همشهری آنلاین - سیده زهرا عباسی: سیستان‌وبلوچستان انگار با تابستان میانه خوشی ندارد، یا نه، بهتر است بگوییم دخالت‌های انسانی میانه خوش دیار رستم با طبیعت را بر هم زده است. اهالی شمال استان یعنی سیستانی‌ها از نیمه بهار تا پاییز اسیر بادهای ۱۲۰روزه و توفان‌های شنی هستند که از بستر خشک‌هامون بلند می‌شود و در جنوب استان یعنی بلوچستان، بارش‌های مونسون(سامانه بارندگی) امان را از ساکنان حاشیه «کاجو»، «سرباز»، «باهوکلات» و «مزن‌کور» گرفته است. برای بلوچستانی‌ها به‌ویژه آنهایی که در حاشیه رودخانه زندگی می‌کنند، هر بار بارندگی مساوی با چند روز محاصره در آب و قطع راه‌های ارتباطی است. اهالی «قصرقند»، «دشتیاری» و «نیکشهر» بارها به این موضوع اعتراض کرده‌اند اما به‌نظر می‌رسد صدایشان به جایی نمی‌رسد و مسئولی هم به فکرشان نیست.
-
«قصرقند» و ۳۵بار طغیان «کاجو»
«امان‌الله عزیزی» یکی از فعالان اجتماعی «قصرقند» است که درباره وضع بحرانی ۲۳روستای بالادست رودخانه «کاجو» با ۶هزار نفر جمعیت توضیح می‌دهد. اهالی این روستاها تا همین چند وقت پیش در محاصره بودند و حالا راه دسترسی‌شان به لطف فروکش کردن آب تا حدودی باز شده است.
عزیزی با بیان اینکه تنها راه ارتباطی ۲۳روستای بالادست «کاجو» از بستر رودخانه می‌گذرد به همشهری می‌گوید: « از روستاهای بالادست کاجو تا مرکز شهرستان قصرقند حدود ۶۰کیلومتر است و اهالی با بسته شدن تنها راه ارتباطی باید برای رسیدن به قصرقند حدود ۳۰۰کیلومتر را از راه‌های فرعی طی کنند.»
وی شدت بارش‌های مونسون در سال‌جاری را نسبت به سال‌ها و دهه‌های گذشته بسیار شدیدتر توصیف می‌کند و می‌افزاید: «امسال رودخانه کاجو ۳۵بار طغیان کرد در حالی که آخرین بار سال ۶۶بود که رودخانه بیش از ۳۰بار طغیان داشت. این طغیان‌ها علاوه بر مسدود کردن راه‌های روستایی، خسارت زیادی به زیرساخت‌های شهرستان و کشاورزی مردم وارد کرده است.»
عزیزی از مشکلات انتقال زنان باردار یا افراد بیمار در زمان بسته شدن راه‌های دسترسی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «در پایین‌دست کاجو هم ۹هزار نفر درگیر مشکلات طغیان رودخانه هستند. ساکنان این بخش شرایط بهتری از بالادست دارند، اما تابستان امسال دوماه راه دسترسی‌شان بسته بود.»
به گفته او، تنها سیل‌بند حفاظتی قصرقند در سیل دی‌ماه سال گذشته آسیب دید. این سیل‌بند هنوز تعمیر نشده است و به همین دلیل اهالی در آستانه فرارسیدن پاییز نگران بروز سیل و خسارت‌های آن هستند.
راه ارتباطی، مهم‌ترین نگرانی ساکنان «کاجو» است و می‌توان با ۶۰میلیارد تومان اعتبار ملی به این نگرانی پایان داد. با وجود وعده مدیران برای تامین اعتبار از منابع ملی، اما هنوز خبری از ساخت راه یا پل برای روستاهای بالادست و پایین‌دست رودخانه نیست.
-
نگرانی از سیل دوباره در «دشتیاری»
«کاجو» علاوه بر «قصرقند» در ادامه مسیر خود در «دشتیاری» هم مشکلات زیادی برای اهالی ایجاد کرده است. اینجا نام رودهای «سرباز» و «باهوکلات» (کاجو در ادامه مسیر خود به سرباز ختم می‌شود) برای مردم تداعی‌کننده محاصره چند روزه است.
دهیار «کهنانیکش» از توابع دشتیاری به همین موضوع اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «منطقه کهنانیکش شامل روستاهای کریم‌آباد با ۷۰ نفر جمعیت، کهنانیکش ۶۰۰ نفر، کهنانیکش بالا ۲۵۰ نفر، گرمبیت بالا ۹۰۰ نفر و گرمبیت پایین ۷۵۰ نفر است که در زمان بالا آمدن آب رودخانه هیچ راه دسترسی ندارند.»
«دلوش‌زهی» چاره حل مشکلات منطقه را ایجاد یک سیل‌بند می‌داند و می‌افزاید: «اداره راه و شهرسازی هم قرار بود مسیر یک کیلومتری گذر از رودخانه را بسازد، اما این مسیر و همچنین راه ارتباطی ۷کیلومتری روستا مدت‌هاست به‌دلیل کمبود اعتبار نیمه‌کاره مانده.»
او به طرح‌های نیمه‌کاره دیگری هم اشاره می‌کند؛ همه سیل‌بندها و چاه‌های کشاورزی در اطراف باهوکلات در سیل سال گذشته آسیب دیده‌اند و در ماه‌های گذشته هیچ اقدامی برای جبران این خسارت نشده است. دلوش‌زهی با بیان اینکه کوچک‌ترین سیلابی می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به شهرستان وارد کند، ادامه می‌دهد: «زمین کشاورزان در سیل پارسال از بین رفت و اگر سیل‌بندها درست نشود، امیدی به محصول سال بعد هم نیست.»
ساخت راه و پل و مواردی که دلوش‌زهی به آن اشاره می‌کند، ۱۷ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که معاون وزیر راه و رئیس سازمان راهداری اعلام کرده بود نیمی از این مبلغ از منابع ملی و نیمی از آن از منابع استانی تامین خواهد شد، اما هنوز این اعتبار تامین نشده.
-
بحران در زندگی ۱۰۰هزار نفر
با وجود اینکه آمارها از آسیب دیدن بیش از ۱۰هزار نفر پس از هر بار بارندگی خبر می‌دهد، اما «عادل عفتی» فرماندار جدید «دشتیاری» مشکل را فراتر از اینها می‌داند و از جمعیتی حدود ۱۰۰هزار نفر در «قصرقند» و «دشتیاری» یاد می‌کند.
او دلیل اصلی این اتفاق را لایروبی نشدن رودخانه‌ها در پایین‌دست می‌داند که موجب شده است عمق رودخانه «کاجو» به جای ۳متر به حدود یک متر کاهش یابد.
۶هزار نفر از اهالی حاشیه «مزن‌کور» در بخش مرکزی نیکشهر تحت‌تأثیر طغیان رودخانه، جان و زندگی‌شان در خطر است و در انتظار ساخت پل و سیل‌بند روی رودخانه هستند
عفتی با بیان اینکه اغلب مسیرهای روستایی که از بستر «کاجو» می‌گذرد، پل ندارند به همشهری می‌گوید: «شرکت آب منطقه‌ای، مسئول لایروبی رودخانه‌هاست. لایروبی بموقع انجام نمی‌شود و به همین دلیل آب از بستر و حریم رودخانه خارج می‌شود و به خانه‌ها و روستاهای اطراف آسیب می‌زند.»
عفتی توضیح می‌دهد که وزارت راه متولی ایجاد راه و ساخت پل‌های استاندارد برای دسترسی مردم است که متأسفانه هنوز به این وظیفه خود عمل نکرده. او از متولیان هر دو وزارتخانه نیرو و راه می‌خواهد در این‌باره پاسخگو باشند، زیرا اهالی بلوچستان از یک سو آبی برای آشامیدن ندارند و از سوی دیگر، در بسیاری از ماه‌های سال در محاصره آب هستند.
-
۱۵سال انتظار برای ساخت پل روی «مزن‌کور»
همه مشکلاتی که در «قصرقند» و «دشتیاری» به‌دلیل طغیان و بالا آمدن آب رودخانه‌ها به‌وجود می‌آید، در «نیکشهر» هم دامان مردم روستاهای اطراف «مزن‌کور» را گرفته است. بارندگی‌های شدید، مقدمه به راه افتادن سیلاب‌های خطرناکی است که علاوه بر خسارت به اهالی، گاهی موجب مرگ هم می‌شود. اهالی روستای «آبگاه» و سایر روستاهای اطراف رودخانه بارها در این‌باره نامه نوشته‌اند و پیگیری کرده‌اند، اما پیگیری آنها هم مثل بقیه بی‌نتیجه مانده است.
«سابک‌زهی» از فعالان اجتماعی روستای «آبگاه» در این‌باره به همشهری می‌گوید: «وقتی آب رودخانه بالا می‌آید گاهی تا چند روز راه دسترسی نداریم و حتی امکان رساندن بیماران به بیمارستان هم وجود ندارد. خانه خود من در نزدیکی رودخانه است و وقتی باران می‌آید به ناچار خانه را تخلیه می‌کنم تا آب فروکش کند.»
فرماندار دشتیاری: آب منطقه‌ای مسئول لایروبی رودخانه‌هاست. لایروبی بموقع انجام نمی‌شود و به همین دلیل آب از بستر و حریم رودخانه خارج می‌شود و به روستاهای اطراف آسیب می‌زند
روستای «آبگاه» هم مانند بسیاری از روستاهای در حاشیه رودخانه برای رفع مشکل نیاز به یک پل و سیل‌بند محکم دارد. آنطور که محلی‌ها می‌گویند ساخت یک پل در بالادست رودخانه از ۱۵سال پیش شروع شده و هنوز تکمیل نشده است. همچنین ساخت فقط ۱۵۰متر سیل‌بند هم در دستور کار قرار گرفته، اما هنوز شروع نشده است. ۶هزار نفر از اهالی حاشیه «مزن‌کور» در بخش مرکزی نیکشهر تحت‌تأثیر طغیان رودخانه، جان و زندگی‌شان در خطر است و حالا فقط آسفالت جاده ۲۹کیلومتری، ساخت پل و ایجاد سیل‌بند می‌تواند آنها را از نگرانی همیشگی برهاند.
با رسیدن آخرین روزهای تابستان، باران‌های موسمی هم بساط خود را از آسمان بلوچستان جمع کرده. با این همه، پاییز و زمستان در راه است و اهالی هنوز خاطره تلخ سیل سال گذشته را از یاد نبرده‌اند. سیل‌بندهای شکسته، چاله چوله جاده‌ها یا پل‌های نیمه‌کاره دل بلوچستانی‌ها را با هر بار تیره شدن آسمان می‌لرزاند؛ این بار قرار است دیوار کدام خانه بریزد یا رنج کدام کشاورز زیر آب رود؟
-
ایجاد ۲۰پل در اولویت راهداری
سرپرست اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای جنوب سیستان‌وبلوچستان در گفت‌وگو با همشهری از برنامه راهداری برای ایجاد ۲۰پل در مسیر رودخانه‌های استان خبر می‌دهد. «ایوب کرد» با بیان اینکه با توجه به بارندگی‌های موسمی در مجموع ساخت ۸۰پل بزرگ در مسیر رودخانه‌های استان هدف‌گذاری شده است، می‌افزاید: «تاکنون ۲۳پل ایجاد شده است. مطالعات ۷پل ازجمله کاجو، حمیری، باهوکلات، سردوکان، چاه‌دیوان و حرمک انجام شده است و این پل‌ها در نوبت اجرا هستند. همچنین جانمایی بقیه پل‌ها انجام شده و به محض تامین اعتبار کارشان آغاز می‌شود.»
وی اولویت استان را ساخت ۲۰پل با اعتبار ۳۵۰میلیارد می‌داند و توضیح می‌دهد: «رودخانه کاجو به‌صورت مجزا نیاز به ساخت ۶۰کیلومتر جاده کوهستانی دارد و یکی از راه‌های پرهزینه استان است. هم‌اکنون ۱۶کیلومتر از این مسیر انجام شده و بقیه پروژه هم به نسبت اعتبار تخصیص یافته اجرا خواهد شد.»
کرد، زمان مشخصی برای تکمیل طرح‌های راهداری اعلام نمی‌کند اما تأکید می‌کند درصورت تامین بموقع اعتبار شاید بتوان همه این پروژه‌ها را طی بازه زمانی ۴-۳سال به سرانجام رساند.
-
ارائه طرح جامع کنترل سیل بلوچستان به وزارت کشور
مدیر دفتر مهندسی رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای سیستان‌وبلوچستان از ارائه طرح جامع کنترل سیل بلوچستان به وزارت نیرو و وزارت کشور خبر می‌دهد و به همشهری می‌گوید: «همه رودخانه‌های منطقه بلوچستان در این طرح حفاظتی دیده شده و منتظر تصویب و تامین اعتبار این طرح از سوی سازمان برنامه و بودجه هستیم.»
«کامران خاشی» با بیان اینکه اعتبار مورد نیاز برای اجرای این طرح باید از منابع ملی تامین شود، می‌افزاید: «موافقت‌های اولیه با این طرح صورت گرفته و فعلا مطالعات در دست انجام است. علاوه بر ارائه این طرح آب منطقه‌ای و منابع طبیعی به‌صورت نقطه‌ای مناطق حساس را لایروبی می‌کنند.»
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود، حفاظت از سیل را در مناطق شهری به‌عهده شهرداری‌ها و در مناطق روستایی بر عهده دهیاری می‌داند و ادامه می‌دهد: «در بالادست رودخانه کاجو یعنی قبل از سد زیردان مشکل خاصی وجود ندارد و فقط باید پل قصرقند از سوی شهرداری ساخته شود. در پایین‌دست و بعد از سد هم تا قبل از سیل سال گذشته مشکلی وجود نداشت اما بعد از سیل شرایط رودخانه تغییر کرده و نیاز به اقدامات جدی دارد. طرح جامع کنترل با توجه به همین شرایط ارائه شده است.»