همشهری آنلاین _ سمیرا باباجانپور: هرچقدر طی این سال‌ها مدیران هنری منطقه برای توسعه این هنر نمایشی تلاش کردند و منطقه ۵ به‌عنوان پاتوق اصلی نمایش‌های کودک و نوجوان معرفی شده است، اما ۸ ماه بیکاری مطلق اعضای گروه‌های نمایشی، نگرانی‌های زیادی به همراه داشته است. «کرونا» بازیگران خوش‌ذوق را از روی صحنه نمایش، پشت فرمان ماشین‌های مسافرکشی نشانده است.
باید چاره‌ای اندیشید. روزهای بحران زده پیش رو همه مشاغل را با چالش اقتصادی روبه‌رو کرده است. با این وجود، برخی از شغل‌ها در حال از بین رفتن هستند. وقتی پای صحبت کارگردان‌های جوانی می‌نشینیم که به‌طور حرفه‌ای سال‌ها است نمایش کودک را روی صحنه برده‌اند و آنها از بیکاری مطلق حرف می‌زنند و از نبود حمایت گلایه می‌کنند، نباید به این فکر کنیم که چاره‌ای نیست. فکر و اندیشه جمعی نباید بگذارد کمر فرهنگ وهنر زیر سایه این بیماری خم شود.
- تئاتردر فضای پررونق مجازی
حمایت از گروه‌های نمایشی و ورود آنها به فضای مجازی اگرچه با قانون تئاتر که همان تماشاگر حضوری است، جور درنمی‌آید اما این روزها بهترین راه برای روشن نگاه داشتن این چراغ بی‌فروغ همین فضای پر رونق آنلاین است. امروز بسیاری از برنامه‌ها به‌صورت آنلاین در حال برگزاری است. سخنرانی آنلاین، تدریس آنلاین و... تئاتر آنلاین هم می‌تواند یک روش جدی و خلاقانه باشد به شرطی که حمایت‌های لازم را کسب کند و ارزش و اعتبار آن کاسته نشود.
هرچند که تئاتر آنلاین نمی‌تواند جای تئاتر را بگیرد ولی می‌تواند امکانی باشد که نفس این هنر نمایشی‌بند نیاید و هنرمندان این عرصه، خانه‌نشین نشوند. غرب تهران به‌ویژه بخش فرهنگی وهنری منطقه ۵ طی یک دهه گذشته در زمینه اجرای نمایش‌های کودکانه بسیار موفق بوده است. تلاش و زحمت هنرمندان جوان، این روزها به حمایت و چاره‌اندیشی مسئولان نیازمند است.
- تعطیلی یک تجربه موفق
بیش از ۱۵ سال از فعالیت فرهنگسرای «فردوس» در زمینه تئاتر و نمایش کودک می‌گذرد. تجربه موفقی که موجب شده تا این فرهنگسرا به قطب نمایش کودک غرب تهران تبدیل شود. در این مدت، نمایش کودک در ۲ زمان صبح و عصر اجرا می‌شد اما این فعالیت هنری موفق به یکباره با شیوع ویروس کروناوتعطیلی ناشی از آن، دستخوش تغییرات جبران‌ناپذیری شده است. «سحر حاجی غنی‌زاده»، مسئول واحد نمایش فرهنگسرای فردوس، در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «اجراهای مستمر و موفق گروه‌های نمایشی کودک در سالن‌های نمایش منطقه ۵، یعنی در سالن فرهنگسرای فردوس و مجتمع فرهنگی و هنری «نور»، کودکان و نوجوانان زیادی را روی صندلی‌های نمایش نشاند اما این تجربه موفق به یکباره تعطیل شد و به سبب حفظ فاصله فیزیکی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی‌کاری نمی‌توان برای جان گرفتن آن انجام داد. استقبال شهروندان و مدارس و مهدکودک‌ها سبب شده بود تا میزان درآمد سالانه از این نمایش‌ها در سالن فردوس چیزی در حدود ۳۰۰ میلیون تومان باشد. درآمدی که به ناگاه از جیب گروه‌های نمایشی حذف شده است و آنها را خانه‌نشین کرده است.»
- حضور ۳۰ کارگردان تئاتر در فرهنگسرا
مسئول واحد نمایش فرهنگسرای فردوس، درباره بحرانی که سالن‌های خالی نمایش را تهدید می‌کند، می‌گوید: «تقریباً ۳۰ کارگردان تئاتر کودک با ما در ارتباط بودند که سالانه ۵ تا ۶ نمایش را روی صحنه می‌بردند. گروه‌های حرفه‌ای که اکنون بیکار شده‌اند. حضور در فضای مجازی به پشتوانه و حمایت لازم دارد ومتأسفانه زیرساخت‌های این حضور هم فراهم نیست.»حاجی غنی‌زاده در ادامه می‌گوید: «فرهنگسرای «آی تی» دوره‌های فیلمبرداری نمایش را برگزار کرد تا نمایش‌ها را برای پخش آنلاین آماده کند ولی سازمان فرهنگی و هنری تنها می‌تواند هزینه یک جلسه را پرداخت کند. کارگردان‌ها چندان راغب نبودند چون نیروی حمایتی برای ضبط نمایش‌ها وجود نداشت.»او درباره اجرای موقت نمایش در سالن فردوس می‌گوید: «از تیرماه مجوز اجرای نمایش با حداقل تماشاگر را دریافت کردیم. ولی متأسفانه موج سوم کرونا دوباره همه جا را تعطیل کرد.»
- روزگار ناخوش گروه‌های نمایشی
«امیر قاسمی» بیش از ۶ سال است که به‌طور حرفه‌ای در زمینه کارگردانی تئاتر کودک فعالیت می‌کند. اودرباره رونق سالن‌های نمایش در منطقه ۵ می‌گوید: «خوشبختانه خانواده‌ها در منطقه یک، ۲ و ۵ به نمایش دیدن اهمیت می‌دهند. کودکان پای ثابت سالن‌ها هستند و استقبال مناسب موجب شده تا کارگردان‌ها شور و شوق بیشتری برای انجام کارهای جدید داشته باشند. متأسفانه این روزها گروهای نمایشی روزگار خوشی ندارند. اینکه کرونا روی همه مشاغل تأثیر گذاشته، صحیح است.
اما باید بگویم که برخی مشاغل در حال از بین رفتن و یا محو شدن هستند. هنر و فعالیت‌های هنری بیشترین ضربه را در زمان بحران خورده است.»او از نبود حمایت‌های لازم از فعالیت‌های هنری در این روزها می‌گوید: «حمایت نمی‌شویم وتکلیفمان نیز روشن است. گویی همه چیز رها شده تا خودش، خودش را ترمیم کند. در میان همه هنرها، تئاتر ضربه زیادی خورده است. چون تئاتر بدون حضور تماشاگر مفهومی ندارد. با این حال، هیچ فکر جمعی برای بحران این بخش نشده است. حتی ساده‌ترین روش‌های حمایت‌های مالی و معنوی نیز انجام نشده است.»
۱۵ نفر در گروه تئاتری که امیر قاسمی سرپرستی آن را برعهده دارد، فعالیت می‌کنندو همه این افراد اکنون بیکار شده‌اند و ماه‌هاست حقوقی دریافت نکرده‌اند. قاسمی می‌گوید: «حداقل چراغ تئاتر را روشن نگه داریم. با روش‌های خلاقانه در فضاهای باز با رعایت کامل و تعداد کمتر مخاطب کار ادامه پیدا کند. در این مدت با همکاری اعضای گروه در باغ فرهنگسرای «نیاوران»، نمایش کودک را دوباره اجرا کردیم با حداقل تماشاچی و رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی، بی‌شک درآمدزایی خاصی نداشت اما بچه‌ها بیکار نبودند و دوباره همه جا تعطیل شده است. البته نمی‌گویم نباید تعطیل شود. منظورم این است که پشت این تعطیلی‌های مکرر باید برای مشاغل آسیب‌پذیر چاره‌اندیشی شود.»
- ضرورت حمایت مراکز فرهنگی
در یک سالی که گذشت، بیش از ۶ کار روی صحنه برده‌اند و جزو گروه‌های فعال نمایش کودک درپایتخت انتخاب شده‌اند. قاسمی می‌گوید: «بیمه همکاران عضو «صندوق اعتباری هنر» ۳ ماه پرداخت شد، ولی پس از این درآمدی نیست که بقیه بیمه را پرداخت کنیم. ۸ ماه بیکاری، بسیاری از همکارانمان را به سوی مشاغل دیگر حتی کارگری و مسافرکشی کشانده است. شاید باورش سخت باشد، ولی این اتفاق افتاده است.»
او درباره اجرای نمایش‌های آنلاین می‌گوید: «این کار به بستر و فضای مناسبی احتیاج دارد. دوربین خوب، امکانات صدا و... به راحتی در اختیارمان قرار نمی‌گیرد. باید خودمان دوربین اجاره کنیم، خودمان دکور بسازیم. برای نمایش آنلاین هم باید یک اسپانسری داشته باشیم که بتوانیم درآمد کسب کنیم. یعنی ارگان فرهنگی و مرکزی این نمایش را بخرد و سپس پخش کند.»
پوریا شش پری کارگردان تئاتر:
سراهای محله فرصت خوبی برای توسعه تئاتر محلی است
«پوریا شش پری»، کارگردان جوانی است که در حوزه تئاتر کودک و نوجوان فعالیت می‌کند. او می‌گوید: «پیش از این هم در بیشتر سالن‌هایی که برای نمایش می‌رفتیم، هر روز از تعداد مخاطبان کم می‌شد. وضعیت اقتصادی مردم جوری شده است که برای کنترل مخارج، نخستین چیزی را که از سبد خانواده حذف می‌کنند، کالای فرهنگی است. از سویی، هزینه‌ها و دستمزدهای فعالیت‌های نمایشی افزایش پیدا کرده است. ما برای اینکه بتوانیم تئاتر کودک را همچنان پر شور نگاه داریم، باید مورد حمایت قرار بگیریم. خوشبختانه مردم غرب تهران به این موضوع اهمیت می‌دهند. سالن‌های فرهنگسرای فردوس معمولاً رونق خوبی دارد. بااین حال زمانی‌که هزینه یک نمایش با قیمت بلیت و دریافتی عوامل آن جور درنیاید، مخاطب ریزش پیدا می‌کند.»
این کارگردان جوان ازمحتوای بعضی از تئاترهای کودکانه که در سالن‌های خصوصی نمایش داده می‌شود، گله می‌کند و می‌گوید: «بعضی از نمایش‌های کودک برای جلب مخاطب و فروش بیشتر طوری طراحی می‌شوند که باب طبع والدین هستند. دیالوگ‌ها و حرکات شاید مناسب سن یک کودک نباشد. کودک اگر می‌خندد، تنها به این دلیل است که پدر و مادرش می‌خندند. ولی چیزی از نمایش دریافت نمی‌کنند. فکر می‌کنم نسبت به وسعت منطقه ۵ و جمعیت آن، سالن‌های نمایش زیادی ندارد. به غیر از فرهنگسرای فردوس، خانه فرهنگ نورو کانون پرورش فکری جای دیگری فعال نیست. این در حالی است که بسیاری ازسراهای محله منطقه ۵ از آمفی‌تئاترهای خوبی برخوردار هستند. این‌سراهای محله می‌توانند محل خوبی برای نمایش‌های کودک باشند. افرادی که دغدغه فرهنگی دارند هم می‌توانند حمایت کنند.»
گروه‌های نمایشی منحل شده اند
«مهرداد قرآن کیش» که یکی از فعالان حوزه نمایش کودک و نوجوان است و از پرکارترین کارگردان‌هایی است که در این زمینه فعالیت می‌کند، می‌گوید: «دیگر صبرو تحمل اعضای گروه تمام شده است. بعضی‌ها کار را ترک کرده‌اند و مسافرکشی می‌کنند. ۸ ماه است که اصلاً کار نکرده‌ایم. اجرا نرفته‌ایم. البته چندین بار نظرسنجی در فضاهای مجازی برگزار کردیم تا نظر مخاطبان را درباره اجراهای نمایش حضوری با حداقل تماشاگر جویا شویم که باید حق بدهم والدین نگران باشند و از این موضوع استقبال نکنند. ولی سالن نمایش فرهنگسرای فردوس بیش از ۱۰۰ نفر ظرفیت دارد. بی‌شک می توانیم با یک سوم ظرفیت کار را روی صحنه ببریم تا حداقل بتوانیم گروه را سرپا نگه داریم. تئاتر شغل ماست و همگی‌مان فارغ‌التحصیل این رشته هستیم. واقعانمی‌دانم باید چکار کنیم و این وضعیت تا کی ادامه دارد. همه این دوستان که صبح و عصر روی صحنه بودند، به یکباره بیکار شدند. یک ماه پیش، موضوع ثبت‌نام دریافت کمک‌های حمایتی دوران کرونامطرح شد که ثبت‌نام کردیم، ولی با ضامن فقط۶ میلیون وام می‌دادند با چک و سفته ۱۲ میلیونی و ۱۲درصد سود که اصلاً قابل قبول نبود.» این کارگردان جوان در ادامه می‌گوید: «شغل ما در آخرین بخش سبد خرید مردم جا دارد. یعنی اگر حال مردم خوب نباشد، اقتصاد شرایط خوبی نداشته باشد، کسی حوصله نمایش دیدن ندارد. نگرانی من نه تنها موضوع مشکلات مالی است بلکه از بحرانی ابراز تأسف می‌کنم که موجب شده تا گروه‌ها ی نمایشی منحل شوند. به هر حال باید برای کار هنری ارزش قائل باشیم.»