش پیدا کند.
- ۱۴ هنرستان فنی و حرفه‌ای و کار و دانش در منطقه ۱۸ وجود دارد که به‌طور مساوی به واحدهای آموزشی پسرانه و دخترانه اختصاص دارند.