به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، پرندگان دنیای عجیبی دارند که در فصل تخم‌گذاری برجسته‌تر می‌شود، برخی پرندگان تخم خود را در لانه پرندگان دیگر قرار می‌دهند تا صاحب آن خانه جوجه‌ها را بزرگ کند، یا پرنده دیگری برای اینکه خیالش از تغذیه جوجه‌ها راحت باشد چند پرنده نر را وادار می‌کند تا همزمان به جوجه‌هایش غذا بدهند.
بررسی‌ها نشان می دهد بیش از ۱۰ هزار گونه پرنده در دنیا وجود دارد که بر اساس آخرین تحقیقات انجام شده در ایران ۵۱۷ گونه پرنده زیست می‌کند. از این تعداد ۳۲۰ گونه در ایران زاد و ولد می کنند و ۹۰ گونه از آنها در زمستان به ایران مهاجرت می‌کنند و ۲۴ گونه پرندگان مهاجر عبوری هستند که هر کدام جداگانه با رفتارهای جالب و بی‌نظیر خود دنیای زیبایی را در طبیعت رقم زده‌اند که شگفتی‌ساز است.
برخی از این پرندگان در همه طول سال به صورت تکی زندگی می‌کنند اما بخش زیادی فقط در فصل بهار و آن هم با هدف جفت‌گیری و حفظ نسل در کنار هم قرار می‌گیرند که برای این در کنار هم بودن هم تاوان سنگینی می‌پردازند اما طبیعت است دیگر؛ باید کار خود را بکند تا این چرخه طبیعی ادامه داشته باشد، برخی نیز حرکات بسیار جالبی از خود بروز می‌دهند تا نظر جنس ماده را به خود جلب کنند که به آن نمایش جنسی گفته می‌شود.
گرچه ماده‌ها هم در نمایش‌های جنسی شرکت می‌کنند اما بیشتر این عملیات را نرها انجام می‌دهند، از آنجا که نرها دارای پرهای رنگی و جالب‌تری هستند، این نمایش‌ها به طور واضح‌تری در آنها دیده می‌شود، مثلا سهره معمولی، نرها در مقابل پرنده ماده خود را می‌غلطانند تا قسمت طلایی هر بال در برابر چشم ماده قرار گیرد، شاید بتوان زیباترین شکل نمایش‌های جنسی را در طاووس دید، طاووس نر دم خود را به صورت چتر باز کرده، در حالی که جست‌های ناگهانی کوچکی می‌زند و بدنش را می‌لرزاند، رنگینی پرها را به ماده نشان می‌دهد، یا برخی پرنده‌ها مانند گنجشک بوته‌ای که به پدر جوجه‌هایش خیانت می‌کند.
در این باره اسماعیل کهرم پرنده‌شناس می‌گوید: پرندگان دنیای زیبا و اسرار آمیزی دارند و اگر به رفتار هر کدام از آنها دقت کنی بزرگی و عظمت خداوند را می‌بینی.
- کوکو، شاهکار زاد و ولد
این پرنده تخم خود را در لانه حدود ۴۳ پرنده دیگر می‌گذارد که معمولا هم از خانواده گنجشک‌ها هستند و به آنها قربانی گفته می‌شود، تخم کوکو بزرگ و پنج برابر تخم گنجشک است اما جوجه‌های آن زودتر از تخم گنجشک در می‌آید. جوجه‌های کوکو تخم‌ها و جوجه‌هایی که در لانه هستند را بر روی شانه می‌گذارند و بیرون لانه پرتاب می‌کنند و این گونه همه لانه در تصاحب آنها در می‌آید و به این ترتیب پرنده میزبان از او مانند جوجه خود مراقبت می‌کند، در واقع کوکو در زاد و ولد شاهکار است چون تخم را در لانه پرندگان دیگر می‌گذارد و بچه‌هایش را هم دیگران بزرگ می‌کنند.
در واقع عملی که جوجه کوکو انجام می‌دهد کاملا غریزی است و آن را از دیگر گونه‌های خود یاد نگرفته است. این کار پرنده کوکو را به یکی از کلاسیک‌ترین و رایج‌ترین مثال‌های رفتارشناسی تبدیل می‌کند و از این نظر بسیار مهم است. کوکوها فقط در دو فصل بهار و تابستان در ایران هستند، به هنگام زادآوری، روی شاخه‌های درختان نشسته و کلمه کوکو را تکرار می‌کنند.
- چرخ ریسک استاد پشم‌بافی
این پرنده به این علت چرخ ریسک نام گرفته چون با نخ‌های پشمی برای خود لانه می‌سازد، حتی بر روی پشت گوسفند می‌نشیند و پشم آن را با نوک خود می‌چیند و می‌بافد، معمولا در ساخت لانه از سه هزار تکه یا تار پشم استفاده می‌کند و آنها را می‌بافد و معمولا هر تار ۱۰ یا ۲۰ سانتی‌متر طول دارد که با آن لانه می‌بافند توی آن تخم می‌گذارد داخل این لانه بسیار نرم و زیبا است، این لانه شاهکاری از معماری است، کهرم به خاطره‌ای در این زمینه اشاره کرد و گفت: چند سال پیش در منطقه تندوره در خراسان شمالی با یک جفت چرخ ریسک برخورد کردم که مشغول غذا دادن به جوجه‌ها و خارج کردن فضله از داخل لانه بود، اما بعد از مدتی دیگر اثری از این جنب و جوش نبود وقتی به لانه نزدیک شدم دیدم که هم پدر، هم مادر و هم جوجه‌ها مرده‌اند خوب که نگاه کردم دیدم که پرنده یک نخ نایلونی را با نخ پشمی اشتباه گرفته بود و به داخل لانه برده بود و به دور آنها پیچیده شده بود و خفه شدند.
نخ پشمی را بکشی پاره می‌شود اما نخ نایلونی پاره نمی‌شود بنابر این حیوان به گمان اینکه آن نخ پشمی است آنرا می‌کشید اما پاره نمی‌شد بنابراین نخ را کشید و تنگ و تنگ‌تر شد و در نهایت همه خفه شدند بنابر این هر رفتاری که ما انسان‌ها در طبیعت داشته باشیم بر روی تمام گونه‌های جانوری و گیاهی تاثیر می‌گذارد، پس مراقب باشیم.
- کلاغ، پرنده‌ای باهوش
طبق مطالعاتی که انجام شد کلاغ‌ها در بین پرندگان با هوش‌ترین هستند، مثلا در ژاپن کلاغ ترتیب رنگ چراغ راهنمایی را یاد گرفته بنابر این وقتی که زرد می‌شود بادام سختی را زیر لاستیک خودرو می‌گذارد و منتظر می شود تا چراغ سبز شود و خودرو از روی آن عبور کند تا بشکند و بردارد و بخورد، در ایران هم از بچگی یادم است که قالب صابون را جمع می‌کردند و به لانه‌های خود می‌بردند و داخل خانه را با آن دکور می‌کردند.
کهرم به خاطره‌ای درباره کلاغ‌ها در یکی از کشورها اشاره کرد و گفت: در هتل یکی از کشورهای جنوب آسیا اقامت داشتم که متصدی هتل به من گفت پنجره اتاق خود را باز نگذار من علت را متوجه نشدم، بعد که رفتم بیرون پنجره را باز گذاشته بودم وقتی برگشتم دیدم یک کلاغ در اتاق می‌چرخد تا من را دید از پنجره خارج شد نگاه کردم دیدم بر روی شانه فردی در خیابان نشست، در واقع آنجا کلاغ‌ها را آموزش می‌دهند تا وارد اتاق مسافران شوند و اشیاع قیمتی مانند ساعت، زنجیر و انگشتر و به طور کلی این گونه اقلام را بردارند.
کلاغ حیوانی است که حرف‌ها را می‌شوند و آماده پذیرش است، به حدی باهوش است که حیوانی قابل تعلیم محسوب می‌شود.
کهرم گفت: با تعدادی از دوستان و همکاران در یکی دیگر از کشورها بودیم، یکی از همکاران یکی از چشمانش مصنوعی بود که آن را گم کرد و برحسب تصادف چشم خود را در لانه کلاغی یافت.
- سار اعجوبه مانورهای هوایی
سارها پرندگانی دیدنی در به نمایش گذاشتن پروازهای دسته جمعی هستند، سارها مثلا در یک دسته ۵۰۰ هزار نفری با هم به به پرواز در می‌آیند که معمولا هم تنگ غروب این پرواز دسته جمعی صورت می‌گیرد، آنها برای فرار از دست دشمنان این کار می‌کنند چون دشمن باید یکی از اینها را نشانه بگیرد و شکار کند اما وقتی که با هم پرواز می‌کنند این کار غیر ممکن می‌شود، بر روی این نوع پرواز دسته جمعی بسیار مطالعه شده که چگونه مثلا ۵۰۰ هزار پرنده در یک لحظه با هم و در یک جهت پرواز می‌کنند، می‌چرخند و یک موج بسیار زیبایی ایجاد می‌کنند، در واقع پروازی شگفت‌انگیز را به نمایش می‌گذارند.
جالب اینجاست هر سار دقیقا همان کاری را می‌کند که سار بغل دستی انجام می‌دهد، آنها در پرواز دو قانون دارند یکی اینکه در پروازهای دسته جمعی هر سار همان کاری را می‌کند که بغل دستی می‌کند و دوم اینکه به همدیگر برخورد نمی‌کنند در نتیجه یک موج از یک سار شروع می‌شود و به تمام سارها گسترش می‌یابد و این نمایش زیبا از پروازی دسته جمعی با پیچ و تاب را به عرضه می‌کنند.
- جی، پرنده‌ای مورچه‌گیر
پرنده جی که نام فارسی آن «جی جاق» است به عنوان پرنده‌ای مورچه گیر شناخته می‌شود، در واقع پر برای پرندگان مانند چشم و پا برای ما انسان‌ها است از این رو باید به خوبی از آن محافظت کنند و آن را سالم و جوان نگه دارند. معمولا پرندگان با آب و خاک پرهای خود را ضدعفونی می‌کنند اما جی با استفاده از مورچه پرهای خود را ضدعفونی می‌کند به این صورت که پرنده در لبه لانه مورچه‌ها می‌نشیند و پرهای خود را باز می‌کند بعد مورچه‌ها روی آن پخش می‌شوند و اسیدی بر روی پرها به نام اسید مورچه یا اسید فرمیک ترشح می‌کنند، در نتیجه باکتری‌ها و ویروس‌هایی که روی پرها باشند از بین می‌رود و پرنده به این وسیله خود را ضدعفونی می‌کند.
- مرغ کریچ ساز یا آلاچیق‌ساز
جنس نر در زمان جفت‌گیری لانه خود را با برخی وسایل شیشه‌ای رنگی برپا می‌کند و با انجام کارهایی نظر پرنده ماده را به خود و لانه جلب می‌کند، وقتی که پرنده ماده به لانه نزدیک شود به آن لگ می‌زند تا مقاومت لانه را بسنجد، البته در این میان هر پرنده‌ای به یک رنگی علاقه دارد، مثلا اگر در بچگی در آلاچیقی با شیشه‌های آبی رنگ بزرگ شده باشد به همان رنگ علاقه نشان می‌دهد و سعی می‌کند لانه خود را به آن رنگ بسازد.
گونه نر این پرنده در ساخت لانه خود از شاخ و برگ درختان، استخوان‌های در حال پوسیدن و پوست تخم مارها نیز استفاده می‌کند و تمام این ابزار را به شیوه‌ای خاص در کنار هم قرار می‌دهد که همان ترفند پرسپکتیو است که با این روش لانه‌اش کوچک‌تر از آنچه است به نظر می‌آید و از این طریق پرنده‌های ماده مناسب را به دام می‌اندازد.
- قو پرنده‌ای زیبا و جنگجو
قوها با این ظاهر زیبا و آرام بسیار خشن از قلمرو خود محافظت می‌کنند، اگر یک قو به قلمرو قوی دیگری نزدیک شود چنان می‌جنگند که سر پرنده مقابل را داخل آب کرده و خفه می‌کند، قوها یک سری پرهای سیاه و زمخت دارند که در زمانی که ژست حمله می‌گیرند آنها را نمایان می‌کنند، در آن زمان اصلا تصور نمی‌کنید که این یک قو است به نظر یک ماشین جنگی می‌آید، این پرهای سیاه مخفی است و فقط زمانی که بال‌های خود را باز می‌کند و به طرف آسمان می‌گیرد، نمایان می‌شود.
- جفت‌گیری پرستوها در هوا
پرستو یا چلچله گروهی از پرندگان حشره‌خوار گنجشک‌سان است و تاکنون ۷۴ گونه از آنها شناسایی شده‌اند و در بسیاری از مناطق یافت می‌شوند، نکته جالب درباره جفت‌گیری پرستوها این است که آنها در هوا و در حین پرواز جفت‌گیری می‌کنند و پرستوی ماده تا پنج تخم می‌گذارد و مدت ۱۵ روز روی تخم‌ها می‌خوابد، پس از بیرون آمدن جوجه‌ها از تخم و سپری شدن ۲۵ روز جوجه‌ها برای ترک لانه آماده می‌شوند اما چند شب نخست را به آشیانه برمی‌گردند و از آن پس برای همیشه لانه را ترک می‌کنند.
پرجمعیت‌ترین گونه پرستو، چلچله سینه خاکستری است که در آسیا، اروپا و آمریکای شمالی زندگی می‌کند، این گونه پرستو گاه در یک فصل سه بار تخم می‌گذارد؛ هنگامی که تخم‌های نوبت اول به جوجه تبدیل شدند، جوجه‌ها پس از ترک لانه جای دوری نمی‌روند، بلکه در نزدیکی آشیانه می‌مانند و در غذا دادن به جوجه‌های نوبت دوم و سوم به پدر و مادرشان کمک می‌کنند.
- هدهد پرنده‌ای تک همسر
هدهدها از اواخر اسفند ماه و در مناطق سردسیر از اواسط فروردین برای زادآوری به زیستگاه‌های مناسب در ایران وارد می‌شوند، هدهد پرنده‌ای تک همسر است، پرندگان نر برای جلب جفت با آغاز بهار شروع به آوازخوانی می‌کنند، صدای آنها بم اما پر طنین است، پس از جفت‌یابی آشیانه مناسبی را که اغلب در تنه درختان قدیمی، شکاف دیوارها و نیز در سوراخ‌های پرچین و توده‌های هیزم انتخاب می‌کنند، هدهد نر تا گذاشتن آخرین تخم در لانه توسط پرنده ماده با آوازخوانی قلمرو خود را مشخص و از محیط آن دفاع می‌کند، پس از آن سکوت کرده اما همچنان از محدوده خود محافظت می‌کند، در این زمان معمولا اگر آوازی توسط جنس نر خوانده شود در محدوه‌ای خارج از محیط اطراف آشیانه و احتمالا به منظور جلب توجه گونه‌های مهاجم به محیطی دور از آشیانه است.
فضای داخل آشیانه با مقداری برگ خشک، پر و یا پوشال و بسیار مختصر و ساده پوشیده می‌شود. پرنده ماده ۴ تا ۶ و به ندرت ۸ تخم به رنگ سفید متمایل به کرم و گاهی همراه با نقطه نقطه‌های ریز قهوه‌ای در آشیانه می‌گذارد. گاهی هدهد نر در نشستن روی تخم‌ها به ماده کمک می‌کند اما اغلب غذای پرنده ماده که روی تخم‌ها نشسته است را فراهم می‌کند، پس از ۱۴ روز جوجه‌ها که نارس هستند سر از تخم بیرون می آورند، در روزهای اول به خصوص هنگام شب پرنده ماده در لانه می‌ماند اما با بزرگتر شدن جوجه‌ها و رویش اولین پرها از لانه خارج شده و با پرنده نر، هر دو به تغذیه جوجه‌ها ادامه می‌دهند.
در این هنگام اگر مهاجمی به آشیانه نزدیک شود توسط پرنده نر رانده شده و یا با پرتاب ماده‌ای بدبو از دهان پرندگان داخل لانه و یا پاشش فضولات به بیرون فراری داده می‌شود، هدهدها علاقه چندانی به نظافت محیط داخل آشیانه ندارند، اگرچه به ندرت این رفتار مشاهده شده اما محیط آشیانه آنها پر از فضولات و بقایای حشراتی است که به عنوان غذا مصرف کرده‌اند از این رو محیط آشیانه آنها بسیار بدبو است که شاید نوعی تکنیک دفاعی در برابر گونه‌های مهاجم باشد.
البته دنیای وحش بسیار شگفت‌انگیزتر از آن چیزی است که تاکنون انسان به آن پی برده است، دنیایی اسرارآمیز همراه با هزاران هزار راز که شاید انسان به برخی از آنها هیچ وقت دست نیابد اما آنچه مهم است نحوه رفتار انسان در طبیعت است که با زیاده‌خواهی و غرور همراه نباشد، زیستگاه حیوانات را با طمع توسعه زمین‌های کشاورزی و مزارع خود تخریب نکنیم تا دنیای حیوانات همچنان رنگی و زیبا بماند که قطعا نتیجه آن در سلامت رفتار و جسم انسان متبلور می‌شود.