و کارشناسان ستاد مبارزه با مواد‌مخدر همچنان بر اجرایی شدن این طرح تاکید دارند، رئیس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد مخدر وزارت بهداشت، اعلام کرده وزارت بهداشت مخالف نصب این دستگاه‌هاست.
دکتر محمد باقر صابری زفرقندی با تاکید بر این که چنین روشی کاملا غیرعلمی است، به مهر گفت: این طرح، مصوبات کمیته فنی و کمیته درمان وزارت بهداشت را ندارد، علاوه بر این هنوز به لحاظ علمی و منطقی ثابت نشده که دسترسی معتادان به این وسایل آسان نیست، که بخواهیم از دستگاه‌های خودپرداز سرنگ استفاده کنیم.
رئیس اداره پیشگیری و درمان سوء مصرف مواد‌مخدر وزارت بهداشت، تصریح کرد: قطعا با نصب دستگاه‌های خودپرداز، روانه کردن معتادان به سمت مراکز ترک آموزشی ترک اعتیاد میسر نمی‌شود، ضمن اینکه چهره کشور را از وجود اعتیاد، خیلی سیاه‌تر نشان خواهد داد.
حکم کلی وجود ندارد!
اما در شرایطی که به گفته برخی کارشناسان وزارت بهداشت، نصب دستگاه‌های خودپرداز سرنگ ضرورت ندارد و معتادان به راحتی می‌توانند وسایل یکبار مصرف را از داروخانه تهیه کنند، دکتر حمید عمادی، متخصص بیماری‌های عفونی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در توضیح ضرورت این طرح به همشهری می‌گوید: هدف کلی ما این است که معتادان کمتر آسیب ببینند، در مورد این کار هم سلیقه‌ها متفاوت است، یعنی ممکن است یک عده از مسئولان معتقد باشند، وقتی می‌توانند معتادان را به سمت مراکز دانشگاهی ترک اعتیاد سوق دهند، چرا به آنها سرنگ داده شود؟ به عقیده دکتر عمادی این عقیده فی‌نفسه غلط نیست، ولی صد در صد هم مصداق ندارد.
«واقعیت این است که در بحث ترک اعتیاد و پیشگیری از ایدز نمی‌توانیم یک دستور کلی دهیم چون افرادی که در جامعه مبتلا به این بیماری‌ها هستند کاملا با هم متفاوتند و برای هر کدام از آنها باید یک نسخه متفاوت پیچید.» عمادی با بیان این عبارات ادامه می‌دهد: ما هیچ معتادی را نمی‌توانیم با قانونی یک طرفه در یک قالب بگنجانیم بنابراین شاید با وجود مراکز درمانی، دستگاه‌های خودپرداز سرنگ هم لازم باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر این که معتادان باید مورد به مورد شناسایی شوند، چون درمان اعتیاد کاملا نسبی است، توضیح می‌دهد: بعضی از معتادان در روند درمان همکاری خوبی دارند اما بعضی از آنها با درمانگر درگیر می‌شوند و یا روند درمان را کاملا رها می‌کنند. عقیده دکتر عمادی بر این است که ما شاید این‌گونه افراد را برای درمان کاملا از دست بدهیم ولی این بدان معنی نیست که بخواهیم رهایشان کنیم.
دکتر مسعود مردانی، متخصص عفونی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز با تایید این مطلب که درمان معتادان یک فرآیند کاملا نسبی است، به همشهری می‌گوید: به‌طور کلی در تمام دنیا در مورد در اختیار قرار دادن سرنگ یکبار مصرف به معتادان و آن هم به این سهولت مطالعات زیادی شده است.
برای اولین بار هم سازمان جهانی بهداشت در کشور دانمارک این مطالعه را آغاز کرد، به‌طوری که در پارکی که محل تجمع معتادان تزریقی همراه با رفتارهای پرخطر جنسی بود، سرنگ یکبار مصرف را به مقدار زیاد و آن‌هم به‌صورت رایگان در اختیار این افراد قرار دادند.
به گفته وی البته خیلی از کشورها با چنین مطالعه‌ای مخالفت کردند و معتقد بودند که معتادان با این روش به اعتیاد تزریقی تمایل پیدا می‌کنند، ولی این تحقیقات حداقل نشان داد که توزیع سرنگ یکبار مصرف از بروز موارد جدید ابتلا به ایدز جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود بیماری‌هایی مثل ایدز و هپاتیت حداقل بین افراد غیرمعتاد شایع نشود.
دکتر مردانی ادامه می‌دهد: برای همین بود که سازمان جهانی بهداشت پیشنهاد داد در کشورهایی که تعداد معتادان تزریقی زیاد است از جمله ایران، سرنگ یکبار مصرف حتی به‌صورت رایگان در اختیار معتادان تزریقی قرار گیرد. به‌خصوص در زندان‌ها.
این نکته‌ای است که دکتر عمادی هم به آن اشاره می‌کند و با بیان این که در زندان‌ها هم نیاز به نصب دستگاه‌های خودپرداز سرنگ داریم، خاطرنشان می‌کند: اکثر افراد معتاد در زندان‌ها رفتارهای پرخطر جنسی هم دارند، برای همین هشدار می‌دهیم که علاوه بر سرنگ، باید وسایلی مثل کاندوم هم در اختیار معتادان قرار گیرد.
اما به عقیده دکتر مردانی این اتفاق فقط باید در مورد معتادان تزریقی بیفتد و آن هم صرفا جهت کاهش آسیب در این افراد. به عقیده این متخصص عفونی روش‌های کاهش آسیب در این معتادان چند مرحله دارد: ابتدا به یک معتاد تزریقی آموزش دهیم که از سرنگ یکبار مصرف استفاده کند. در مرحله بعدی چون این افراد اکثرا رفتارهای پرخطر جنسی دارند، به آنها آموزش دهیم که حتما از کاندوم استفاده کنند.
در مراحل آخر هم این افراد را به مواد‌مخدر خوراکی مثل متادون یا به سوی درمان‌های جایگزین سوق دهیم. به گفته دکتر مردانی بنابراین در اختیار گذاشتن سرنگ یکبار مصرف در این افراد اولین گام به سوی درمان یا بهتر شدن روند اعتیاد است.
نصب دستگاه ها اقدامی نمادین است
به عقیده برخی کارشناسان تاثیر نصب دستگاه‌های خودپرداز سرنگ هنوز کاملا روشن نیست و باید پس از طی مراحل آزمایشی در مورد آن تصمیم گرفت. البته شاید استدلال وزارت بهداشت این است که به‌کارگیری این دستگاه‌ها سر و صدا ایجاد می‌کند و به هر حال نمی‌توان در تمام تهران بیش از 5 یا 10 دستگاه نصب کرد. حتی به‌نظر می‌رسد نصب چنین دستگاه‌هایی صرفا یک اقدام نمادین است.
اما در این میان روان‌پزشکان نیز معتقدند در مورد درمان معتادان راهکارها و دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. دکتر سید سعید صدر، روان‌پزشک و عضو هیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره می‌گوید: در کشورهای اروپایی در یک دوره زمانی برای معتادان وابسته به هروئین، مراکزی را تاسیس کردند که هروئین خالص را در اختیار آنها قرار می‌داد، ولی مطمئنا چنین روشی در کشور ما قابل اجرا نیست چون برای درمان معتادان ما باید جنبه‌های مختلفی را در نظر بگیریم.
وی خاطرنشان می‌کند: مثلا باید بدانیم که یک سری از معتادان بیماران روانی هستند که بیشتر به درمان‌های روانی احتیاج دارند نه به سرنگ یکبارمصرف، ولی در کنار این گروه، گروه‌های پرخطری هم هستند که تنها چاره آنها سرنگ یکبار مصرف است، پس در مورد معتادان هیچ‌گونه حکم قطعی وجود ندارد.
