همشهری آنلاین: آئین‌های معنوی زیادی که در ماه محرم در این استان برگزار می‌شود، شناسایی شده‌اند و تاکنون حدود ۱۴ آیین به ثبت رسیده است. برخی از آئین‌هایی که در این استان برگزار می‌شود همچون آیین حلیم‌پزان و نخل‌گردانی به ثبت ملی نیز رسیده‌اند.
سنگ‌زنی در روز عاشورا
سنگ‌زنی یکی از آئین‌های قدیمی مردم این استان در روز عاشواست که هر سال توسط مردم منطقه بام در شهرستان اسفراین اجرا می‌شود. در روز عاشورا دستجات عزاداری از جلوی درب مسجد اعظم بام عبور می‌کنند و اعضای یکی از هیات‌ها به عنوان نماینده در کنار مسجد به انجام این کار می‌پردازند.
طی این مراسم به جای این‌که افراد به سینه‌زنی بپردازند هر فرد دو سنگ کوچک دایره‌ای شکل را در دست گرفته و روبه روی یکدیگر می‌کوبد. در این مراسم با سنگ‌های در دست گرفته شده یک ضرب جلوی پا، یک ضرب جلوی سینه و یک ضرب بالای سر زده می‌شود.
علم‌اندازی خراشا روایتگر زمین افتادن علم حضرت عباس(ع)
علم‌اندازی یکی دیگر از مراسم قدیمی در روستای خراشا در شهرستان جاجرم است که همه‌ساله روز تاسوعا توسط مردم اجرا می‌شود. بعد از پایان یافتن مراسم تاسوعا در این منطقه، هر هیاتی که به مسجد و حسینیه خود باز می‌گردد، علم را در داخل محوطه مسجد بر روی زمین قرار می‌دهد.
انجام این مراسم روایتگر به شهادت رسیدن حضرت ابوالفضل عباس(ع) و افتادن علم ایشان بر زمین است. از سوی دیگر تمامی مردم این روستا در این مراسم شرکت می‌کنند حتی اگر فردی از این روستا در این منطقه نیز حاضر نباشد خود را برای حضور در مراسم به آنجا می‌رساند.
نخل‌گردانی با قدمتی ۴۰۰ ساله
«نخل‌گردانی» یکی‌از مهمترین مراسم‌ها در شهر جاجرم است که با شیوه‌های متفاوت در این منطقه برگزار می‌شود. آئین نخل گردانی در شهر تاریخی جاجرم از سابقه و پیشینه زیادی برخوردار است. تحقیقات میدانی از بزرگان، تکیه‌داران و نخل‌گردانان به‌ویژه افراد مسن نشان‌دهنده قدمت چندصدساله این مراسم از گذشته تاکنون است.
صبح روز عاشورا هیات و دسته‌های زنجیرزنی با نظم خاصی در محلی به نام «حسینیه بزرگ» جمع می‌شوند و از هر هیات یک نوحه‌خوان به مدت پنج دقیقه نوحه‌سرایی می‌کند و مردم سینه و زنجیر می‌زنند و عزاداری تا ظهر ادامه می‌یابد.
عزاداران جاجرم هرسال در روز عاشورا، نخل را به سمت میدان حسینیه این شهر حمل می‌کنند و حدود ۴۰ تا ۵۰ نفر در برداشتن نخل مشارکت دارند، پس از ورود نخل‌ها به میدان، حرکت آنها سرعت گرفته و سوگواران نیز حرکت خود را تندتر کرده و به دنبال نخل‌ها می‌دوند.
در دور سوم نخل اول و در دور چهارم نخل دوم بر زمین گذاشته می‌شود، اما چرخیدن علم‌ها هنوز ادامه دارد و چند بار دیگر دور میدان حسینیه حرکت می‌کنند و به عزاداری می‌پردازند، سپس نخل‌ها در جای خود قرار می‌گیرد و مردم به سوی مزار شهدا واقع در بهشت مهزیار رهسپار می‌شوند.
حلیم‌پزان بازمانده از دوران صفویه
یکی از این رسوم کهن و قدیمی که به دوران صفویه باز می گردد، آیین حلیم‌پزان است. آیین حلیم‌پزان هرساله در دهه اول محرم در بسیاری از مساجد بجنورد برپا می‌شود و هر کس به اندازه توان خود در خرید اقلام و پخت حلیم مشارکت می‌کند. در این مراسم ارادتمندان اهل بیت(ع) صبح تا شب در کنار دیگ‌های حلیم خیمه عزا بر پا می‌کنند و پس‌از طبخ حلیم برای رضای خدا و افزایش روزی اقدام به توزیع آن بین عزاداران حسینی و نیازمندان می‌کنند.
آیینی که از نخستین شب ماه محرم در همه شهرستاهای این استان اجرا می‌شود و هر شب پس از عزاداری‌هایی که انجام می‌شود، خوراک حلیم طبخ شده در اختیارهمه مردم قرار می‌گیرد. حلیم ماه محرم از گندم و گوشت تهیه می‌شود و این در حالیست که پختن حلیم ویژه محرم با آداب و ترتیب خاص و با مشارکت همه مردم همراه است.
پخت حلیم محرم در خراسان‌شمالی به دوره صفویه بازمی‌گردد و در دوره قاجاریه نیز تثبیت شد. به تناسب مجلسی که برگزار می‌شود هر شب یک یا چند گوسفند نذری برای پخت حلیم ذبح شده که باید با مراسم و دعاهای خاص برگزار شود و سپس فردی مومن و معتمد، دست خود را در داخل گندم آماده شده برای این خوراک کرده و دعا می‌خواند و همه مراحل انجام کار پخت حلیم با صلوات و یاد امام حسین(ع) همراه است.
طبخ حلیم طولانی است و مرحله‌ای خاص به نام چومبه‌زنی دارد که انجام آن تا چندین ساعت طول می‌کشد. چومبه‌زنی کار سختی است که به قدرت زیادی نیاز دارد، اما جوانان و عزاداران به عشق امام حسین(ع) و مهمانان سفره او برای مشارکت در پخت این غذا صف می‌ایستند.