به گزارش همشهری آنلاین به نقل ازایبنا، نشست «تأثیر کتاب و کتابخوانی در تقویت توان بردباری افراد جامعه متأثر از بیماری کرونا»، ظهر یکشنبه (۲۵ آبان‌ماه) با حضور زینب فَری‌زاده؛ کتابدار کتابخانه موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، سپهر هاشمیان؛ دکترای روان‌شناسی و استاد مدعو دانشگاه علامه طباطبایی و ندا موحدی‌پور؛ نویسنده و عضو هیأت مدیره خانه کتابدار کودک و نوجوان، در سرای اهل قلم برگزار و به‌صورت زنده از صفحه اینستاگرام خانه کتاب و ادبیات ایران پخش شد.
فَری‌زاده در ابتدای این برنامه، درباره انگیزه برگزاری این نشست، گفت: امروز ۱۶ نوامبر، روز جهانی بردباری است. امسال این مناسبت از سویی با هفته کتاب و از سوی دیگر با شیوع بیماری کرونا تقارن پیدا کرد، لذا این موضوع سبب شد در نشستی تخصصی، با حضور کارشناسان به تأثیر کتاب و کتابخوانی در بردباری افراد جامعه در دوره شیوع ویروس کووید۱۹ بپردازیم.
وی بیان کرد: بردباری موجب می‌شود افراد راحت‌تر بتوانند با مشکلات روبه‌رو شوند. دوره شیوع ویروس کرونا که تقریبا همه دچار ترس و استرس شده‌اند یا عده‌ای عزیزانشان را از دست داده و سوگوار هستند، صبر و بردباری بیشتری می‌طلبد. در شرایطی مثل امروز که تحت کنترل ما نیست، باید بتوانیم به نوعی به رهایی برسیم؛ کتاب می‌تواند در تسهیل این راه به ما کمک کند. حداقل در چند ساعتی که مشغول مطالعه هستیم و در دنیای کتاب با قهرمانان آن همراه می‌شویم، می‌توان تا حدی از احساسات منفی رها شد.
با کتاب هیچ بُن‌بستی در ذهن وجود ندارد
در ادامه بحث، سپهر هاشمیان با ارائه تعریفی از بردباری، گفت: بردباری در معنای لغوی، ظرفیتی برای تحمل رسیدن به چیزی است بدون اینکه استرس و اضطراب به فرد وارد کند. در یک سیر تحولی، این مفهوم شاید جزو مفاهیمی طبقه‌بندی می‌شود که انتظار می‌رود در مراحل بالای بلوغ و رشد رخ دهد. ولی رد پای این مفهوم را در کودکی نیز می‌توان دید. حضور یک والد شکیبا و بردبار می‌تواند این توانایی را در کودک ایجاد و تقویت کند.
وی اظهار کرد: چهار مولفه در این زمینه تأثیرگذار است که آیا فرد بردبار است یا نه؟ نخستین مولفه این است که فرد توانایی در پذیرش واقعیت بیرونی و درونی داشته باشد. اینکه فرد به پختگی رسیده باشد که بتواند بدون تحریف واقعیت را بپذیرد. مولفه دوم اینکه افراد باید به نقطه‌ای برسند که با احساسات منفی مبنی بر تنفر و تلخی درون خود کنار آمده باشند؛ یعنی فرد یک درک یکپارچه از خود داشته باشد.
این روان‌شناس در بیان دو مولفه دیگر، ادامه داد: در بردباری نوعی حفظ امید مبنی بر اینکه در آینده شرایط بهبود پیدا می‌کند، وجود دارد. چهارمین مولفه نیز، توانایی برای صبر کردن جهت رسیدن به موقعیت بهتر است. بردباری به واسطه این چهار مولفه در دستگاه روانی یک فرد شروع به‌کار می‌کند. در شرایطی که بردباری و طاقت افراد به دلیل قرار داشتن در شرایط بحرانی و بودن در محاصره انواع اخبار دلهره‌آور و استرس‌زا، پایین آمده، کتاب و کتابخوانی در دسترس‌ترین ابزار برای تبدیل شدن به فردی بردبارتر است.
وی افزود: کتاب فرصتی است که افراد را از دنیای محصور شده ذهنی‌شان بیرون آورد تا به موقعیت‌های جدیدی فکر کنند. گاهی وقتی فردی به سوی هدفی حرکت می‌کند، تنها یک مسیر وجود دارد، ولی با خواندن کتاب، مسیرهای بیشتری برای رسیدن به هدف پیش‌رویش پدیدار می‌شود. کتاب، فرصتی برای بازی با ذهن به انسان می‌دهد. به‌نوعی کتاب و کتابخوانی، جعبه ابزاری برای زندگی و روبه‌رو شدن با مشکلات است. خواندن کتاب به افراد این توان و فرصت را می‌دهد که پی ببرند دنیایی وسیع‌تر از آنچه گمان می‌کنند، وجود دارد.
این استاد دانشگاه بیان کرد: گاهی به نقطه‌ای می‌رسیم که انگار به بُن‌بست رسیده‌ایم، در این شرایط کتاب در راستای حفظ امید و ظرفیتی برای صبر کردن، به ما می‌گوید که هیچ بُن‌بستی در ذهن وجود ندارد. کتاب و همراه شدن با روایت یک داستان، شوقی برای ادامه دادن و امیدوار بودن به پایانی بهتر به ما می‌دهد که در شرایط کنونی دنیا، این حس خیلی می‌تواند به ما کمک کند.
هاشمیان همچنین گفت: وضعیت بحرانی شیوع گسترده بیماری کرونا به‌خاطر غیرقابل پیش‌بینی بودن و اینکه در کنترل ما نیست، حس درماندگی و منفعل بودن را در افراد بالا می‌برد. اما وقتی وارد دنیای کتاب می‌شویم، در واقع از جایگاه یک فاعل روایت‌ها را دنبال می‌کنیم که این خود تسکین‌دهنده حس درماندگی و مفعول بودن است.
وی ادامه داد: در شرایط شیوع کرونا که همه به نوعی خود را محدود کرده و در دنیای بیرون فاصله‌ها را بیشتر کرده و بیشتر به درون خودمان رفته‌ایم، کتاب یک میان‌بُر برای عبور از موانع و فیلترینگ است. در مواجهه با برخی مراجعانی که درگیری درونی زیادی دارند و مسائل را بیشتر درون خودشان می‌بینند، اولین توصیه من این است که کتاب بخوانند. همین کتاب‌ها موضوع بحث در جلسات بعدی درمان می‌شوند و فرد را از دنیای درون خود بیرون می‌آورد تا حرف بزند و ارتباط برقرار کند.
با پذیرش گسست می‌توانیم به دگردیسی برسیم
ندا موحدی‌پور نیز به‌عنوان دیگر سخنران این نشست، اظهار کرد: بردباری براساس آنچه عقل سلیم به ما آموخته، خویشتن‌داری برای کنترل وضعیت موجود است. در شرایطی که به‌نوعی فاجعه را تجربه می‌کنیم، داغ و استرس و ترس‌های مختلف، منجر به کاهش روابط اجتماعی و در نتیجه پدید آمدن مشکلاتی شده است. در وضعیتی که همه‌چیز در حال گسست است، مفهوم بردباری متفاوت می‌شود.
وی با طرح این پرسش که در شرایط کنونی چگونه می‌توان به ترمیم گسست، کمک کرد، توضیح داد: وقتی ما این گسست را بپذیریم که دیگر شرایط قبل از شیوع کرونا وجود ندارد، می‌توانیم به یک دگردیسی و حرکت برای دستیابی به چیزهای نو برسیم. پس باید به پذیرش این گسست کمک کنیم. اینکه به این فکر کنیم که به دوران خوب برمی‌گردیم، پذیرش گسست را طولانی می‌کند. باید بپذیریم که در شرایط فاجعه هستیم تا تولد دوباره فردی و اجتماعی اتفاق بیفتد.
این عضو هیأت مدیره خانه کتابدار کودک و نوجوان، افزود: در شرایطی که به دلیل بحران کرونا و محدودیت در ارتباطات اجتماعی به استیصال می‌رسیم، اینجاست که درک ما از استیصال کمک می‌کند بفهمیم چه چیزی می‌خواهیم از کتاب خواندن بیرون بکشیم. اگر این درک را از استیصال خودمان نداشته باشیم، نمی‌توانیم تلاقی فعال با متونی که می‌خوانیم داشته باشیم.
نویسنده کتاب «گفت‌وگوهایی درباره خواندن»، در ادامه چند تجربه از تأثیر کتاب خواندن در شرایط بحرانی کنونی در خانه کتابدار کودک و نوجوان بیان کرد و در پایان با معرفی کتاب «وقتی اندوه به دیدارم می‌آید» به خوانش بخش‌هایی از این کتاب پرداخت.