به گزارش همشهری آنلاین به نقل از تسنیم، جمهوری صربستان کشوری در قلب شبه جزیزه بالکان و شرق اروپا است. بلگراد، پایتخت صربستان، علاوه بر اینکه یکی از شهرهای مهم تاریخی است، برای سال‌ها پایتخت کشور بزرگ یوگوسلاوی سابق بوده و بدین جهت، در این منطقه حائز اهمیت ویژه است.
وسعت صربستان ۸۸۳۶۱ هزار کیلومتر (ایران حدود ۱۸.۵ برابر وسیع‌تر از صربستان است) و جمعیت این کشور در حدود ۷.۵ میلیون نفر است. زبان رسمی این کشور، صربی است که از خانواده زبان‌های اسلاوی جنوبی و متصل به خانواده زبان‌های هندی اروپایی است. دوگونه خط رسمی در این کشور وجود دارد، خط سریلیک که از آن در مکاتبات اداری و دولتی و رسمی از آن استفاده می‌شود و خط لاتین که برای سهولت و ارتباط نزدیک‌تر با علایم نوشتاری جهانی به کار برده می‌شود.
وزارت آموزش صربستان، نهاد دولتی و متولی امر آموزش از پایه (مقطع پیش دبستانی تا سطح تحصیلات تکمیلی) است. این کشور دارای هشت دانشگاه دولتی (با ۸۵ دانشکده) و نه دانشگاه خصوصی (با ۵۴ دانشکده) و پنج دانشگاه غیر وابسته و خصوصی است. مهمترین و معتبرترین دانشگاه این کشور، دانشگاه بلگراد است که در سال ۱۸۰۸ (۲۰۸ سال پیش / ۲۰۱۶) تاسیس شده است.
پیشینه زبان فارسی در صربستان
آموزش زبان فارسی در کشور صربستان با تأسیس کرسی شرق شناسی در دانشکده فیلولوژی(زبان‌شناسی) دانشگاه بلگراد آغاز شد. این کرسی در سال ۱۹۲۶ با همت پروفسور، فهیم بایراکتاراویچ تاسیس شد. دکتر بایراکتاراوویچ، شرق‌شناس و ایران‌شناس برجسته یوگوسلاوی سابق، در قالب درس ادبیات جهان، به معرفی زبان و ادب فارسی پرداخت. او به درستی دریافته بود که شرق شناسی، اسلام شناسی و هرگونه مطالعه و پژوهش درباره کشورهای شرق میانه، بدون آشنایی با مثلث زبانی عربی، فارسی و ترکی ناقص است. از این رو، توجه ویژه‌ای به زبان فارسی و ادبیات پر بارش داشت. وی سال ۱۹۶۶ به مدت چهل و یک سال از عمر خود را صرف تدریس و تحقیق درباره ادبیات فارسی کرد و میراث ارزنده‌ای نیز در این زمینه ازخود به یادگار نهاد. مجموعه آثار فهیم به ۳۵۷ کتاب و مقاله کوتاه و بلند می‌رسد که همه درباره موضوعات عربی، فارسی، ترکی و اسلام و مسائل تطبیقی است.
به رغم تمامی تلاش‌های وی و نیز ادامه تدریس ادبیات فارسی در این دانشکده به همت برخی از شاگردان او از جمله دکتر دارکو تاناسکوویچ، زبان فارسی در این دانشگاه، صرفا در قالب آشنایی با ادبیات فارسی و مطالعات شرق شناسی ارائه شد و آموزش زبان فارسی نیز صرفاً محدود به یک درس اختیاری در این دانشگاه بود که تازه آموزش این درس نیز فراز و فرودهای زیادی داشت. مهمترین مانع در تشکیل کرسی زبان و ادبیات فارسی در این کشور تا امروز، نبود افراد دانش‌آموخته صرب با مدرک دکتری زبان و ادب فارسی یا ایران‌شناسی است.
در این دوران، تا پیش از تأسیس بنیاد سعدی، آموزش زبان فارسی در کشور صربستان به صورت آموزش‌های آزاد صرفاً در قالب برنامه‌های فرهنگی و آموزشی نهاد رایزنی فرهنگی سفارت ج. ا. ایران ارائه می‌شد. به علاوه در طول بیش از بیست و پنج سال گذشته، دوره‌های زبان فارسی به صورت غیرمنظم، تجربی و با بهره‌گیری از مدرسان بومی که عمدتاً ایرانیان مقیم بودند، برگزار می‌شد.
با تأسیس بنیاد سعدی، به عنوان مرجع اصلی سیاست‌گذاری و متولی آموزش زبان فارسی در خارج از کشور و نیز اعزام مدرس تخصصی زبان، وضعیت آموزش زبان فارسی در کشور صربستان به ویژه در سطح دانشگاهی از نظر کمی و کیفی تا حدود زیادی تغییر کرد و نه تنها اکنون زبان فارسی در محافل علمی و دانشگاهی جایگاه خوب و رو به رشدی به دست آورده است؛ بلکه فعالیت‌های در جهت توسعه آموزش آن با استقبال مقامات رسمی و دانشگاهی این کشور روبرو شده است. به علاوه تعداد مراکز آزاد آموزش زبان فارسی نه تنها در بلگراد بلکه در شهرهای دیگری نیز راه‌اندازی شد.
همچنین، یکی از مهمترین تلاش‌های صورت گرفته که می‌توان آن را سنگ بنای توسعه زبان فارسی در صربستان دانست، گسترش دوره‌های آموزشی در مراکز مهم آموزش عالی، دبیرستان‌ها و نیز سایر شهرهای این کشور است.
با این وجود ضعف‌ها و آسیب‌هایی نیز در حوزه آموزش زبان فارسی در این کشور در سال‌های اخیر وجود داشته است، مواردی چون عدم تسلط کافی استادان بومی به مکالمه زبان فارسی و بهره‌گیری از زبان بومی در آموزش زبان و ادبیات فارسی و... که البته در سال‌های اخیر به دلیل مراودات بیشتر بین دو کشور به خصوص در حوزه فرهنگ، زمینه‌هایی برای برطرف شدن این مشکلات ایجاد شده است.
مهدی شیرازی، رایزن فرهنگی ایران در صربستان است، وی با اشاره چگونگی گسترش ارتباط فرهنگی ایران و صربستان گفت: دیدگاه مردم صربستان به کشور ایران و تحولات آن کاملاً مثبت است و روابط فرهنگی ایران و صربستان به سال ۱۳۴۲ شمسی و دوران یوگوسلاوی سابق باز می‌گردد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی برنامه مبادلات فرهنگی بین دو کشور امضا شده است.
وی که نماینده بنیاد سعدی در صربستان نیز به شمار می‌رود، با اشاره به فعالیت‌های فرهنگی متعدد در صربستان ادامه داد: مناسب‌ترین محمل برای رساندن پیام انقلاب اسلامی به گوش جهانیان و ارائه فرهنگ، هنر و ادبیات، بسط و گسترش زبان فارسی است. در حوزه دانشگاهی اینجا قطب زبان فارسی در بالکان و شرق اروپاست.
شیرازی با بیان اینکه ما در دانشگاه ادبیات و زبان شناسی بلگراد ۴۰۰ دانشجوی زبان فارسی داریم که بعد از زبان انگلیسی، بیشترین میزان دانشجو در این کشور است، افزود: در سال ۹۷ مرکز مطالعات فارسی را در دانشگاه بلگراد افتتاح کردیم و نشست‌ها، سمینارهای مختلف ادبی و شب‌های شعر را در این مرکز با همکاری دانشگاه‌ها برگزار می‌کنیم.
وی یادآور شد: نمایندگی برگزاری آمفا(آزمون مهارت زبان فارسی) در شرق اروپا و بالکان از سال گذشته به ما سپرده شده است و در حال راه‌اندازی مقدمات کرسی زبان فارسی در صربستان هستیم. همچنین دو درس جدید اختیاری را مانند آشنایی با فرهنگ و ادبیات فارسی و تاریخ ادبیات فارسی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا راه‌اندازی کردیم.
رایزن فرهنگی ایران در صربستان با اشاره به اینکه از حوزه فیلم و سینمای ایران بسیار استقبال می‌شود، ادامه داد: با همکاری بنیاد سینمایی فارابی امسال بیستمین سال هفته فیلم ایران را خواهیم داشت و سال گذشته موافقت‌نامه‌ای مابین بنیاد سینمایی فارابی و مرکز سینمای صربستان برای ساخت فیلم مشترک بسته شد.
وی درباره فعالیت در حوزه چاپ و نشر در صربستان توضیح داد: رایزنی فرهنگی در حوزه چاپ و نشر فعالیت‌های گسترده‌ای داشته و تاکنون بیش از ۷۰ عنوان کتاب در حوزه‌های اسلامی و ادبی، تاریخی و هنری از زبان فارسی به صربی ترجمه شده است. رایزنی فرهنگی که هرساله در نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلگراد حضور فعال دارد و در سال های اخیر با همکاری موسسه خانه کتاب و ادبیات و با حضور نویسندگان مطرح ایران در ایام برگزاری نمایشگاه از کتاب‌های جدید رونمایی شده است.
نماینده بنیاد سعدی در صربستان اضافه کرد: در حوزه‌های نمایشگاهی فعالیت‌های بسیاری داریم و نمایشگاه‌های بزرگ فرهنگی و هنری را در طول سال در شهرهای مختلف با همکاری مراکز فرهنگی و شهرداری‌ها برگزار می‌کنیم.
شیرازی با اشاره به دیگر فعالیت‌های فرهنگی در صربستان ادامه داد: حضور گروه‌های موسیقی و هنری ایران در ایام پیروزی انقلاب اسلامی و عید نوروز بر غنای هر چه بیشتر این برنامه‌ها می افزاید و مردم صربستان از این برنامه ها استقبال خوبی دارند. علاوه براین، از انجمن‌های دوستی حمایت می‌کنیم.
وی با تأکید بر اینکه در زمینه پژوهشی مشارکت خوبی با کتابخانه ملی بلگراد داریم، تصریح کرد: با مراکز فرهنگی، کتابخانه‌ها و شهرداری شهرهای مختلف صربستان نیز همکاری‌های خوبی داریم بطوریکه از این مراکز به ما مراجعه و اعلام می‌کنند بسیار علاقه‌مند هستند تا کشورمان که دارای تمدن و فرهنگ غنی است برایشان معرفی شود و مردم با فرهنگ، هنر و تمدن ایرانی بیشتر آشنا شوند.
شیرازی با اشاره به اینکه شیوع کرونا محدودیت‌هایی در فعالیت‌های فرهنگی این کشور ایجاد کرد و تمام برنامه‌ها تعطیل شد، افزود: در رایزنی فرهنگی سعی کردیم تا برنامه‌های فرهنگی، فعالیت‌های علمی و آموزشی خود را به سمت فضای مجازی ببریم و توانستیم فعالیت های خود را از دانشگاه‌ها و مراکز علمی و فرهنگی به درون خانه‌ها ببریم و دامنه مخاطبان را بیشتر کنیم.
نماینده بنیاد سعدی در صربستان یادآور شد: از همان روزهای ابتدایی آموزش زبان فارسی را در بستر فضای مجازی راه‌اندازی کردیم و برخی از کتاب‌های چاپ شده در صربستان را به صورت دیجیتال درآوردیم و در بستر شبکه‌های اجتماعی قرار دادیم.