بر همین اساس معمولا شهروندان تهرانی از جنوب، شرق و غرب شهر، با صرف هزینههای بسیار و غیرضروری خود را به این مناطق میرساند و یا از خیر اوقات فراغت خود میگذرند که خود به خمودی شهر منجر میشود.
هرچند امروز سازمانهای متولی چون سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری و شهرداری گامهایی را برای معرفی آثار تاریخی و طبیعی شهر تهران برداشته اما ناشناخته ماندن بسیاری از این پتانسیلها، نشان میدهد که سازمانها و نهادهای متولی برای اینکه بتواند از تمامی پتانسیل بالقوه شهر استفاده و راحتی خیال را در زمان فراغت برای شهروندان تهرانی تامین کند راه زیادی در پیش رو دارند. بسیاری اعتقاد دارند که سرمایهگذاری بخش خصوصی یکی از کوتاهترین و در عین حال پربازدهترین راهها برای رونق گردشگری در شهر تهران است که پیامدهای مثبتی در شهر منجر میشود.
جذابیتهای تاریخی در حاشیه زندگی
به اعتقاد «رضا نوری»، استاد دانشگاه علامه طباطبایی پتانسیلهای تاریخی شهر تهران که میتواند یکی ازمقاصد گردشگری برای شهروندان باشد و در تمام مناطق تهران بهویژه مرکز و جنوب آن هم وجود دارد از نگاه مسئولان نه یک جاذبه گردشگری بلکه یک اثر میراثی است که باید در کنج یک موزه نگهداری شود.
وینخستین قدم برای تعریف یک شهر گردشگر پذیر را آوردن میراث فرهنگی به متن زندگی میداند.
فرزین، دیگر استاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز اعتقاد دارد شهر تهران بهویژه مناطق پیرامون آن دارای جاذبههای گردشگری زیادی است که میتواند بسیاری از شهروندان تهران و شهرهای اطراف را به سوی خود بکشاند.
به گفته وی مدیریت سفرهای یک روزه به اطراف تهران میتواند نقش بسزایی در اقتصاد مردم حاشیه شهر داشته باشد.
وی مدیریت سفر را یکی ازجمله مؤثرترین راهها برای کاهش بار ترافیک شهر میداند. به اعتقاد وی زمانی که پتانسیلهای گردشگری موجود در حاشیه جنوبی، شرقی و غرب شهر شناسایی و به مردم معرفی شود مردم این مناطق به جای صرف هزینه هنگفت و افزایش بار ترافیک برای استفاده از مناطق گردشگری شمال شهر در چهار گوشه شهر به استراحت میپردازند که تا حدودی به آرامش کلی در پایتخت منجر میشود.
وی بهویژه خواستار توجه بیشتر مسئولان به نقاط گردشگری حاشیه شهر در جنوب شد که باعث رفع فقر مالی و فرهنگی موجود در این بخش از شهر میشود.
جنوب شهر، منطقه غنی گردشگری
محیط طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزههای ایران اعتقاد دارد که جنوب شهر تهران یکی از مناطق دارای پتانسیل زیاد گردشگری است که با معرفی آثاری چون بیبی شهربانو، کوههای زیبایی چون رشکان، نیزار، جاده ورامین، تپه میل و... میتواند سیل گردشگران را به جنوب شهر کشاند.
وی تاکید میکند که این ظرفیت باید شناسایی و معرفی شود و امکاناتی برای استفاده گردشگران و شهروندان تهرانی در مسیرهای جنوبی شهر دیده شود.
سرمایهگذاری بخش خصوصی
به گفته محیط طباطبایی مؤثرترین راه برای رونق گردشگری در شهر تهران واگذاری صنعت به بخش خصوصی است. وی اعتقاد دارد بخش خصوصی که در این زمینه تخصص دارد با توجه به اشراف کار و با توجه به اینکه به برگشت سود و سرمایه اهمیت میدهد باعث میشود تا از تمامی پتانسیلهای این شهر برای داشتن شهری شاد که محل زندگی باشد استفاده کنند.
به گفته «آذر حیدری»، کارشناس گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی وگردشگری تهران، این سازمان بیشترین فعالیت خود را روی معرفی آثار داخل شهر با انتشار سی دی، بروشور و نقشه شهر متمرکز کرده است.
همچنین این سازمان به گفته حیدری قصد دارد تا با برگزاری جشنوارهای استانی پتانسیلهای گردشگری و میراث شهر را به شهروندان تهرانی معرفی کند.
یکی از برنامههای انجام گرفته از سوی سازمان میراث فرهنگی تهران برگزاری تورهای یکروزه تهرانگردی با همکاری شهرداری است.
همچنین تورهایی ویژه دانشجویان در سطح شهرهای مختلف استان برگزار کرده است.
اما از گفتههای حیدری برمیآید که این سازمان برنامه خاصی برای شناسایی مناطق گردشگری حریم و حاشیه شهر تهران تا به امروز نداشته است. حیدری از برنامههای تبلیغاتی در مترو یاد میکند. همچنین برنامههایی که با کمک پایگاه میراث فرهنگی شهرری و آژانسهای بزرگ برای شناسایی آثار تاریخی و مناطق گردشگری این شهر را از دیگر فعالیتهای سازمان تهران معرفی میکند.
البته این برنامه به گفته وی مختص هفتههای خاصی چون هفته گردشگری است و برنامه مدونی برای تمام سال وجود ندارد.
گردشگری در محلهها تقویت میشود
از سوی دیگر «احمدنوریان»، رئیس سازمان فرهنگی-هنری شهرداری، گردشگری در شهر تهران را بهدلیل ورود مسافران، گردشگران و زائران متفاوت با سایر شهرها میداند.
نوریان رویکرد شهرداری تهران را رویکرد توسعه محلهای و اجتماع محوری معرفی میکند که اساس این نگاه بر احیا و تقویت محلات شهر تهران و تامین سلامت روحی-روانی و جمعی شهروندان است.
وی گردشگری را وسیله و ابزاری برای شناخت بیشتر شهروندان با هویت تاریخی، مذهبی، علمی، فرهنگی و سیاسی شهرشان میداند.
نوریان اعتقاد دارد که هرچه سطح دانش و آگاهی مردم و دست اندرکاران نسبت به سرمایههای انسانی، اجتماعی، اقتصادی و طبیعی شهرشان افزایش یابد به همان میزان قادرند از ظرفیتها، قابلیتها و پتانسیلهای مثبت شهر درست استفاده کنند. همین دغدغه و نگاه، معاونت اجتماعی و فرهنگی را برآن داشته تا تورهای گردشگری با موضوعات متنوع تاریخی، فرهنگی، مذهبی، علمی و... برگزار کند. به گفته نوریان نخستین اقدام این معاونت، گردشگری انقلاب برای آشنایی جوانان با سیر تاریخی انقلاب اسلامی بود که باعث شناسایی 34 نقطه مرتبط با حوادث و وقایع انقلاب در سطح شهر شد.
شهرداری در غالب این برنامه نزدیک به 6 هزار نفر را به این مناطق کشاند. از سویی دیگر در نقاطی چون زندان قصر، چهارصد دستگاه در خیابان پیروزی، کاخ نیاوران و... صحنهها و رویدادهای انقلاب را برای گردشگران بازسازی کرد.
همچنین نوریان به فعالیتهای مشترک این سازمان و سازمان میراث فرهنگی تهران اشاره میکند که آمار نشان میدهد همکاری این دو باعث شد تا 165 هزار نفر از اماکن مذهبی، تاریخی، علمی و... در شهرتهران دیدار کنند.
وی یکی از برنامههای حال حاضر معاونت اجتماعی – فرهنگی شهرداری را توجه به اکوتوریسم شهر تهران دانست که با دستور شهردار تهران بازسازی رود درههای اطراف تهران تقویت شد و تسهیلات این اماکن رو به افزایش است.
آماده سازی رود دره فرحزاد یکی از جمله برنامههای این معاونت در حوزه اکوتوریسم است.
تنها نگاهی گذرا به مسائل مطرح شده از سوی این دو سازمان نشان میدهد تلاشهای انجام گرفته در راستای برنامههایی است که سالیان سال، از سوی این سازمانها و سازمانهای دیگر چون آموزش و پرورش انجام میگرفته است. در هیچ کدام از این برنامهها، حاشیههای جنوبی و شرقی و غربی شهر جایی نداشته و تلاشهای این دو سازمان حول و حوش آثار شناخته شده شهر و مناطق طبیعی آشنا برای مردم که بعضا هم در شمال شهر قرار دارد میچرخد.
گردشگری در محدوده خارج از محدوده
واقعیت این است که در برنامههای شهرداری و سازمان میراث فرهنگی هیچ نگاه کم رنگی برای شناسایی آنچه در جنوب شهر یا در حاشیه شرق و غرب شهر وجود دارد طراحی نشده است. امروز با وجود فعالیتهای انجام گرفته از سوی این دو نهاد، باز هم باید گردشگران و مسافران این کلانشهر مسافت پرترددی را طی کنند تا خود را مناطق گردشگری شمال شهر برساند.
اما آنچه واضح است انتشار بروشور و نقشههای شهر به تنهایی نمیتواند گروههای زیاد خسته از زندگی شهری را به مناطق گردشگری در نقاط ناشناخته اطراف شهر بکشاند.
اگر امروز گردشگران و مسافران زیادی به سوی درکه و دربند روانه میشود نه بروشور و نه نقشههای موجود که راههای دسترسی و امکانات موجود افراد زیادی را در تعطیلات پایان هفته به این منطقه میکشد.
بنابراین نخستین قدم برای گسترش گردشگری در تمام مناطق شهر تهران بهویژه مناطقی جنوب شهر که دارای جمعیت جوان زیادی است سرمایهگذاری برای تعریف مسیر و ایجاد امکانات گردشگری در این نطقه از شهر از سوی متولیان امر است. البته با استناد بهنظرات کارشناسی ارائه شده مهمترین وظیفه دولت که خیلی زود هم به سرمنزل مقصود میرسد ایجاد بستر مناسب برای سرمایهگذاری بخش خصوصی در این حوزههاست که شرایط زندگی را هم از لحاظ اقتصادی و فرهنگی، برای شهروندان مناطق جنوبی شهر راحتتر میکند و هم راه بسیاری ازنابهنجاریهایی که شهر را آزار میدهد، میبندد.