این قبیل کودکان اغلب برای کمک به افزایش درآمد خانواده به‌ناچار ترک تحصیل می‌کنند و به کار در شرایط نامساعد و با حقوق ناچیز مشغول می‌شوند.
متأسفانه در ایران نیز این پدیده کم و بیش به چشم می‌خورد. برای بررسی اجمالی این موضوع -کار کودکان - مصاحبه کوتاهی با رمضان لطفی، رئیس فرهنگسرای کار انجام داده‌ایم.
- اصولاً موضوع کار کودکان چه جایگاهی در مسائل اجتماعی دارد؟
کار کودکان یا کودکان کار از دیرباز به عنوان یک معضل اجتماعی در جهان به خصوص در کشورهای در حال توسعه فقیر مطرح بوده است.
سازمان بین‌المللی کار از بدو تأسیس این موضوع را در دستور کار خود قرار داده و اقداماتی هم در این ارتباط به انجام رسانده است. به طور کلی، کار کودکان یک آسیب اجتماعی محسوب می‌شود.
موضوع کار کودکان به یادآورنده کار در شرایط سخت، زیان‌بار و خطرناک مثلاً در کارگاه‌های تاریک با حداقل دستمزد است.
- تعریف کودکان کار چیست؟
تعریف کودکان کار در کشورهای مختلف جهان یکسان نیست. در برخی کشورهای آسیایی کار توسط افراد در گروه سنی 8 تا 13 ساله کار کودکان تعریف می‌شود، اما تعریفی که شامل بیشتر کشورهای جهان از جمله ایران می‌شود، اشتغال کودکان زیر 15 سال است.
بهره‌کشی از نیروی کار کودکان ریشه در عوامل مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دارد.
- تصویر آماری کودکان کار در تهران چگونه است؟
آمار بهزیستی حاکی از آن است که در شهر تهران حدود 5 تا 6 هزار کودک کار وجود دارد که این تعداد متفاوت از کودکان خیابانی هستند.
با این حال، تصور می‌کنم این آمار کاملاً دقیق نباشد زیرا محیط‌های کار کودکان عمدتاً پنهان است و نظارتی از سوی بازرسان وزارت کار بر آنها اعمال نمی‌شود. به اعتقاد من، تعداد کودکان کار در تهران بیش از این است.
اقتصاد یک علت ریشه‌ای این پدیده است و از این رو می‌توان حدس‌زد با بد شدن اوضاع اقتصادی مردم، تعداد کودکان کار بیشتر شود. بیشتر این کودکان را پسرانی تشکیل می‌دهند که اصالتاً اهل دیگر نقاط کشور هستند.
- چه سازمانی مسئول رسیدگی به وضعیت کودکان کار است؟
سازمان بهزیستی مسئولیت رسیدگی رسمی به وضع کودکان کار و خیابانی را بر عهده دارد، اما بحث‌هایی درباره واگذاری تکفل کودکان کار به شهرداری مطرح شده که هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است.
مددکاران اجتماعی حدود 5 تا 6 هزار کودک کار را شناسایی کرده و از این طریق خانواده‌هایشان را زیر پوشش قرار داده‌اند تا اساساً نیاز به کار کودکان در این خانواده‌ها کمتر شود.
- به نظر شما چه اقداماتی می‌توان برای ساماندهی و بهبود وضعیت کودکان کار انجام داد؟
در ساماندهی کودکان کار، نیازمند به هماهنگی بین دستگاه‌ها و نهادها هستیم. در حال حاضر این همکاری بین بهزیستی و شهرداری وجود دارد. به اعتقاد من باید مهدکودک‌ها و مدارس کارآفرینی راه‌اندازی شود.
در این مراکز بچه‌ها آموزش می‌بینند و با مقوله فعالیت اقتصادی آشنا می‌شوند. بچه‌ها می‌توانند طبق اصول و ضوابطی در مراکزی خاص مشغول به کار شوند؛ به گونه‌ای که از نظر عاطفی آسیب نبینند و دچار آسیب‌های اجتماعی نشوند.
استعدادهای بچه‌ها باید هدایت شود، اما از نیروی کارشان نباید بهره‌کشی شود. آنان نباید از درس عقب بیفتند و باید آینده روشنی داشته باشند. شکوفایی کارآفرینی را می‌توان از مهدکودک‌ها و مدارس کارآفرینی آغاز کرد.
به طور خلاصه، پایان بهره‌کشی از نیروی کار کودکان نیازمند آموزش و فرهنگ‌سازی برای کودکان و خانواده‌ها، گسترش حمایت‌های قانونی و ارتقای سطح آگاهی جامعه در این زمینه است.