هومن نارنجی‌ها، مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد‌مخدر کشور در حالی این خبر را اعلام می‌کند که تنها حدود ۳ سال از ورود این ماده به بازار می‌گذرد.
در دهه‌های اخیر بلای جدیدی «وباگونه» دنیا را دربرگرفته؛ مواد‌مخدر صنعتی. همزمان با رشد فناوری، مواد‌مخدر جدید با ظاهری فریبنده‌تر، مصرفی ساده‌تر و البته اعتیادآورتر و پرخطرتر روز به روز جای خود را در بازار مواد‌مخدر باز می‌کنند. یکی از آخرین و همه‌گیرترینِ این مواد، کراک است. صدای شکستنی که در هنگام مصرف «کراک» ایجاد می‌شود، دلیل این نام‌گذاری است. صدایی که پژواک شکستن روان آدمی را می‌ماند؛ صدای هبوط؛ صدای پای نابودی.
کراک به سبک ایرانی!
از قدیم در بازار، نام کشورها اعتباری بوده است بر کیفیت اجناس. هر کشوری بنا به توانایی و ویژگی‌های اقلیمی‌اش کالایی با کیفیتی برتر تولید می‌کند و نام آن در کنار جنس باقی می‌ماند. اما این بار درباره مخدر کراک قضیه‌ای متفاوت رخ داده است. این ماده هرچند هیچ وقت در ایران تولید نشده و نمی‌شود، اما نوعی از آن که در کارخانه‌های افغانستان و پاکستان تولید می‌شود، به «کراک ایرانی» معروف است. جانشین دبیرکل ستاد مبارزه با مواد‌مخدر در این‌باره می‌گوید: «بیش از 25 درصد معتادان کشور کراک ایرانی مصرف می‌کنند.» محمدرضا جهانی ادامه می‌دهد: «کراک ایرانی با آنچه در جهان به عنوان کراک شناخته می‌شود متفاوت است، کراک واقعی از کوکائین ساخته می‌شود، اما آنچه در ایران به‌عنوان کراک وجود دارد، هروئین خالص و فشرده است.»
دکتر سعید شهاب، متخصص بازپروری و سم‌زدایی هم اعتقاد دارد: «کراکی که در ایران مصرف می‌شود، با کراک علمی تفاوت دارد. این کراک به خاطر ترکیبات ویژه، خطر بسیاری دارد و فرد مصرف‌کننده را به سرعت به سوی استفاده بالا سوق می‌دهد که بیشتر منجر به مرگ فرد می‌شود.» در حال حاضر کراک به صورت تدخینى در ایران مصرف مى‌شود. با این حال اخبار حکایت از آن دارد که مصرف تزریقی این ماده به‌ویژه در نقاط آسیب‌پذیر کشور به سرعت رو به افزایش است. دکتر شهاب در این‌باره می‌گوید: «مصرف مستمر تزریقى کراک با توجه به آسیب شدید و پرسرعت جسمى، معتادان را حداکثر ظرف یک سال از پا مى‌اندازد.»
تریاک یا کراک؟
بزرگ‌ترین دغدغه در بحث مبارزه با اعتیاد تغییر الگوی مصرف مواد‌مخدر از تریاک به مشتقات آن مانند کراک است. یکی از مهم‌ترین شاخص‌های میزان مصرف مواد‌مخدر گوناگون، میزان کشف آن توسط نیروهای انتظامی است.
سردار حسین‌آبادی، رئیس پلیس مبارزه با مواد‌مخدر نیروی انتظامی در مورد میزان کشف کراک می‌گوید: «سال 85، 30 درصد کشفیات مواد‌مخدر به کراک اختصاص داشت که این میزان در سال گذشته به 70 درصد رسید.» در واقع حدود 3 سال است که کارشناسان به شدت نسبت به تغییر الگوی مصرف مواد‌مخدر در ایران از مواد سنتی نظیر تریاک، حشیش و هروئین به مواد صنعتی مانند کراک هشدار می‌دهند. ماده‌ای که درصد خلوص آن گاهی به 95 هم می‌رسد و این یعنی مرگ! آنچه امروز منجر به وحشت برنامه‌ریزان مبارزه با مواد‌مخدر شده لبریز شدن بازار از مواد‌مخدر مصنوعی جدید است که هیچ بویی ندارند و روش استعمال آنان برخلاف سایر مواد‌مخدر بسیار ساده و بی‌دردسر است.
این روزها حتی شکل و شمایل دلالان و فروشندگان مواد‌مخدر نیز با شکل و شمایل توزیع‌کنندگان تریاک تفاوت اساسی دارد، دیگر لازم نیست که حتما دنبال یک چهره مشخص با تیپی تعریف شده بگردی که روی صندلی پارک نشسته و دور و برش را می‌پاید. این روزها در گوشه و کنار خیابان‌ها جوانانی با ظاهر آراسته و با شکل و شمایلی کاملا طبیعی مشغول فروش انواع کراک و شیشه هستند.
همین تغییر الگوهای مصرفی است که موجب شده تا هومن نارنجی‌ها، مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد‌مخدر کشور با ارائه آماری اذعان کند:«تا حدود 3 سال قبل، از هر 100 نفر مراجعه‌کننده به درمانگاه‌های ترک اعتیاد 5 تا 7 نفر معتاد هروئینی و مابقی مصرف‌کننده تریاک بودند، در حالی که اکنون بالای ۷۰ درصد مراجعان را معتادان به هروئین و کراک تشکیل می‌دهند.»
غفلت خانواده‌ها؛ اعتیاد جوانان
معاشرت با دوستان ناباب، وجود معتاد در خانه، بیکاری، اختلافات خانوادگى و همچنین کنجکاوى از عوامل مؤثر مصرف مواد‌مخدر در بین نوجوانان و جوانان عنوان مى‌شود. به همین دلیل دکتر سامان فیروزی اعتقاد دارد که والدین موظف هستند به سؤالات کنجکاوانه فرزندانشان با حوصله جواب دهند و دوستان آنها را کنترل کنند.
این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: «پول توجیبى زیاد در روی آوردن نوجوان به اعتیاد تاثیر بسیار زیادى دارد. همچنین قرار گرفتن در جمع دوستان ناباب و عدم‌توانایی نه گفتن او را به سوى مصرف مواد‌مخدر مى‌کشاند. وقتى نوجوانان به مصرف مواد‌مخدر روى مى‌آورند پس از مدتى دچار افسردگى شده و خودشان را از دیگران جدا مى‌کنند. همین رفتار باعث مى‌شود که محیط مدرسه کم‌کم برایشان خسته‌کننده شده و در نهایت از درس و تحصیل طرد شوند. حتى بسیارى از آنان به‌دلیل اینکه فکر مى‌کنند راهى براى بازگشت ندارند دست به خودکشى مى‌زنند. این عضو هیات علمى دانشگاه آزاد مى‌گوید: «بررسى‌ها نشان مى‌دهد مصرف 4 روز کراک باعث مى‌شود که اثرات آن به‌مدت 7 سال در فرد باقى بماند و موجب اختلالات حرکتی، افزایش هذیان‌گویى و تضعیف حس بینایى و لامسه شود.»
در عین حال، مدیرکل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد‌مخدر کشور با اشاره به تحقیقی در زمینه اطلاع خانواده‌ها از وضعیت یکدیگر تصریح می‌کند:«۲۲درصد از خانواده‌ها بعد از یک سال، ۲۳درصد بعد از 2 تا 3 سال و ۹ درصد بعد از 4 سال متوجه اعتیاد عضو خانواده می‌شوند، یعنی به‌طور تقریبی ۵۰ درصد از خانواده‌های افراد معتاد بعد از یک تا 5 سال متوجه اعتیاد عضو خانواده‌شان می‌شوند.»
او ادامه می‌دهد: «حدود ۴۰درصد موارد اعتیاد در مهمانی‌های دوستانه و خانوادگی و ۲۰درصد نیز اعتیاد خود را از منزل آغاز می‌کنند.» اما این مشکلات تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟ وقتی اصلی‌ترین اطلاعات قابل دسترس برای اغلب مردم، وبلاگ نوشته‌ها می‌شوند، وقتی می‌شود کراک را در کمتر از یک ساعت خرید، اما برای گفت‌وگو با یک مسئول مبارزه با اعتیاد باید بیش از یک روز منتظر ماند و گاه به نتیجه نرسید، وقتی در هیچ پژوهش جامع و قابل استناد دانشگاهی درباره کراک وجود ندارد، وقتی از بین صدها تابلوی تبلیغاتی مختلف در میان خیابان‌ها و بزرگراه‌ها، حتی یکی به هشدار درباره خطرناک‌ترین مخدر کشور اختصاص ندارد، مبارزه با کراک مثل جنگیدن در تاریکی است. چه کسی می‌تواند در تاریکی مطلق به پیروزی دلخوش کند؟