همشهری آنلاین _ شقایق عرفی‌نژاد: در این مکان فرهنگی که دارای معماری و گنجینه‌ای ارزشمند است، پس از ۴۰ سال تعمیرات گسترده‌ای انجام خواهد شد. موزه هنرهای معاصر، پس از تمام شدن نمایشگاه مروری بر آثار علی‌اکبر صادقی، فعالیت خود را در این زمینه آغاز کرده و فعلاً تعطیل شده است. همه بخش‌های موزه در این تعمیرات که زمان‌بندی آن ۴ یا ۵ ماه پیش‌بینی شده است، تعطیل خواهد بود. این متن خبری است که اردیبهشت ۹۷ در خبرگزاری ایسنا منتشر شد.
تعطیلی ۵ ماهه‌ای که در این خبر اعلام شد، کمی بیشتر از این مدت طول کشید، چیزی بیشتر از ۲ سال! در این مدت، به دلیل حساسیتی که روی این مجموعه بی‌نظیر و مهم وجود دارد و پرسش‌های اهالی هنرهای تجسمی، «هادی مظفری» مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی، هم با خبرگزاری‌های مختلف صحبت کرد و دلایلی برای این تعطیلی طولانی ارائه داد: «در این برنامه زمان‌بندی‌شده ۲ نکته محاسبه نشده بود. نخست آنکه برنامه زمان‌بندی شده حدسی بود و مدیریت پروژه و جبهه‌های‌کاری در آن لحاظ نشده بود و دومین مورد به پیش‌بینی مالی پروژه مربوط بود که در این مدت دچار نوسانات شد. از آنجا که پروژه از اردیبهشت ۹۷ آغاز شده بود، طبیعتاً در اردیبهشت ۹۸ به پایان خواهد رسید و نه شهریور ۹۷.» هر چند این پیش‌بینی هم درست پیش نرفت.
اما به هرحال و با وجود تأخیر فراوان، موزه هنرهای معاصر تهران پنجشنبه گذشته با حضور هنرمندان و با نمایشگاهی از آثار «منیژه اعتمادی» که به موزه اهدا شده است، افتتاح شد. این افتتاحیه البته برای اهالی هنر و همه کسانی که نگران این گنجینه بودند، خبر خوبی است، اما مهم‌تر این است که در این بازسازی و مرمت هیچ آسیبی به هیچ بخشی از آن و آثار بسیار مهم آن نرسیده باشد.
- دردسرهای یک بازسازی
«علی سیلسه‌پور» مسئول اسناد و آرشیو و مستندسازی موزه، چند روز مانده به بازگشایی آن، درباره آن توضیح می‌دهد: «موزه از سال ۵۶ که گشایش یافته بود تا ۲ سال پیش مرمت نشده بود و از نظر معماری و تأسیساتی دچار نقص شده بود. دلیل ایجاد این نواقص هم گذر زمان بود و هم اینکه در سال و روز افتتاحیه برای این کار عجله شده بود. این کار در واقع بسیار ضروری بود، چون هرچه می‌گذشت میزان آسیب‌ها هم بیشتر می‌شد. به همین دلیل، با حضور مدیران وقت موزه، جدولی برای مرمت تنظیم شد و کار مرمت از سال ۹۷ به گردش افتاد.»
او می‌گوید مهم‌ترین بخش این تعمیرات مربوط به سقف بود که آب می‌داد: «همین‌طور ریلی که آثار را در گنجینه نگه می‌داشت، عوض شده است. شاید در نگاه اول کسی متوجه این تغییرات و تعمیرات نشود، ولی کار اساسی صورت گرفته است.»
سیلسه‌پور درباره طولانی شدن روند این بازسازی می‌گوید: «برای جایی مثل موزه هنرهای معاصر که هم ساختمانش یک معماری ارزنده است و هم گنجینه‌ای از هنر در آن نگهداری می‌شود، طولانی شدن روند بازسازی شاید طبیعی است. هر فاز این بازسازی ماجرای جداگانه و چالش دیگری بود. برای مثال، وقتی وارد تأسیسات برق شدند، مشکلات عدیده‌ای وجود داشت که حل آنها زمانبر بود. یا برای مرمت گنجینه و تعویض ریل‌ها باید ۵ هزار اثر خارج می‌شد و روی ریل‌های موقت می‌رفت.
همین کار ۴ ماه طول کشید؛ چون کار حساسی بود. مشکلات پیش‌بینی‌نشده هم در کار بود که تیم مجبور می‌شد به جای یک ماه ۲ ماه روی یک مسأله و یک بخش کار کند. ساختمان ساده‌ای نبود و دخل و تصرفی هم نباید در معماری صورت می‌گرفت. ضمن اینکه البته مشکلات مالی هم وجود داشت.»
او می‌گوید در این مدت روی تأسیسات برق، تأسیسات حرارتی و سیستم دمای گنجینه که رطوبت و دمای گالری‌ها را تنظیم می‌کند، پشت‌بام موزه و زیرسازی کار شده و شیشه‌ها و قاب‌های پنجره‌ها هم تعویض شده‌اند.
- دخل و تصرف در بنا غیرممکن بود
نگرانی بزرگ در بازسازی این موزه صدمه دیدن و دخل و تصرف در بنا بود. سیلسه‌پور که در معاونت هنری اداره کل هنرهای تجسمی هم فعال است، می‌گوید: «من ۲۰ سال است که در معاونت هنری مشغولم. ۱۶ سال از این مدت را در حراست و امنیت موزه بوده‌ام. با همین تجربه می‌گویم دخل و تصرف در این بنا غیرممکن بود. بنا بتونی است و اصلاً نمی‌شود صدمه‌ای به آن وارد کرد. این را می‌دانیم که بسیاری در مورد امنیت آثار نگرانند. ولی صدمه به آثار هم غیرممکن است. من مسئول آرشیو موزه هستم. ما برگ‌برگ آثار را داریم و کار طوری طراحی شد که اتفاقی برای بنا و آثار نیفتد.»
به هر حال در این مدت با تمام خبرهای بد، خبر بازگشایی موزه هنرهای معاصر خبر خوشی بود. ارزش این موزه برای شهر با تمام آثار نقاشی و حجم بی‌همتایش بسیار است و انتظار می‌رود این بازسازی و بازگشایی به تمامی به نفع حفظ آن باشد.
- گنجینه ۴۰ میلیون دلاری
وقتی از موزه هنرهای معاصر تهران صحبت می‌کنیم، از یکی از ۱۰ موزه برتر جهان حرف می‌زنیم. این موزه در سال ۵۶ و در بخشی از پارک لاله در محله امیرآباد ساخته شده است. معمارش «کامران دیبا» است که آن را با الهام از بادگیرهای مناطق کویری در ۵ هزارمترمربع طراحی کرده است. در موزه هنرهای معاصر مهم‌ترین گنجینه‌های هنر مدرن از اروپا و آمریکا نگهداری می‌شود و در واقع یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های هنر نوگرا در جهان است. در این موزه، آثاری از جنبش‌های مختلف هنری از جمله اکسپرسیونیسم انتزاعی، پاپ آرت، مینیمالیسم، هنرهای مفهومی و فوتورئالیسم وجود دارد. تعداد آثار این موزه به بیشتر از ۴ هزار اثر ارزشمند از نخبگان هنرهای تجسمی می‌رسد که ۴۰۰ تا از آنها ارزش استثنایی دارند. از جمله کارهایی از پل گوگن، آگوست رنوار، پابلو پیکاسو، رنه ماگریت، جکسون پولاک، اندی وارهول و آلبرتو جاکومتی.
موزه هنرهای معاصر در کنار پارک لاله، هتل لاله و موزه فرش که در مقابل موزه هنرهای معاصر به هنرهای کلاسیک ایرانی مثل فرش می‌پردازد، در واقع بخشی از پروژه مدرنیزاسیون تهران در دهه ۵۰ هستند. ایده اصلی در واقع این بود که محل مشخصی برای نمایش آثار سده ۲۰ میلادی وجود داشته باشد. به این‌ترتیب، اگر تمام آثار موزه به نمایش در می‌آمد، بازدیدکنندگان می‌توانستند از هر هنرمند نامدار این قرن دست‌کم یک اثر ببینند. آثار ایرانی و خارجی این موزه به وسیله کارشناسان هنری خریداری شد.
هزینه این خرید هم از سوی شرکت ملی نفت ایران و همین‌طور سازمان برنامه و بودجه تأمین می‌شد. «دانا استاین» که مشاور هنری موزه و مسئول خرید بخش اصلی آثار جمع‌آوری‌شده برای موزه هنرهای معاصر بود، کل مبلغ هزینه‌شده برای خرید گنجینه گرانبهای موزه را حدود ۴۰ میلیون دلار تخمین زده است.
علاوه بر آثار ارزشمند، موزه هنرهای معاصر امکانات دیگری هم دارد. این موزه ۹ گالری تودرتو دارد. در کنار آن، کتابخانه تخصصی هنرهای تجسمی هم در این مجموعه وجود دارد که نزدیک به ۵ هزار کتاب فارسی و غیرفارسی با موضوعاتی مثل معماری، نقاشی، طراحی، ارتباط تصویری، عکاسی و سینما در آن قابل دسترس است. سینما تک، کتابفروشی و رستوران که ۴ تندیس اسب و سوارکار از مارینی، درمانگر از رنه ماگریت، زن ایستاده و مرد در حال قدم زدن از آلبرتو جاکومتی که در باغ تندیس‌ها و در فضای بیرونی موزه قرار دارند، از آن قابل مشاهده‌اند، از دیگر آثار موزه‌اند.