به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، شماری از مفسران و اندیشمندان در جهان کرونا را "انتقام طبیعت" از انسان دانستند، ویروسی که یکه‌تازانه فارغ از جنسیت، قومیت، رنگ و ملیت به دل و جان انسان‌ها رخنه کرده و هزاران نفر را به کام مرگ کشانده است نکته قابل توجه اینکه بحران های طبیعی و غیرطبیعی گذشته مانند سیل و زلزله بلای جان انسان‌ها و همه موجودات بود اما کرونا نسل بشر را هدف قرار داده و حریم، قلمرو و قدرت خود را سرسختانه حفظ کرده است.
محققان معتقدند که یکی از مسائل مهم در مورد ویروس های نوپدید تغییر سبک زندگی انسان هاست، زیرا آدمیان هر روز بیشتر از روز قبل با دخالت در طبیعت، اکوسیستم‌های طبیعت را به خاطر منافع دستکاری کرده و سطح تماس خود را با آن ها افزایش داده اند در نتیجه ویروس‌ها که موجودات هوشمندی هستند تغییر کرده و توانسته‌اند میزبان‌های جدیدی برای خود پیدا کنند که در آخرین این اتفاق، همه گیری کووید-۱۹ رخ داد و جهان را تابع خود کرد.
طبیعت و محیط زیست هزاران سال است گرفتار نسل بشر شده است که به اعتقاد کارشناسان تخریب، کشتار، آلودگی و از بین بردن همه و همه دستاورد انسان در آفرینش بوده است، نامهربانی انسان‌ها وابسته به قومیت و منطقه نیست و در همه جای کره خاکی از دست دادن داشته‌های طبیعی غم را در دل‌های وجدان‌های بیدار می نشاند.
در ایران ما هم وصف رفتارهای ستیزگونه جای خود دارد از تخریب جنگلها گرفته تا از بین رفتن گونه‌های جانوری از بیابان شدن مراتع تا خشک شدن منابع آبی، رودخانه و دریاچه بی مهری چه عمدی ناشی از سوء مدیریت و چه غیرعمدی به رخ همگان می‌کشد.
در مرکز ایران، اصفهان هم وضعیت مشابه سایر نقاط کشور است به عنوان مثال زاینده‌رود به طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران که تامین کننده آب برای حیات میلیاردها موجود و میلیون ها انسان علاوه بر جاذبه تفریحی و فرهنگی، همواره نقشی مؤثر در کشاورزی و اقتصاد منطقه مرکزی و هستی تالاب گاوخونی داشته، در دهه‌های اخیر به علت سوء مدیریت و سهم خواهی، تراکم جمعیت، اضافه برداشت‌ها و بطورکلی عوامل انسانی مخرب به یک رودخانه فصلی تبدیل شده و در پایین دست با خشکی مواجه شده است.
اگرچه هیچ کس منکر استفاده اصولی و عقلانی از منابع آب برای مصارف مختلف آشامیدنی، کشاورزی و صنعت نیست اما حتی درصد کمی از آن می توانست صرف زنده نگه داشتن این رود شود ولی با این وجود در ماه‌های اخیر آب بطور کامل به کشت پاییزه و بهاره کشاورزان در بالادست و پایین دست اختصاص یافت و پس از پایان دوره آبیاری کشت با قطع آب، مرگ را برای رودخانه در پی داشته است.
زاینده رود پس از دفعات مختلف که خشک می شد در چند ماه جاری بود و بر همین اساس تخصیص آب کشاورزی در آخرین نوبت آبیاری کشت بهاره(تابستانه) از محل سد زاینده‌رود که آب رودخانه از آنجا کم و زیاد می شود و بنوعی جریان می یابد بامداد روز جمعه ۲۸ شهریور پایان یافت و به دنبال آن خروجی سد کاهش پیدا کرد تا زاینده رود همیشه زاینده و زندگی‌بخش، دوباره خود طعم خشکی و مرگ را بچشد.
سد زاینده رود به عنوان یکی از اصلی ترین سدهای مرکز کشور و تامین کننده آب آشامیدنی، محیط زیست، کشاورزی و صنعت در منطقه مرکزی ایران، در سال ۱۳۴۹ با ظرفیت ۱.۴ میلیارد مترمکعب بهره برداری شد؛ این سد قوسی شکل در ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان در شهرستان چادگان قرار دارد.
بنا به اعلام همان روز معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان ذخیره سد زاینده رود به حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب رسید و این میزان باید برای تامین آب آشامیدنی و بهداشت منطقه پیش از شروع بارش‌ها که بنا به گفته مسئولان دیرهنگام بود اختصاص پیدا کند.
حسن ساسانی در گفت و گو با ایرنا افزود: پیش‌تر بر اساس مصوبات جلسات با وزارت نیرو و استانداری مقرر شده بود ذخیره سد زاینده‌رود تا پایان شهریور برای تامین آب آشامیدنی و پایداری این سد نباید از ۲۰۰ میلیون متر مکعب کمتر شود.
وی ادامه داد: سال قبل در چنین روزهایی ۵۴۰ میلیون آب پشت سد وجود داشت و رقم ذخیره کنونی نشان از افت محسوس میزان حجم سد در مقایسه با سال قبل دارد.
زاینده‌رود رودخانه است یا کانال آبرسانی؟
در این ارتباط دبیر شورای هماهنگی سمن‌های محیط زیست استان اصفهان گفت: مدیران و تصمیم‌گیران در این سالها کارکرد حیاتی زاینده‌رود را تا حد یک معبر و کانال آبرسانی فروکاسته‌اند و از آن فقط برای عبور آب کشاورزی استفاده می‌کنند، در واقع به این اکوسیستم زنده و حیاتبخش که باید به صورت جامع و همه‌جانبه به آن نگریست، تنها به عنوان یک کانال آبرسانی برای تأمین دیگر حقابه‌داران نگاه شده است.
حشمت‌الله انتخابی با اشاره به اکوسیستم زنده و حیاتبخش زاینده‌رود خاطرنشان کرد: بیش از صدها گونه و میلیاردها زیستمند در انواع گونه‌های مختلف در این اکوسیستم زندگی می‌کنند، که زندگی آنها تابعی از جریان مستمر و دائمی آب در رودخانه است اما ما با بی‌احترامی به حیات این گونه‌های جانوری و قایل نشدن حق حیات برای خود زاینده‌رود، سبب تلفات و از بین رفتن میلیاردها زیستمند گیاهی و جانوری شده‌ایم.
مرگ میلیاردها موجود زنده زاینده‌رود
وی اضافه کرد: حقابه‌داران زاینده‌رود را نباید تنها صنایع و کشاورزی و آب آشامیدنی تصور کرد، زیرا علاوه بر میلیون‌ها انسانی که در شهرها و روستاهای مسیر زاینده‌رود زندگی و از آب آن به اشکال مختلف استفاده می‌کنند، میلیاردها زیستمند بزرگ و کوچک از آبزیان و کف‌زیان و پلانکتون‌ها تا پرنده و چرنده و انواع گیاهان حیات و مماتشان به جریان دائمی رودخانه وابسته است.
این فعال محیط زیست استان اصفهان ادامه داد: قانونگذار با مصوبات قانونی، حقابه زیست محیطی رودخانه‌ها و تالاب‌ها را محترم شمرده اما سوء مدیریت و عدم تخصیص حقابۀ زیست‌محیطی به صورت مستمر و پایدار، وضعیت به گونه‌ای شده که پس از خشک شدن زاینده رود شاهد تلفات گسترده گونه های مختلف جانوری و گیاهی هستیم.
انتخابی اضافه کرد: بر مبنای قانون، تامین حقابه زیست محیطی زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی پس از آب آشامیدنی و مقدم بر حقابۀ کشاورزی و صنعت باید در دستور کار قرار گیرد، اما می‌بینیم که این موضوع کامل نادیده گرفته می‌شود و پس از تخصیص آب کشاورزی شاهد خشک شدن رودخانه هستیم.
دبیر شورای هماهنگی سازمان های مردم نهاد زیست محیطی اصفهان تصریح کرد: برای مثال در بین خزه‌های ریزی که در رودخانه وجود دارد، گونه‌ای آبزی با نام میگوی آب شیرین زندگی می‌کند که خود منبع تغذیه ارزشمندی برای دیگر موجودات آبزی در رودخانه است، به دنبال آن دیگر موجودات آبزی نیز برای گونه‌های بزرگتر به عنوان غذا به شمار می‌روند و این چرخۀ غذایی ادامه دارد تا برسد به پرندگان و سایر جانوران و از جمله انسان، از سوی دیگر بسیاری از گیاهان از خزه‌های کف تا گیاهان بستر و حریم رودخانه با جریان آب ادامه حیات می‌دهند.
به گفته وی بسیاری از درختان مشرف به زاینده‌رود به ویژه درختان بید و چنار در سالهای گذشته با خشک شدن رودخانه خشک شده و شاهد افتادن بسیاری از آنها بودیم این نکته را باید در نظر گرفت این امر نشان می دهد که بی مسئولیتی کار را برای محیط زیست سخت و طاقت فرسا کرده است.
این دوستدار محیط زیست گفت: در سال آبی گذشته، یعنی از اول مهر ۹۸ تا پایان شهریور ۹۹، بیش از هزار و ۷۰۰ میلیون مترمکعب آب از سد زاینده رود رهاسازی شد و در بستر رودخانه جریان یافت اگر فقط حدود ۱۰ درصد از این میزان یعنی ۱۷۶ میلیون متر مکعب (حقابه زیست محیطی این رودخانه) آن صرفه‌جویی می‌شد و به صورت مستمر و پایدار در رودخانه جریان پیدا می‌کرد الان شاهد خشک شدن رودخانه و داستان تلخ و غمبار از بین رفتن میلیاردها زیستمند نبودیم.
انتخابی با تاکید بر اینکه خشکی فعلی رودخانه چیزی جز سوء مدیریت نیست گفت: در یک سال اخیر چهار نوبت آب کشاورزی تخصیص یافت اما پس از اتمام استفاده از آب برای کشت و کار زاینده رود را خشک کردند که در حقیقت تصمیمی ناعادلانه و غیر منطقی بود.
وی خاطرنشان کرد: اگرچه اجرای هرچه سریعتر و تکمیل طرح‌های به جا مانده انتقال آب به حوضه زاینده رود جزء بدهی دولت و بسیار ضروری است اما امیدواریم با مدیریت درست منابع و مصارف آب و محترم شمردن حقابه و نیاز آبی رودخانه و حقوق تمامی گیاهان و جانوران، و مهمتر از همه حق طبیعی خود رودخانه به‌عنوان شاهرگ حیاتی این زیست‌بوم گسترده، دیگر شاهد اینگونه رخدادهای تلخ و آسیب‌زا نباشیم.
در همین پیوند یک فعال زیست محیطی و حقوق حیوانات در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: تامین حق‌آبه زیست محیطی زاینده رود به معنای میزان آبی که برای جریان این رودخانه لازم است باید پس از تخصیص آب آشامیدنی در اولویت قرار گیرد اما متاسفانه در سالهای گذشته تصمیمات به گونه‌ای بوده که حق‌آبه زیست محیطی در نهایت و پس از آن که تمامی آبها در بخش‌های مختلف اختصاص پیدا کرد برای آن در نظر گرفته می‌شود به دیگر سخن اگر آبی ماند برای رودخانه و یا تالاب گاوخوبی در نظر می‌گیرند.
سپهر سلیمی ادامه داد: جریان مداوم زاینده رود نه تنها برای تمامی موجودات و پوشش گیاهی این منطقه اهمیت دارد بلکه برای زنده نگهداشتن تالاب بین‌المللی گاوخونی از اهمیت بالایی برخوردار است.
خشک کردن زاینده‌رود سرانجام دامنگیر انسان‌ها می‌شود
وی اضافه کرد: این تالاب در صورت خشک شدن خود منشا بسیاری از ریزگردها و منبعی برای انتشار انواع مواد شیمیایی است به این دلیل که طی سالهای متمادی تلمبار شدن مقدار زیادی فلزات سنگین و ذرات بسیار ریز شیمیایی خطر بسیار زیادی را برای منطقه و حتی تا شعاع یک هزار کیلومتری آن طرف‌تر به همراه خواهد داشت.
این فعال زیست محیطی خاطرنشان کرد: مشاهده جان دادن موجودات به ویژه ماهیانی که در بستر رودخانه زندگی می‌کنند دل هر بیننده ای را غمگین خواهد کرد و باید بدانیم که حق زیست را نباید از هیچ حیوان و موجودی اول از رودخانه که خود منشا میلیاردها زیست و موجود دیگر است بگیریم.
سلیمی تصریح کرد: خشک کردن زاینده رود به دست انسان‌ها نه تنها موجودات داخل خود رودخانه را تلف می‌کند بلکه به فرار کردن پرندگان مهاجر، خشک شدن پوشش گیاهی و ضربه زدن به سفره های آب زیرزمینی نیز می‌انجامد که این خود خطرات بسیار بیشتری برای همه ما به دنبال دارد.
خشکاندن زاینده‌رود یعنی نابودی میلیاردها جانور
فعال محیط زیست و حقوق حیوانات گفت: باید بدانیم که زاینده رودخانه و سرزمین میلیاردها موجود زنده در اشکال گوناگون است و خراب کردن معدن و سرپناهی میلیارد موجود بیشتر تبعات بسیار زیادی خواهد داشت.
وی تاکید کرد: رودخانه زاینده‌رود نه تنها برای مردم خود اصفهان بلکه از جنبه ملی و بین‌المللی از اهمیت بالایی برخوردار است نباید فراموش کرد که میراث جهانی رودخانه زاینده رود مهم بوده و طی سالها توانسته تمدن‌ساز و از لحاظ فرهنگی به عنوان یک سرچشمه بسیار ارزشمند تبدیل شود.
زاینده رود ۴۰۰ کیلومتر طول دارد و سرانجام به تالاب بین المللی گاوخونی می ریزد.