همشهری آنلاین _ شقایق عرفی‌نژاد: روی درختان هم عروسک‌هایی آویزان شده که اینجا را برای آنها زیباتر کرده است. اینها بخشی از کارهایی است که در محله نیلوفر انجام شده تا تبدیل به محله دوستدار کودک شود. اما اینها همه کار نیست. مدتی که از سال جدید بگذرد، بچه‌ها در پارکی که مخصوص خودشان است و تازه ساخته شده، بازی خواهند کرد و در مسیر دوچرخه بی ترس از ماشین و هشدار بزرگ‌ترها دوچرخه خواهند راند. محله دوستدار کودک در واقع بخشی از شهر دوستدار کودک است و تهران قرار است چنین باشد. در تمام ۲۲ منطقه تهران یک محله به‌عنوان پایلوت یا نمونه برای این طرح انتخاب شده و در منطقه ۷ هم‌محله نیلوفر از سال گذشته این عنوان را پیدا کرده است. به دنبال این عنوان، کارهایی هم در آن انجام شده است.
«اکرم ناصری‌فر» در روزی که ابلاغیه تبدیل محله نیلوفر به محله دوستدار کودک رسماً امضا شده است، می‌گوید: «محله دوستدار کودک یک پروژه بلندمدت است که از سال‌های گذشته در منطقه‌های مختلف تهران روی آن کار شده است. اما یک سال و نیم است که اداره کل آموزش‌های شهروندی آن را در مناطق پیگیری می‌کند.» او که رئیس اداره آموزش‌های شهروندی منطقه ۷ است، توضیح می‌دهد منطقه ۷ جزء ۵ منطقه اول بوده که در سال گذشته به‌عنوان پایلوت آغازین این طرح انتخاب شده و درباره کارهایی که در این یک سال برای این طرح در محله نیلوفر انجام شده، می‌گوید: «به‌عنوان نخستین کار، بانک اطلاعاتی محله را به دست آوردیم و متوجه امکانات محله برای انجام این کار شدیم.»
ناصری‌فر دلیل انتخاب محله نیلوفر را برای اجرای نمونه‌وار طرح یادشده همین زیرساخت‌های آماده آن از نظر فضای سبز، مثل بوستان اندیشه، و همین‌طور میدان‌های مختلف می‌داند. البته آن‌طور که او می‌گوید، پیش از این قرار بوده محله بهار به‌عنوان پایلوت انتخاب شود، ولی زیرساخت‌های این محله اجازه این کار را نمی‌داده است. او توضیح می‌دهد: «بعد از انتخاب محله نیلوفر، پروژه‌های کوچک منطقه‌ای برای آن تعریف شد. مثلاً برای بوستان اندیشه زمین‌های بازی ویژه کودک دیده شد و همین‌طور ایجاد گذر هنر کودک که با کمک دختران دبیرستانی رنگ‌آمیزی و زیباسازی شد.»
- ساختمان و پارک ویژه کودکان
اما آنچه در سال ۱۴۰۰ قرار است در این پروژه اتفاق بیفتد، ایجاد ساختمان آموزش‌های شهروندی ویژه کودکان و پارک ترافیک در بوستان آزادگان است. ناصری‌فر می‌گوید: «این ساختمان کارویژه کودک در منطقه ۷ خواهد بود که طرح اولیه‌اش برای ۲ طبقه و نیم آماده شده است. در یک طبقه آن ماکت خیابان‌های شهر بازسازی می‌شود. وقتی کودک وارد این ساختمان شود با همین ماکت‌ها مسائل مختلف شهری به او آموزش داده می‌شود. دکورهای بسیار خوب با رنگ‌آمیزی‌های متنوع در آن ساخته خواهد شد و ایستگاه‌های آتش‌نشانی و موضوعات گوناگون شهروندی در آن گنجانده می‌شود. همین‌طور ۴ موضوع ایمنی، بحران، کاهش آلودگی هوا و آموزش‌های شهروندی، شامل آپارتمان‌نشینی، در این شهر کوچک به کودک یاد داده می‌شود. ضمن اینکه فیلم‌های آموزشی هم برای آنها نمایش داده خواهد شد. در این زمینه با آموزش و پرورش هماهنگ کرده‌ایم که گروه‌های متخلف دانش‌آموزی از مدارس و از مهدکودک‌ها به این ساختمان بیایند و آموزش ببینند.»
این ساختمان البته برای بزرگسالان هم طراحی شده و می‌توانند حین اینکه کودکشان در ساختمان در حال بازی و یادگیری است، از پارک ترافیک در همین بزرگراه آزادگان دیدن کنند. آن‌طور که ناصری‌فر می‌گوید، این ساختمان و این پارک ترافیک در مجموع تبدیل به پارک کودک منطقه ۷ خواهند شد.
- گذر هنر کودک
یکی از کارهایی که در محله نیلوفر برای تبدیل به محله دوستدار کودک انجام شده، ایجاد گذر هنر کودک در پیاده‌راه پارک اندیشه است که یک ماه پیش شکل گرفته است. ناصری‌فر می‌گوید: «در این گذر کف پیاده‌راه و جدول‌ها رنگ‌آمیزی شد و درخت‌ها با عروسک تزیین شدند. وقتی بچه‌ها از این خیابان و گذر عبور می‌کنند، شاد می‌شوند و احساس خوبی دارند. همزمان مسائل مختلف هم به آنها آموزش داده می‌شود. مثلاً دستکش‌هایی به درختان وصل شده که درخت را بغل کرده‌اند. با دیدن این تصویر کودک یاد می‌گیرد که درخت دوست ماست و باید مراقب آن باشد.»
نقاشی‌های این گذر امسال اجرا شده و سال دیگر هم طرح‌های دیگری به دست خود دانش‌آموزان نقاشی خواهد شد.
او از تدارک مسیر دوچرخه در این گذر هم می‌گوید و به علاوه از مسیرهایی که در ۲ میدان در محله نیلوفر که البته میدان اصلی نیلوفر یکی از آنهاست، در حال برنامه‌ریزی است: «حتی ممکن است بخشی از خیابان به روی خودروها بسته شود و بچه‌ها با دوچرخه رفت‌وآمد کنند. مسیر دوچرخه دیگری هم نبش پارک قنبرزاده در حال برنامه‌ریزی است.»
ناصری‌فر توضیح می‌دهد که مکان‌یابی این پیست‌ها و پارک‌های کودک با نظرسنجی از کودکان محله انجام شده است: «کارشناسان ما با کودکان محله صحبت کردند و متوجه شدند آنها در پارک اندیشه اجازه دوچرخه‌سواری ندارند و در محله هم احساس امنیت برای دوچرخه‌سواری نمی‌کردند. به همین دلیل این مسیرها برای آنها در حال طراحی است.»
- علائم راهنمایی ویژه کودک
در بخشی از محله نیلوفر، تا پایان سالی که در آن هستیم، علائمی نصب می‌شوند که برای کودکان معنادار خواهند بود. ناصری‌فر توضیح می‌دهد: «وقتی از کودکان در محل می‌پرسید زمین بازی کجاست، می‌گویند نمی‌دانم. این علائم و تابلوها که بچه‌ها را به سمت زمین بازی و مسیر دوچرخه هدایت می‌کند، از سوی اداره کل آموزش‌های شهروندی در اختیار منطقه ما قرار می‌گیرد.»
در ایجاد محله دوستدار کودک دانش‌آموزانی هم شریک هستند که سال‌های زیادی از کودکی‌شان نگذشته است. دختران دانش‌آموز هنرستان مقدم در خیابان گرگان، به پیاده‌راه مقابل فرهنگسرای اندیشه رنگ پاشیدند و طرح کشیدند و زیبایش کردند.
«مبینا اردشیری» که سال آخر هنرستان را می‌گذراند، یکی از آنهاست که با اشتیاق این کار را شروع کرده است. او که شهردار مدرسه هم هست، می‌گوید به دلیل اینکه پدرش نقاش ساختمان است، از کودکی با رنگ آشنا بوده و نقاشی را دوست داشته است: «به دلیل همین علاقه بود که وقتی مدیر هنرستان اطلاع داد که شهرداری منطقه ۷ در حال انتخاب دانش‌آموزانی برای طراحی و نقاشی پیاده‌راه اندیشه است، به آن پیوستم. در جلسه‌ها شرکت کردم و بعد هم کار را شروع کردیم.»
البته که او در این کار تنها نبوده است: «دوستم «شیما سیبویه» با من همراه شد و بعد هم نفرات دیگری اضافه شدند. نزدیک به ۲ هفته با کامپیوتر کار کردیم و طرح‌ها را پیاده کردیم و رنگ‌آمیزی‌ها را انجام دادیم.»
نقاشی روی زمین، نقاشی تاب‌ها و میله‌های برق و جدول‌ها و صندلی‌هاحاصل کار همین گروه است: «ما با کاموا عروسک ساختیم و به تاب‌ها و درخت‌ها آویزان کردیم. با بطری‌های پلاستیکی هم برای پرندگان لانه ساختیم و روی درخت‌ها آویزان کردیم.»
او تأثیر این کار را روی کودکانی که مخاطب آن هستند، فوق‌العاده می‌داند: «من در مهدکودک‌ها عکاسی می‌کنم و با بچه‌ها در ارتباطم. می‌دانم که با دیدن هرکدام از این نقاشی‌ها و عروسک‌ها چقدر خوشحال می‌شوند. پدر و مادرها هم وقتی می‌بینند فرزندشان خوشحال است، حس خوبی دارند.»
مبینا از شراکت بچه‌ها در نقاشی‌ها هم می‌گوید: «اگر خود بچه‌ها در این رنگ‌آمیزی‌ها شرکت کنند، خیلی بهتر است. چون به آنها احساس خوبی می‌دهد که‌کاری برای خودشان در شهر انجام داده‌اند.»
«زهرا صادق‌زاده» از دیگر دانش‌آموزانی است که در رنگ‌آمیزی‌ها و نقاشی‌های پیاده‌راه و مسیر دوچرخه‌سواری کودک پارک اندیشه سهیم بوده است. او هم از طریق هنرستان با این پروژه آشنا شده است: «مدت‌ها قبل، از طرف مدرسه، همراه بچه‌های دیگر برای انجام یک نقاشی دیواری کار کردیم. از همانجا با رنگ‌آمیزی و نقاشی دیواری آشنا شدم و جاهای دیگری هم کار کردیم. برای این پروژه هم از طرف مدرسه به شهرداری منطقه معرفی شدیم.»
او درباره کاری که انجام داده‌اند، می‌گوید: «ما دیوارهای زیادی را رنگ‌آمیزی و نقاشی کرده بودیم، ولی این نخستین بار بود که زمین را رنگ می‌کردیم. تجربه بسیار خوبی بود. یک هفته در فضای باز کار کردیم و با اینکه هوا سرد بود و کار سخت، ولی بسیار دلچسب بود. ما بعضی وقت‌ها تا ساعت ۸ شب کار می‌کردیم و خسته که می‌شدیم روی زمین می‌نشستیم. ولی اینکه توانستیم طول یک پیاده‌راه ۳۰ متری را رنگ کنیم و به‌عنوان تجربه اول خوب از عهده‌اش بربیاییم، تمام خستگی را از تن ما بیرون کرد.»
زهرا از روز افتتاح هم می‌گوید: «روز افتتاح وقتی بچه‌ها و پدر و مادرها نقاشی‌ها و رنگ‌آمیزی‌ها را می‌دیدند خیلی خوشحال می‌شدند. در این روز سعی شد به دلیل کرونا بچه‌ها حضور نداشته باشند، ولی همان تعداد کمی‌هم که بودند، استقبال خیلی خوبی کردند. در حین کار هم بچه‌ها وقتی با رنگ‌ها و طرح‌ها مواجه می‌شدند، آن را به پدر و مادرهایشان نشان می‌دادند و برای همه جذاب بود.» او بر این باور است که ایجاد محله‌های دوستدار کودک وچنین گذرهایی برای بچه‌ها لازم است و آنها را شاداب می‌کند.
- نیازهای کودکان را از زبان خودشان شنیدیم
در کشورهای پیشرفته در معابر و میدان‌ها و گذرها تسهیلاتی هم برای کودکان در نظر گرفته شده است. در تهران هم چند سال بود از این کار به‌صورت یک پروژه در سند بالادستی صحبت می‌شد، ولی حالا یک سال و نیم است که به‌صورت لازم‌الاجرا درآمده است.
ویژگی محله دوستدار کودک این است که کودک در آن دیده می‌شود. یعنی گذرهای آن باید طوری باشند که کودک در آن به‌راحتی رفت‌وآمد و بازی کند. مسئله دیگر ایمنی کودک است. به این معنا که اگر کودک توسط پدر و مادر با کالسکه حرکت داده می‌شود یا با دوچرخه حرکت می‌کند یا نوجوانی در زمین بازی، بازی می‌کند، ایمنی و امکانات و تجهیزاتی که از آن استفاده می‌کند، ایمن و استاندارد و بی‌خطر باشد. این موضوع در محله نیلوفر با توجه به الگوهایی که در کشورهای دیگر وجود دارد، دیده شده است.
در جلسه‌های اولیه برای ایجاد محله دوستدار کودک طرح‌ها و ایده‌هایی را که در کشورهای دیگر اجرا شده بودند، بررسی کردیم.
در مرحله اجرا مسئله مهم انتخاب محله‌ای بود که فضای سبز مناسب داشته باشد، معابرش برای این کار مهیا باشند و ناایمن نباشند. یعنی ایمنی مسائل عمرانی، ترافیکی و اجتماعی در آن لحاظ شده باشد و محله نیلوفر این امکان را داشت. در این محله کودک باید با کمک تابلوهای راهنما بدون اینکه نیاز به همراهی کسی داشته باشد، بتواند به محیط برود و احساس امنیت کند و از آن استفاده کند.
وقتی گروه اجرایی در سرای محله نیلوفر مستقر شد تا نیازها را احصا کند، با گروه‌های مختلف کودکان صحبت شد و نیازهایشان از زبان خودشان شنیده شد. این نیازها ضرورت ایجاد محله‌های دوستدار کودک را برای ما کاملاً بارز کرد. طی ۳ سال آینده هم این کار به‌صورت ملموس انجام خواهد شد.
والدین و بچه‌ها چه می‌گویند؟
با کودکان و در واقع با صاحبان گذر هنر کودک در پیاده‌راه پارک اندیشه و پدر و مادرهایشان هم درباره آن صحبت کردیم:
«الهه‌آبادی» خانه‌دار، ساکن محله نیلوفر حق همه بچه‌ها در تمام محله‌های تهران است
از اینکه این گذر ایجاد شده و کودکم می‌تواند به‌راحتی در آن دوچرخه‌سواری کند، بسیار خوشحالم. ولی حق همه بچه‌ها در تمام محله‌های تهران است که در محله دوستدار کودک زندگی کنند. اگر چنین امکانی در تهران در حال مهیا شدن است، باید در تمام محله‌ها و خیابان‌ها باشد.
«رضا پژمان» مغازه‌دار، ساکن محله نیلوفر کار به ایجاد گذر هنر کودک محدود نشود
به نظرم این کار شهرداری بسیار خوب بوده است. اینکه کودکان با خیال راحت در محله رفت‌وآمد داشته باشند و در پارک‌های ایمن بازی کنند، خیلی خوشحال‌کننده است. فقط امیدوارم کارها به همین گذر هنر کودک در پیاده‌راه پارک اندیشه خلاصه نشود.
«مهرسا حیدری» ۹ ساله راحت دوچرخه‌سواری می‌کنم
مادر و پدرم اجازه دوچرخه‌سواری در کوچه را به من نمی‌دادند، اما امروز در اینجا دوچرخه‌سواری کردم و باز هم به اینجا می‌آیم؛ چون نزدیک خانه ماست و می‌توانم با بقیه بچه‌ها در آن بازی کنم.
«آرین آزادگان» ۱۰ ساله مسیر دوچرخه‌سواری‌ام ایمن است
وقتی می‌خواستم با دوچرخه به پارک اندیشه بروم، به من اجازه نمی‌دادند. همیشه توی کوچه بازی می‌کردم که ماشین رد می‌شد. اما اینجا می‌توانم دوچرخه‌بازی کنم و ماشین هم نیست که خطرناک باشد.