ویروس‌ها به طور معمول جهش پیدا می‌کنند و اغلب این جهش‌ها به نفع ویروس تمام نمی‌شوند و حتی ممکن است مانع از تکثیر آنها شوند و به اصطلاح برایشان مرگبار باشند.
اقلیتی از جهش‌ها خنثی هستند و اقلیت بسیار کمتری برای ویروس سودمند هستند.
کروناویروس جدید یا سارس-کوو-۲ مانند ویروس‌های آنفلوآنزا یا سرخک دارای مجموعه‌ای از رمزهای ژنتیکی یا «ژنوم» است که در یک مولکول اسید ریبونوکلئیک یا RNA قرار دارند.
پروتئین‌های موجود در ساختمان ویروس از روی همین رمز ژنتیکی ساخته می‌شوند. اسیدهای آمینه سازنده پروتئین‌ها بر مبنای کدهای سه‌تایی تشکیل‌شده از «نوکلئوتیدها» یا واحدهای سازنده RNA ساخته می‌شوند.
به عبارت دیگر، ترتیب نوکلئوتیدها در RNA ترتیب اسیدهای آمینه در پروتئین را تعیین می‌کنند.
اما RNA مولکولی است که بسیار جهش پیدا می‌کند، یعنی ترتیب نوکلئوتیدها در آن در حین رونویسی شدن برای تکثیر ویروس تغییر می‌کنند.
از آنجایی که سارس-کوو-۲ با استفاده از سلول‌های بدن ما خودش را بارها و بارها تکثیر می کند، هر بار که از روی ژنوم یا RNA آن نسخه‌برداری می‌شود، ممکن است خطایی در این روند رخ دهد و RNA اندکی متفاوت به وجود آید که پروتئین‌های ویروسی اندکی متفاوت از روی آن ساخته می‌شوند.
بسیاری از جهش‌ها یا به طور تصادفی یا به علت اینکه باعث آسیب دیدن بخش از کارکردهای اصلی ویروس می‌شوند، از دست می‌روند و به جایی نمی‌رسند.
فقط درصد اندکی از این جهش‌ها به ایجاد ویروس‌هایی می‌انجامند که به طور گسترده‌تری انتشار می‌یابند و دوام پیدا می‌کنند.
ویروس‌هایی که رمز ژنتیکی‌شان از نوع RNA است، به سرعت تحول پیدا می‌کنند- حدود یک میلیون بار سریع‌تر از ژن‌های انسانی. اما اگر کروناویروس جدید یا سارس-کوو-۲ نسبت به بقیه ویروس‌های دارای RNAویروس‌ها بسیار آهسته‌تر تحول پیدا می‌کند: یعنی پنج بار کندتر از ویروس‌های آنفلوانزا.
بر اساس داده‌های فعلی، به طور میانگین حدود دو جهش در ماه در کروناویروس جدید یا سارس-کوو-۲ دوام پیدا می‌کند- در نتیجه اشکالی از ویروس که در حال حاضر در چرخش هستند، فقط در ۱۵ جهش با نخستین گونه کروناویروس که در ووهان چین ظهور کرد، تفاوت دارند.
با توجه به این ژونوم این ویروس از حدود ۳۰۰۰۰ نوکلئوتید تشکیل شده است، این میزان جهش مقدار بسیار اندکی است. به عبارت دیگر گونه‌های کروناویروس جدید که اکنون در گردش هستند، تقریبا ۹۹.۹۵ درصد با ویروس اصلی در ووهان مشابهت دارند. کروناویروس جدید (سارس کوو-۲) به عنوان یک RNAویروس به کندی تحول پیدا می‌کند.
بنابراین به سخن گفتن از «سویه‌ها»ی (strains) متعدد سارس- کوو-۲ گمراه‌کننده است، زیرا دانشمندان این عبارت را برای مواردی به کار می‌برنند که ویروس تفاوت زیستی عمده‌ای پیدا کرده باشد. اما اشکال متفاوت سارس-کوو-۲ در حال بسیار شبیه به هم هستند و بهتر است از گونه‌های (variants) متعدد ویروس صحبت کنیم.
سرعت پایین جهش در کروناویروس خبر خوبی است: هر چه ویروس سریع‌تر تحول پیدا کند احتمال بیشتری وجود دارد که واکسن‌های یا داروهایی که برای مقابله با آن ساخته شده‌اند، پس از مدتی بی‌تاثیر شوند.
- جهش‌ها چه تاثیری بر کروناویروس گذاشته‌اند؟
اما آیا همین جهش‌های اندک باعث شده است که سارس-کوو-۲ به طور عمده‌ای تغییر کند؟ مثلا مرگبارتر یا واگیرتر شود؟
کارشناسان می‌گویند در حال حاضر شواهدی وجود ندارد که سارس-کوو-۲ بیماری‌زاتر یا کشنده‌تر شده باشد (همچنین بیماری‌زایی یا کشندگی آن کاهش هم نیافته است).
درباره تاثیر جهش‌ها بر واگیری ویروس بحث‌های زیادی مطرح شده است که جهش D614G – که بر پروتئین‌های به اصطلاح گل‌میخی سطح ویروس تاثیر می‌گذارد- باعث واگیرتر شدن سارس-کوو-۲ شده است.
پروتئین‌های گل‌میخی در سطح ویروس کرونا قرار دارند و تغییرات آنها اهمیت دارد زیرا این بخش از ویروس است که به گیرنده‌های سلول میزبان متصل می‌شود.
D614G مخفف تغییر در موقعیت ۶۱۴ در پروتئین گل‌میخی است، به طوری که یک اسید آمینه از نوع «اسید آسپارتیک» (D) جایگزین یک اسید آمینه از نوع گلای‌سین (G) می‌شود (به عبارت دیگر D614 شکل ابتدایی‌تر ویروس بود و G164 شکل بعدی آن است).
این جهش که احتمالا در ابتدا در چین رخ داد، در ماه فوریه در شیوع کرونا در شمال ایتالیا بیشتر و بیشتر ظهور پیدا کرد. شکل G614 از آن به بعد در سراسر جهان گسترش یافته است و به گونه غالب کروناویروس جدید تبدیل شده است.
به نظر می‌رسد جهش D614G باعث افزایش واگیری کروناویروس شده باشد- دست کم بر اساس یک بررسی در سلول‌های رشدیافته در آزمایشگاه چنین به نظر می‌رسد.
مقامات بهداشتی کشورهای گوناگون بر اساس این بررسی و بررسی‌های دیگر مدعی شده‌اند که شکل G614 ممکن است ۱۰ بار واگیرتر از گونه‌ای از ویروس باشد که برای نخستین بار در ووهان شناسایی شد.
اما برخی متخصصان همه‌گیرشناسی (اپیدمیولوژی) می‌گویند تعمیم‌دادن نتایج آزمایشگاهی درباره انتشار ویروس را به انتشار ویروس در جمعیت واقعی چندان درست نیست.
آنها می‌گوید تداوم انتشار کروناویروس لزوما به علت واگیرتر شدن آن نیست، بلکه به این علت است که هنوز اغلب افراد نسبت به آن آسیب‌پذیر هستند، یعنی در برابر آن مصونیت ندارند و بنابراین ویروس هنوز می‌تواند به سادگی میزبان‌های جدید را پیدا کند.
تفاوت‌ها در میزان واگیری یا کشندگی کروناویروس در مناطق متفاوت جهان ممکن است به دلایل دیگری به جز تغییرات خود ویروس رخ دهند، از جمله اینکه در یک کشور معین ویروس ابتدا وارد کدام منطقه شده باست یا اینکه درمان بیماران چطور انجام شده و ویروس در میان جمعیت‌های آسیب‌پذیرتر انتشار یافته است یا نه.
منبع: نیویورک تایمز