همشهری آنلاین _ شقایق عرفی‌نژاد: اما درباره محله ارامنه هیچ احتیاجی به این تعاریف و لغت‌ها ندارید. کافی است وقتی در این محله هستید سر بالا کنید و ساختمان‌ها و خانه‌ها را ببینید. آن وقت است که بافت فرسوده را، هرچه که هست و با هر تعریفی که دارد، می‌بینید: خانه‌هایی با دیواره‌های کثیف وگاه نیمه‌ویران و سقف‌هایی که هر آن بیم فروریختنشان می‌رود.
محله ارامنه، در نزدیکی خیابان گرگان، از محله‌هایی است که در زمان پهلوی دوم و از نیمه‌های دهه ۲۰ شکل گرفته است. دلیل نامگذاری‌اش هم کاملاً مشخص است. در آن زمان ارامنه تهران به این منطقه آمدند و تعدادشان آنقدر زیاد بود که گفته می‌شود ۷۰درصد جمعیت این محله را تشکیل می‌دادند. در دهه‌های اخیر تعداد آنها در محله کم شده است. تعداد زیادی به محله‌های دیگر رفته‌اند و تعداد بیشتری از کشور خارج شده‌اند. اما نام محله همچنان از حضور آنها نشان دارد. اگر در سال‌های اول شکل‌گیری این محدوده، ارامنه به سکونت در اینجا علاقه نشان می‌دادند، در سال‌های گذشته طبقه متوسط که به دنبال خانه‌ای متناسب با بودجه‌شان بودند، در این محل خانه خریدند. این محله در این مدت به وضوح دچار فرسودگی شده و قشر متوسطی هم که در آن زندگی می‌کنند، با رشد بی‌امان قیمت‌ها دیگر نمی‌توانند برای نوسازی خانه‌هایشان‌کاری کنند.
- خبری از تسهیلات نیست
شورایار محله ارامنه از بافت قدیمی محله صحبت می‌کند و از تنگدستی ساکنانش: «این منطقه قدیمی است. بافت فرسوده هم زیاد دارد. مردمانش هم دستشان تنگ است. نمی‌توانند خانه را با کسی شریک شوند و تجمیع و نوسازی کنند.» «مصطفی کارگر شریف‌آباد» می‌گوید پیش از این شهرداری و دفترهای توسعه محلی طرح‌های تشویقی، مثل وام و تراکم اضافه، در نظر می‌گرفتند، اما حالا ۳ سال است که چنین طرح‌هایی هم متوقف شده‌اند: «تسهیلگران شهرداری در واقع به مشکل مالی برخورده‌اند. پیش از این، بودجه‌هایی برای این کار داشتند که دیگر ندارند.»
او از کوچه‌های تنگ و باریک محله می‌گوید و اینکه برای رفت‌وآمد ماشین‌های خدماتی شهرداری و آمبولانس مشکل جدی ایجاد می‌کنند: «این یکی از بزرگ‌ترین مشکلات بافت فرسوده است. به دلیل همین کوچه‌های باریک که حتی با نوسازی و عقب‌نشینی یک خانه می‌توانند عریض‌تر شوند، بهداشت محله به خطر افتاده است.» او می‌گوید: «خانه‌ها و محله در اثر همین بافت فرسوده زشت شده‌اند. بعضی خانه‌ها فرسوده‌اند، مثل خانه خودم که متعلق به ۶۰ سال پیش است. اما از نظر استحکام و ظاهر و نما مشکل ندارند، ولی خانه‌ها و مغازه‌هایی هم هستند که واقعاً وضعیت بدی دارند و باید نوسازی شوند.» او آمار دقیقی از این خانه‌های فرسوده ندارد، ولی می‌گوید در هر کوچه دست‌کم ۲ خانه در چنین وضعیتی هستند.
کارگر شریف‌آباد از مهاجرانی می‌گوید که از کوهدشت در کردستان به تهران و این محله آمده‌اند و در خانه‌های کوچک و فرسوده با وضعیت بد زندگی می‌کنند. همین‌طور از ساکنان بازنشسته می‌گوید: «بخش زیادی از ساکنان محله و خانه‌های فرسوده افراد مسنی هستند که نمی‌توانند موقعیتشان را تغییر بدهند. گاه در این خانه‌های ۸۰ متری ۲ خانواده کنار هم زندگی می‌کنند و اگر بخواهند آن را بسازند و آپارتمان کنند، باید هزینه زیادی بدهند که از عهده‌شان خارج است.» او البته مسأله مهم دیگری را مطرح می‌کند: «بسیاری از خانه‌هایی که الان ساخته می‌شوند مقاومت کمتری در مقایسه با خانه‌های قدیمی دارند. به همین دلیل ساکنان خانه‌های قدیمی، حتی با اینکه ساختمانی که در آن زندگی می‌کنند، فرسوده است، اطمینان نمی‌کنند با مصالح امروزی خانه جدید برایشان ساخته شود. بعضی از ساکنان خانه‌های خود را نوسازی کرده‌اند و امروز در آپارتمان‌هایی زندگی می‌کنند که هر روز مشکل جدیدی برایشان به وجود می‌آورد.»
- کاری برای حذف بافت فرسوده انجام نشده
«سید جواد حسینی» دیگر شورایار این محله، هم از وسعت زیاد بافت فرسوده در محله می‌گوید: «تقریباً دوسوم محله بافت فرسوده است. فقط هم‌محله ما این وضعیت را ندارد. در منطقه ۷ بافت فرسوده زیاد است. اما شورای‌شهر پنجم همفکری برای این معضل نکرد. ملک‌های ما ریزدانه و قابل تجمیع است. می‌تواند اخذ جواز و دیگر موارد تشویقی را داشته باشد، اما همه اینها حذف شده است. بارها با دفاتر بافت فرسوده ناحیه صحبت کرده‌ایم، اما به نتیجه نرسیده‌ایم. ما کوچه‌هایی داریم که وسیله نقلیه که هیچ، یک فرغون هم از آنها عبور نمی‌کند. کار برای حذف این بافت فرسوده بسیار ضعیف انجام شده و اگر اتفاقی برای این ساختمان‌ها بیفتد، فقط حسرت و پشیمانی می‌ماند که این روزها می‌توانستیم‌کاری کنیم و نکردیم.» او این کار را فقط وظیفه شهرداری نمی‌داند و می‌گوید وزارت مسکن و دولت باید وارد عرصه شوند و برای نوسازی بافت‌های فرسوده شهر طرح داشته باشند.
حسینی از اطلاع‌رسانی ضعیف هم شاکی است: «هزینه‌های سنگین این کار یک طرف، اما اطلاع‌رسانی درستی در این‌باره انجام نمی‌شود. در صورتی که کسانی هستند که اگر از خطرات این بافت فرسوده آگاه شوند، هرطور شده برای نوسازی اقدام می‌کنند.» او توضیح می‌دهد: «طرح‌های تشویقی دیگر وجود ندارد. زمانی هم که بود در حد حرف بود. من برای خانه خودم ۲ سال دنبال کار نوسازی بودم. گفتند فاضلاب و کنتور آب و برق رایگان می‌دهند که هیچ‌کدام اتفاق نیفتاد. در صورتی که اگر این کارها را بکنند، کسانی که زیر سقف‌های لرزان زندگی می‌کنند، به نوسازی تشویق می‌شوند.»
- ۲۳۷ هکتار بافت درگیر فرسودگی است
دفاتر توسعه محلی از مراکزی هستند که در زمینه بافت فرسوده و کمک به رفع این مشکل فعالند. «نرگس محرابیان» می‌گوید: «بافت فرسوده بافتی است که ۳ مشخصه را داشته باشد: نفوذناپذیر باشد، یعنی عرض معابرش زیر ۶متر باشد. ریزدانه باشد و از لحاظ کالبدی فرسوده باشد. ۳۲درصد بافت منطقه ۷ با ۵ ناحیه و ۱۴ محله، جزء بافت فرسوده است. به معنای دیگر ۲۳۷ هکتار و ۵/۱۵درصد کل منطقه فرسوده است که آمار چشمگیری است.» او که مدیر دفتر توسعه محلی ناحیه ۵ است، توضیح می‌دهد: «در این ناحیه، بیشترین بافت فرسوده در محورهای ارامنه، بازرگان، عروجنی و سبلان است: «عمده مشکل هم این است که به دلیل عبور ۲ محور بزرگراهی، امام علی(ع) و شهید صیاد شیرازی، ارتباط محله با بقیه محله‌های همجوار قطع شده است. این مسأله ما را در ارائه خدمات، به‌ویژه در زمان بحران، دچار مشکل می‌کند. از نظر محیط‌زیستی و بهداشتی هم به دلیل انباشت زباله‌ها در این نواحی که امکان تردد ماشین شهرداری وجود ندارد، دچار مشکل هستیم.»
محرابیان می‌گوید مساحت قطعات در محله ارامنه چندان ریزدانه نیست. ولی نفوذناپذیر و فرسوده است: «۵۳درصد پلاک‌ها در این محله فرسوده‌اند. ولی از نظر ریزدانگی ۳۳درصد زیر ۱۵۰متر است. ۴۶درصد بافت محله هم هر ۳ مشخصه فرسودگی یک بافت را دارند. یعنی هم ریزدانه‌اند، هم نفوذناپذیر و هم فرسوده.»
آن‌طور که او می‌گوید، قسمت شمالی محله کمتر بافت فرسوده دارد و در بخش مرکز بیشترین فرسودگی را می‌توان دید. محرابیان هم قبول دارد که کمک‌های تشویقی و کارهایی که برای رفع بافت فرسوده انجام می‌شد، حالا کمتر شده‌اند و علتش را هم نبود بودجه و شیوع کرونا می‌داند: «الان فقط می‌توانیم وام‌هایی با سود ۱۸درصد بدهیم که چندان گشایشگر نیست.» او، به‌رغم نظر شورایار محله، معتقد است که این دفتر در زمینه آگاهی‌رسانی فعالیت‌های مؤثری داشته است. محرابیان توضیح می‌دهد: «کمیته معابر را هم داریم که برای بازگشایی معابر با آنها صحبت کرده‌ایم. باید بعضی املاک این ناحیه خریداری شوند تا طرح تعریض انجام شود، اما به دلیل نبود بودجه فعلاکاری از پیش نمی‌رود.»